Helgarpósturinn - 21.01.1983, Blaðsíða 8

8
sÝuinjisirsalir
Þjóöminjasafnið:
„Fráeldaskálatil burstabaejar", heitir sýning,
sem nú stendur ytir í anddyri safnsins. Þar er
sýnd þróun íslenska torfbæjarins. Sýningin
er opin kl. 13.30-16 á þriðjudögum, fimmtu-
dögum, laugardögum og sunnudögum og
lýkur henni um miðjan febrúar
Nýiistasafnið:
Á laugardag verður opnuð myndlistarsýning,
þar sem sjö starfsmenn og vistmenn Geð-
deildar Borgarspítalans að Arnarholti viðra
árangur starfs síns. Sýningunni lýkur 30.
janúar.
Mokka:
Danski listamaðurinn David Plum, sem jafn-
framt er kennari við listaakademíuna í Kaup-
mannahöfn, sýnir oliumyndir, teikningar og
krítarmyndir.
Ásgrímssafn:
Vetrarsýning er opin sunnudaga^ þriðjudaga
og fimmtudaga kl. 13.30-16. Okeypis að-
gangur.
Árbæjarsafn:
Opið samkvæmt umtali. Sími 84412 kl. 9-10.
Djúpiö:
I kjallarasalnum stendur nú yfir sýning á
veggspjöldum eftir þekkta erlenda listamenn
og eru þau öll til sölu. Sýningarsalur þessi,
sem er undirveitingahúsinu Horninu eropinn
kl. 11-23.
Listasafn íslands:
Myndir í eigu safnsins verða til sýnis út janúar.
Safnið er opið þriðjudaga, fimmtudaga, laugar-
daga og sunnudaga kl. 13.30-16.
Höggmyndasafn
Ásmundar
Sveinssonar:
Safnið er opið þriðjudaga, fimmtudaga og
laugardaga kl. 14-16.
Gallerí Langbrók:
Langbrókarsýning á keramiki, gleri,
tauþrykki og grafík. Sýningin er opin virka
daga kl. 12 -18. Skemmtilegir og gifurlega
fallegir hlutir. Og ódýrir.
Listasafn ASÍ:
Fréttaljósmyndasýningin World Press Photo
82 stendur nú sem hæst og eru þarna 150
myndir úr öllum heimshornum. Sýningin
stendur til 6. febrúar.
Norræna húsið:
Aðeins ein sýning í húsinu þessa helgi: Brian
Pilkington sýnir okkur hinar bráðskemmti-
legu bókaskreytingar sínar.
Kjarvalsstaðir:
Norræn vefjarlist heitir farandsýning, sem nu
er i öllum sölum hússins. Hlutur íslendinga
er mikill og eiga fimm listakonur verk á sjálfri
sýningunni. auk þéss sem 12 íslenskar konur
mynda sérstaka sýningu á minitextíl. Sýning-
in stendur til mánaðamóta.
Listmunahúsið:
Þórður Valdimarsson, öðru nafni Kikó Korr-
író, sýnir myndir, sem hann hefur unnið i blek
og oliukrítarliti. Sýningin er opin virka daga kl.
10-18, nema mánudaga. Þá ef nefnilega
lokað. Um helgar er opið kl. 14-18.
vidmréir
Alliance
Francaise:
Næstkomandi þriðjudag kl. 20.30 mun Keld
Jörgensen halda fyrirlestur á íslensku um
franska sálgreiningarpáfann Jacques Lac-
an. Fyrirlesturinn er öllum opinn og verður
hann að Laufásvegi 12, 2. hæð.
Kjarvalsstaðir:
Samtök áhugamanna um fjölmiðlarannsókn-
ir gangast fyrir fundi um fréttalindir og frétta-
flæði, fimmtudaginn 27. janúar kl. 20.30.
Verulegur viðburður.
Iciklnís
Þjóðleikhúsið:
Föstudagur: Dagleiðin langa eftir O'Neill.
Síðasta sýning kl. 19.30
Laugardagur: Lina Langsokkur eftir Lind-
gren. Frumsýning kl. 15.
Jómfrú Ragnþeiður eftir Kamban kl. 20.
Sunnudagur: Lina langsokkur kl. 15.
Garðveisla eftir Guðmund Steinsson kl. 20.
Leikfélag
Reykjavíkur:
Föstudagur: Forsetaheimsóknin eftir Régo
og Bruneau.
Laugardagur: Skilnaður eftir Kjartan Ragn-
arsson.
Sunnudagur: Salka Valka eftir Laxness.
Hassið hennar mömmu eftir Dario Fo. Sýn-
ing á laugardag kl. 23.30.
íslenska óperan:
Töfraflautan eftir Mozart. Sýningar á föstu-
dag, laugardag og sunnudag kl. 20. Fáar
sýningar eftir.
Leikfélag Akureyrar:
Siggi var uti eftir Sígnýju Pálsdóttur. Sýning
á föstudag kl. 18.
Revíuleikhúsiö:
Karlinn í kassanum eftir Arnold og Bach.
30. syning í Hafnarbíói á sunnudag kl. 20.30.
Komið og skoðið gamla Garðaleikhúsið í
nýju húsnæði. Miðasala laugardag kl. 17-
19, og frá kl. 17 á sunnudag í Hafnarbiói.
Næsta sýning á fimmtudag.
rarnabÓKAÁRIÐ 1982^1
Föstudagur 21. janúar 1983 JpiSsturinn,
Innlendar bækur sæk/a á
Bæði ég og fleiri sem verið hafa
aðfylgjast með barnabókaútgáfu
á liðnum árum hafa margsinnis
lýst áhyggjum sínum af stöðu og
þróun þeirrar útgáfu.
Þróunin sem hér er um að ræða
er í stuttu máli sú að í upphafi
síðasta áratugar raskaðist all-
harkalega hlutfallið á milli útgef-
inna íslenskra og erlendra bóka á
markaðinum. Var þetta að eiga
sér stað allan áratuginn og var
vegna tilkomu nýrrar prenttækni
sem opnaði möguleika á fjöl-
þjóðlegum útgáfum barnabóka
sem aðallega voru myndasögur.
Undir lok áratugarins hafði þetta
hlutfall breyst úr því að vera 1:2-
3 í að vera 1:5—6. Eða með öðrum
orðum að tala íslenskra bóka stóð
í stað eða þeim jafnvel fækkaði á
meðan tala þýddra bóka marg-
faldaðist.
Þó að margár misjafnar bækur
væru í þessari viðbót má ekki
gleyma því að einnig komu út
margar góðar og fallegar bækur
sem að öðrum kosti hefðu ekki
náð til íslenskra lesenda. Einnig
varð á skömmum tíma gjörbylt-
ing á framboði bóka fyrir yngstu
lesendur eða skoðara, sem eiga
nú kostáfjölbreyttum bókakosti.
Ennfremur hefur komið út tölu-
vert af fræðandi bókum um hin
ýmsu efni sem ekki voru áður til.
Um myndasögurnar hefur
margt misjafnt veriö sagt og það
með réttu, en það má heldur ekki
setja þær allar undir sama hatt,
því gæði þeirra eru mjög misjöfn
eins og annarra bóka.
Hættan við myndasögurnar er
að mínu áliti fyrst og fremst sú að
börn lesi þær eingöngu, en þá
verða foreldrar og skólar að
bregðast við því með viðeigandi
hætti. Þaö er einhæfnin sem er
hættuleg, en ekki endilega bæk-
urnar sem slíkar þó að slæmar séu
sumar.
Nýtt jafnvægi
Um tíma leit svo út sem mynd-
asögurnar ætluðu að kaffæra ís-
lenska barnabókaútgáfu en nú
allra síðustu ár hafa verið á lofti
teikn um að svo verði ekki og að
útgáfan sé að öðlast nýtt jafn-
vægi.
I fyrsta lagi virðist sem mark-
aðurinn sé mettur af mynda-
sögum því þeim hefur ekki fjölg-
að síðustu þrjú ár og jafnvel
fækkað. Að vísu er titlafjöldinn
býsna hár, vel á annað hundrað
þýddra bóka og stærsti hluti
þeirra myndasögur, en þá eru
taldar með smábækur ýmisskon-
ar eins og Herramenn og Smjatt-
pattarnir.
í öðru lagi hefur íslenskum
barnabókum heldur fjölgað á
markaðnum og þónokkrir nýir
höfundar komið fram sem skrifa
fyrir börn. Þannig virðist sem
þessi erlenda samkeppni hafi haft
örvandi áhrif á íslenska höfunda
og hvatt þá til dáða.
Hitt er aftur á móti áhyggjuefni
að sala íslensku bókanna virðist
vera fremur dræm þó að frá því
séu ánægjulegar undantekn-
ingar.
Sömuleiðis er það áhyggjuefni
að þrátt fyrir það sent hér að
frantan segir vantar ntikið uppá
að nógu ntikið sé gefið út af góð-
um íslenskum barnabókum og
hef ég það fyrir satt að þar sé ekki
um að kenna tregðu útgefenda
heldur skorti á góðum sögum.
Síðastliðið ár
Við skulum fyrst líta á nokkrar
tölur. Hafa verður í liuga að hér
eru bráðabirgðatölur á ferðinni
en ég held að þær séu nokkuð
nærri lagi.
Mér telst til aö alls hafi verið
gefnar út nærri 140 bækur fyrir
börn og unglinga á síðasta ári. Af
þessu eru íslenskar bækur tæp-
Íega 30 og hinar þýddu um 110.
Af þýddu bókununt eru u.þ.b. 60
fjölþjóðlegar útgáfur og tæplega
helmingur af þeim smábækur
sem ég kalla svo. Nærri 10 þýddar
bækur eru endurútgáfur.
Enn heldur áfram sú ánægju-
lega þróun að gefnir eru út vel á
annan tug góðra þýddra bóka
fyrir unglinga.
íslensku bækurnar eru nærri 30
eins og áður segir og þar af eru
6-7 endurútgáfur. Nýjar frum-
samdar íslenskar bækur fyrir
börn og unglinga eru því eitthvað
á þriðja tug.
Ef þessar tölur eru bornar
saman við næstu ár á undan kem-
ur í ijós að þýddum bókum hefur
nokkuð fækkað. En fjöldi ís-
lenskra bóka stendur nokkurn-
veginn í stað og þær eru heldur
fleiri ef eitthvað er. Þessar tölur
sýna að það sem að framan er
sagt um nýtt jafnvægi á við ein-
hver rök að styðjast og þróunin er
innlendum bókum fremur í hag ef
aðeins er tekið mið af titlafjölda.
Hinsvegar liggja alls ekki á lausu
tölur um upplög og sölu bók-
anna, en hræddur er ég um að ef
þær væru til yrði hlutur íslenskra
bóka ískyggilega lítill.
íslenskar barnabækur
Tvær bækur skera sig verulega
úr hópi hinna íslensku barnabóka
að því er tekur til ntyndefnis og
ytri frágangs. Er það hin lang-
þráða og vandaða bók um ís-
lensku húsdýrin eftir þá Stefán
Aðalsteinsson og Kristján Inga
Einarsson sem Bjallan gaf út.
Hvar sem á þessa bók er litið er
augljóst að bæði höfundar og út-
gefandi hafa lagt metnað sinn í að
gera bókina sem best úr garði.
Hin bókin er útgáfa Iðunnar á
þjóðsögunni um Gilitrutt með
myndum Brian Pilkington.
Eins og að frantan getur hafa
að undanförnu komið fram þó-
nokkrir nýir höfundar sem skrifa
fyrir börn. Ekki varð neitt lát á
þessu á síðasta hausti. Sætir þar
skemmtilegustum tíðindum
kostuleg barnasaga Guðbergs
Bergssonar Tóta og táin á pabba,
og mættu fleiri þjálfaðir höfundar
taka sér fyrir hendur að sinna
yngstu lesendunum. Það hefur
reyndar Vésteinn Lúðvíksson
gert og sendi frá sér aðra bókina
um Sólarblíðuna. Báðar þessar
bækur eiga það sameiginlegt að
höfundar þeirra fara ekki troðnar
slóðir og láta sögurnar gerast á
mörkum ævintýris og veruleika.
Mömmustrákur er fyrsta bók
Guðna Kolbeinssonar og er hún
með betri barnabókum í ár.
Sagan er nokkuð hefðbundin í
sniði en um leið og hún er býsna
skemmtileg og fjörleg, er tekið á
nærfærinn hátt á sálarlífi sonar
einstæðrar móður sem þekkir
ekki föður sinn en þráir að vita
hver hann er og kynnast honum.
Þorsteinn Marelsson hefur
ekki áður skrifað sögur fyrir börn
en saga hans, Viðburðaríkt sum-
ar er fjölskyldusaga úr hversdags-
lífi nútímans.
Fjórði nýi höfundurinn er
Iðunn Steinsdóttir með söguna
Knáir krakkar.
Annars er það einkennilegt
hvað margar barnabækur sem nú
eru að koma út eru hefðbundnar
og fjalla um svipuð efni á svip-
aðan hátt og áður hefur verið gert
í mörgum barnabókum, með sög-
usviðið í sveit eða í þorpi frá því á
fyrrihluta aldarinnar. Með þess-
um hætti eru sögur Marinós L.
Sveinssonar, Mannilitli í Sólhlíð,
Jóns Viðars Guðlaugssonar
Áfram fjörulalli og Hreiðars
Stefánssonar Tröllin í tilverunni
(smásögur). Þetta á hinsvegar
ekki við um sögu Guðjóns
Sveinssonar Ævintýrið við Al-
heimsstjörnuna sem er táknrænt
ævintýri.
Tvær unglingabækur komu út á
síðasta ári Viltu byrja með mér
eftir Andrés Indriðason, sem er
svolítið sæt saga urn 13 ára
krakka og Birgir og Ásdís sem
fjallar um sumarbúskap 18 ára
pars. Ekki finnst mér það sérlega
góð bók, þó höfundi hafi farið
fram í stíl eru hugmyndir hans um
fólk og skoðanir þess á þessurn
aldri undarlega á ská við veru-
leikann.
Að öllu samanlögðu er því ekki
að leyna að íslensku barna- og
unglingabækurnar sem komu út á
síðasta ári eru æði misjafnar, en
þó eru held ég fleiri en endranær
sem telja ntá alveg bærilega góð-
ar.
G. Ást.
Það besta breska
Fyrir rúnium tíu árunt síðan
völdu poppgagnrýnendur ís-
lenskra blaða iðulega plötu árs-
ins. Var þá fyrst og fremst valin
íslensk plata en ntinna skeytt unt
að benda fólki á hvað hefði
merkilegast gerst erlendis, að
mati þessara manna. Það voru
varla fleiri en þrír eða fjórir menn
hér þá, sem gagnrýndu pópp og
satt að segja komu nú ekki marg-
ar íslenskar plötur út á þessunt
eftir Gunnlaug Sigfússon
tíma, þannig að valiö var þeim í
raun heldur auðvelt. Ég ætla að
árið 1967 hafi fyrsta stóra Hljóma
platan verið best, það kom jú
engin önnur en íslensk stór popp-
plata út það árið. Nú 1968 munu
það líklega hafa verið Hljóntar
aftur og þá af sömu ástæðu og
árið áður. 1969 var það fyrsta
Trúbrotsplatan, sem sigraði
auðveldlega, enda var það góö
plata á sínum tíma, en enn sem
fyrr var nú ekki santkeppninni
fyrir að fara. Árið 1970 lentu
Gunnar & Co. hinsvegar í harðri
samkeppni við Óðmenn, sent þá
höfðu yfirhöndina yfir Trú-
brotsplötunni Undir 'Áhrifum,
með sínu tvöfalda albúmi. Sigur-
inn var þó naumur og síðan þá
hafa poppskríbentar blaðanna
ekki látið frá sér fara neinn sam-
eiginlegan dóm, þó svo að frá og
með árinu 1975 hafi aldrei verið
gefið jafn mikið út af plötunr á
Islandi.
Nú rétt fyrir jólin varð sú
breyting á að þá birtist í DV listi
poppgagnrýnenda þeirra blaða
sent að staðaldri standa fyrir plöt-
ugagnrýni á síðum sínum, yfir
bestu plötur ársins að þeirra
rnati. Að þessu sinni var þó eng-
inn greinarmunur gerður á ís-
lensku og erlendu poppi og er lík-
lega rétt að svo sé, því afhverju
ætti fólk að kaupa plötur bara
fyrir það að þær eru íslenskar, ef
þær eru jafnvel miklu lélegri en
annað það sem á boðstólum er?
Að mestu leyti er ég mjög sátt-
ur við þá niðurstöðu sem fékkst á
lista þessum en þó eru það nokk-
ur nöfn sem stingur svolítið í
augun að sjá þar. Nöfn eins og
Paul McCartney, Iron Maiden og
Spliff, en nú er ég víst farinnað
dæma smekk annarra og það er
víst ekki rétt að gera.
í áraraðir, jafnvel áratugaraðir
hefur það tíðkast að eriendir
blaðamenn geri upp nýliðin ár á
áramótum, m.a. með því að velja
sér plötur ársins. Ef litið er á
bresk tónlistarblöð, þá kemur í
ljós að þau eru í megin atriðum
yfirleitt sammála um bestu
plötur, þó sjaldan gerist það að
það sé eindóma álit þeirra að ein-
hver ein platan sé best. Svo er
einnig farið nú. Ef litið er á blöð
eins og NME, Melody Maker og
Sounds þá er ekkert þessara
blaða sammála um bestu plötu
ársins nú.
Einna mest held ég að val
NME á plötu-ársins hafi komið á
óvart. Þar varð fyrir valinu plata
með gamla Motown söngvaran-
um Marvin Gaye, senr heitir Mid-
night Love. Þó að þetta sé vissu-
lega hin þokkalegasta plata þá er
hún þó varla svo sérstök að hún
verðskuldi þennan titil. Annars
kemur nokkuð á óvart hversu
smekkur blaðamanna NME
virðist hafa breyst upp á síðkast-
ið. því á lista þeirra má sj'á nöfn
sem óhugsandi hefði verið að sjá
þar fyrir svo sem einu eða
tveimur árum. Nöfn eins og Sha-
lamar. Donald Fagen, Curtis
Mayfield, Donna Summer,
Imagination og einhver fleiri.
Sounds er nú helst þekkt nú
orðið fyrir að vera þungarokk-
blað eða að fylgja harðri pönk-
línu og þess vegna kemur val '
bestu platna þeirra einnig talsvert
á óvart. Clash eru þar í fyrsta sæti
og þó þeir hafi nú byrjað sem
pönkhljómsveit þá er all vafa-
samt að telja þá enn til þeirrar
stefnu. Á eftir Ciash fylgja svo
Dexy’s Midnight Runners,
Simple Minds, Scritti Politti,
Yazoo og Elvis Costello. Fyrsta
þungarokk platan er í sjöunda
sæti, en það er plata Areosmith,
Rock in a Hard Place (af öllunt
hljómsveitum).
Hjá MM er besta plata ársins
valin á annan hátt en hjá hinum
blöðunum. I fyrsta lagi velur hver
blaðamaður, og ljósmyndarar
víst líka, sé sínar tíu uppáhalds-
plötur. Síðan eru ekki reiknuð út
atkvæði þessara platna til þess að
fá út plötu ársins, heldur er þar
farin einhverskonar samninga-
leið og plata ársins hjá MM nú
var platan Sulk með Ássociates.
Ef hins vegar hefði verið talið úr
listum blaðamanna hefðu Simple
Minds líklega orðið fyrir valinu
en Costello hefði þó ekki fylgt
þeinr Iangt eftir.
Ég gerði það mér til gamans að
reikna út úr listum þessara
þriggja blaða, hvaða plötur það
voru svona á heildina litið (ég veit
■þó að það er vafasamt að taka
þessi þrjú blöð sem einhverja
heild), sem voru plötur ársins.
Aðferðinni sem ég notaði ætla ég
mér að halda leyndri, bæði vegna
plássleysis x>g svo einnig vegna
þess að ég þoli illa að vera gagn-
rýndur fyrir stærðfræðikunnáttu k
mína. Enda er þetta fyrst °g|17
fremst birt til gamans. þó ég sé nú V
_________________________________I