Helgarpósturinn - 23.06.1983, Qupperneq 22

22
Fimmtudagur 23. júní '1983Jjrfflc-i-i irinn
Geir Haltgrímsson Steingrímur
Hermannsson
Albert Guðmundsson
Sverrir Hermannsson Ragnhildur
Helgadóttir
Friðurinn fallvalti
á stjórnarheimilinu
Sú ákvörðun forsætisráðherra og ríkis-
stjórnarinnar að kalla ekki saman alþingi í
sumar hefur mælst misvel fyrir, þó ekki sé
meira sagt. Aðeins þingmenn Framsóknar-
flokksins og nokkrir þingmenn Sjálfstæðis-
flokksins voru því fylgjandi að fresta öllu
þingstandi frammí október, en öll stjórnar-
andstaðan og verulegur hluti sjálfstæðis-
manna — þ.e. meirihluti þingsins — var þvi
fylgjandi að kalla saman þing í sumar. And-
staðan gegn þessu í Sjálfstæðisflokknum var
veruleg, eins og endurspeglast í Reykjavíkur-
bréfi Morgunblaðsins, þar sem færð eru ýmis
rök fyrir því að þessi ákvörðun hafi verið
röng, ekki aðeins vegna virðingar alþingis og
stjórnmálamanna, heldur einnig vegna þess
hve.sumarþing hefði getað verið áróðurslega
sterkt fyrir ríkisstjórnina. I Tímanum hefur
aftur á móti verið haldið fram annarri skoð-
un, semsé að engum tilgangi þjónaði að kalla
saman þingið; sú væri ósk stjórnarandstöð-
unnar og augljóst að tíminn færi eingöngu í
málþóf um bráðabirgðalögin.
XJm þetta hafa staðið deilur í blöðunum, og
einstakir ráðherrar, jafnvel flokksbræðurnir
Sverrir Hermannsson og Albert Guðmunds-
son hafa lýst yfir gagnstæðum sjónarmiðum.
Það er reyndar alveg augljóst af flokks-
blöðunum Tímanum og Morgunblaðinu, að
hvorugum aðilanum finnst hinn æskilegur
samstarfsaðili í ríkisstjórn. Fréttaflutningur
þeirra einkennist síður en svo af samhug og
velvilja heldur þvert á móti. Hún angaði t.d.
ekki beinlínis af velvilja frétt Morgunblaðsins
um togarana þrjá sem Steingrímur „gleymdi"
— þar fór háðski tónninn ekki framhjá nein-
um.
Það verður því ekki sagt að stjórnarsam-
starf flokkanna tveggja fari af stað í blíðu og
bróðerni. Flestir eru sjálfsagt búnir að gleyma
því að í upphafi var ríkisstjórn Gunnars Thor-
oddsen mjög samhent útávið, og fór vart
styggðaryrði á milli aðila stjórnarinnar fyrsta
árið. Sú stjórn hafði líka þrjá oddvita —
Gunnar, Steingrím og Svavar, sem yfirleitt
komu sér saman um hlutina, og sáu hver um
sig um sína flokksmenn, vandræðalaust til að
byrja með. Þeir voru óumdeildir foringjar
sinna flokksmanna í ríkisstjórninni á þingi
jafnt sem ríkisstjórnarfundum.
N úverandi ríkisstjórn er allt öðruvisi saman
sett, og þær deilur, sem nú þegar eru orðnar
býsna áberandi i flokksblöðunum, geta varla
boðað gott fyrir stjórnarsamstarfið. Að vísu
kemur Steingrímur líklega til með að hafa
góða „stjórn“ á framsóknarráðherrunum, en
öðru máli gegnir um sjálfstæðismennina.
Enda er nú þegar, eftir aðeins nokkrar vikur
farið að bera á sólóspili einstakra ráðherra.
Geir Hallgrímsson, formaður Sjálfstæðis-
flokksins, er ekki óumdeildur leiðtogi sjálf-
stæðismanna, og ekki heldur þeirra sem sitja
í ríkisstjórninni, auk þess sem hann á ekki
sæti á alþingi. Hann og Steingrímur mynda
engan veginn álíka póla og Gunnar, Svavar og
Steingrímur gerðu i síðustu ríkisstjórn. Meðal
ráðherra sjálfstæðisflokksins eru menn sem
yfirleitt láta ekki vel að stjórn annarra.
að var sagt um knattspyrnumanninn Al-
bert Guðmundsson á sínum tíma að hann hafi
aldrei verið fyrirliði, en alltaf stjarnan. Allur
hans ferill einkennist raunar af þessu, og hann
ætlar augljóslega ekki að láta sitt eftir liggja
í ríkisstjórninni. „Flestir telja að Albert eigi
eftir að verða í vandræðum með þetta starf, en
ég er sannfærður um að hann á eftir að standa
fyrir sínu, og gera nauðsynlegan skurk í mörg-
um málum“, sagði samþingmaður hans í
Sjálfstæðisflokknum. Ekki virðist vanta
skurkinn, ef marka má fyrstu vikur hans í
starfi. Hann hefur verið nánast daglegur gest-
ur á siðum dagblaðanna — er þegar orðinn
„stjarna" ríkisstjórnarinnar.
Yfirlýsing hans um sölu ríkisfyrirtækja er
það verk einstakra ráðherra sem mesta athygli
hefur vakið, og þaðjafnvelþótt flestum kunn-
ugum sé ljóst að slík yfirlýsing er i raun aðeins
stefnumótun, en ekki ákvörðun. Samkvæmt
landslögum þarf samþykki alþingis fyrir sölu
ríkisins á hverjum smá landskika, hvaða nafni
sem hann nefnist, og Albert selur því engin
IIMIMLEIMD
YFIRSSriM
ERLEIMO
Meðan skurðlækningum hefur fleygt fram
í aðgerðum til að bæta úr skemmdum á hjart-
anu af völdum kransæðastíflu, hefur lítt mið-
að í leit annarra hjartasérfræðinga að orsök-
um þessa tíðasta hjartasjúkdóms. Eftir marg-
þættar rannsóknir hafa þó flestir þeir, sem
kannað hafa hjartaáföll faraldsfræðilega,
orðið sammála um að benda á tiltekin atriði
i samsetningu blóðsins og lifnaðarháttum
manna og kalla þau áhættuþætti gagnvart
kransæðasjúkdómi og hjartaáföllunum sem
af honum geta hlotist.
r
A.hættuþættirnir hafa verið taldir fjórir;
sem sé hátt kólesterólmagn í blóði, hátt hlut-
fall þéttra lípópróteina, háþrýstingar í æða-
kerfinu og miklar sígarettureykingar. Víða
um lönd er höfð i frammi fræðslustarfsemi til
Bandarískir læknar viö
hjartarannsókn á sjúklingi
Kvenhormón í körlum
veldur kransæðasjúkdóm
að kynna almenningi þessa áhættuþætti
gagnvart kransæðasjúkdómi. Hafa yfirvöld í
sumum löndum mótað stefnu í manneldis-
málum, sem felst í að útbreiða það mataræði
sem helst er talið stuðla að lágu kólesteról-
magni í blóði, og áróðusherferðir gegn síga-
rettureykingum byggjast jöfnum höndum á
að þær eigi þátt í myndun krabbameina og
auki áhættu á hjartasjúkdómum.
í maí-hefti bandarísks lækningatímarits
birtist skýrsla um rannsókn sem gefur til
kynna að hald manna um kransæðasjúkdóma
sé rangt. Rannsókn þessi sýndi svo náið sam-,
hengi milli magns af einum kynhormón
kvenna í likömum karla og tiðni kransæða-
sjúkdóms, að áður skilgreindir áhættuþættir
hverfa í skuggann.
Að greininni í The American Journal of
Medicine standa þrír rannsóknahópar, frá
Columbía háskólanum, frá National Institu-
tes of Health og frá hjartarannsókninni sem
kennd er við Framingham. Aðalhöfundur er
dr. Gerald B. Phillips, sem bæði starfar við St.
Luke-Roosevelt sjúkrahúsamiðstöðina og
Columbía. Hann gerði fyrstu rannsóknina,
sem benti til að kvenkynhórmóninn estradíol
sé það sem mestu ræður um myndun krans-
æðasjúkdóms í körlum á því stigi að til hjarta-
áfalls leiði.
Rannsókn dr. Phillips náði í fyrstu til karla
á aldrinum 34 til 43 ára. Þegar niðurstöður af
henni bentu til að estradiolmagn í líkömum
karla hefði úrslitaáhrif á hjartaheilsu þeirra,
leitaði hann samstarfs við Framingham
hjartarannsóknina til að prófa niðurstöðu
sína.
Greinin í læknatímaritinu er fyrst og fremst
greinargerð um það sem í ljós kom við þessa
prófun á fyrri niðurstöðum. Framingham
hjartarannsóknin hefur staðið í 34 ár og felst
í því að prófanir eru að staðaldri gerðar á ttó-
viljanakenndu úrtaki, sem náði til helmings
íbúa 65.000 manna bæjar nærri Boston. Er
þarna um að ræða einhverja umfangsmestu
heilsufarsrannsókn sem nokkru sinni hefur
verði í ráðist.
Hefur Framingham hjartarannsóknin þeg-
ar látið í té ýmsar faraldfræðilegar niðurstöð-
ar varðandi kransæðasjúkdóma. Stjórnandi
Framingham hjartarannsóknarinnar dr.
William P. Castelli, valdi ásamt aðstoðar-
mönnum sínum 61 karl, sem vitað var að
haldnir voru hjartasjúkdómi, á aldrinum 61
til 88 ára. Til samanburðar var valinn jafn stór
hópur, sem sambærilegastur hinum; einstakl-
ing fyrir einstakling, í öllum atriðum öðrum
en því, að þeir sem samanburðarhópinn
skipuðu sýndu engin merki um kransæða-
sjúkdóm.
egar niðurstaða lá fyrir hafði nýjum
stoðum verið rennt undir tilgátu dr. Phillips
um sambandið milli estradíolmagns í líka-
manum og tíðni kransæðasjúkdóms hjá körl-
um. í viðtali við Lawrence K. Alfman vísinda-
fréttaritara hjá New York Times, orðar dr.
Phillips niðurstöðu sína svo í hnotskurn:
„Af þeim 15 sem rannsakaðir voru og höfðu
mest estradiol, voru 13 haldnir kransæða-
sjúkdómi. Af þeim 15 sem hæstir voru í
kólesterólmagni, höfðu aðeins þrir fengið
kransæðasjúkdóm.
Rannsóknastjórarnir tveir benda á, að
niðurstöður rannsóknanna vekja fjölda
spurninga, sem krefjast nýrra rannsókna.
Estradiol er einn af kynhormónum kvenna,
sem einu nafni kallast östrogen. Kynhormón
karla testosteron hefur sömu efnasamsetn-
ingu og estradiol, að undanskilinni einni
bindingu milli frumeinda í einum af kolefnis-
hringjum sameindarinnar. Aðstaðaldri breyt-
ist nokkuð af kynhormóni karla testosteron í
estradiol í vöðva- og fituvef í líkömum þeirra,
auk þess sem lífið eitt af estadiol myndast í
eistunum samfara framleiðslu þeirra á testos-
teron. Magnið af þessum kynhormónum
kvenna í körlum er örlítið, mælt í péco-
grömmum eða trilljónasta hluta úr grammi.
Testosteronmagn í körlum er algengast tvö-
hundruðfalt magnið af estradiol.
Hlutfallið milli estradiol og testosteron í
likamanum virðist skipta sköpum um hjarta-
heilsu karla. Því veltur á miklu að komast að
raun, um afhverju aukið estradiolmagn staf-
ar. Þar getur verið um að ræða umhverfisor-
sakir, svo sem áhrif frá mataræði, eða arf-
gengi. Svo kann líka að vera að hvorttveggja
arfgengi og umhverfi, hafi samverkandi áhrif.
Niðurstöðurnar um samhengi milli
estradiolmagns í körlum og tíðni hjartaáfalla
gerir eriiY torskildari en áður muninn á tíðni
kransæðaskjúkdóms hjá körlum og konum
og aukna tíðni hans hjá konum eftir að þær
komast úr barneign.
fyrirtæki uppá eigin spýtur. Til þess þarf í
mörgum tilvikum bæði lagabreytingar og
væntanlega verulegar umræður á alþingi um
hvert einstakt fyrirtæki. Það er þvi varla von
á neinni sölu á þessu misseri. En stefnubreyt-
ing er þetta samt sem áður.
Sverrir Hermannsson hefur sömuleiðis boð-
að allt aðra stefnu í stóriðjumálum en forveri
hans, sem er að við íslendingar eigum ekki að
eiga meirihluta í slíkum fyrirtækjum. Þá hef-
ur Ragnhildur Helgadóttir greinilega tekið
mun „opnari" pól í hæðina í gervihnatta og
sjónvarpssendingamálum en forverinn í
menntamálaráðherraembættinu, og lýsti yfir í
vikunni að vonandi fengjum við hingað bráð-
lega norskar sjónvarpssendingar. Matthías Á.
Mathiesen er þegar farinn að gera ráðstafanir
til að allir bankar geti afgreitt gjaldeyri, og um
leið hefur hann fyrirskipað nefnd að Ijúka at-
hugun á bankakerfinu og skila tillögum um
einföldun á því, ekki síðar en í haust. Þá hefur
Jón Helgason leyft Húsvíkingum að selja jóg-
urt til Reykjavíkur. Ekkert af þessu, nema ef
til vill það síðast talda, er Iíklegt að ráðherrar
síðustu ríkisstjórnar hefðu gert. Stefnan er
því greinilega önnur, og meira til hægri.
r
I þessum pistlum og víða annarsstaðar hefur
áður verið bent á að vandinn sem þessi ríkis-
stjórn á við að glíma er ekki bara efnahagsleg-
ur, heldur einnig stjórnmálalegur. Ríkis-
stjórnin verður á einhvern hátt að fá almenn-
ing til að sætta sig við rýrnandi kaupmátt,
hún verður einhvernveginn að sefa launþega-
hreyfinguna, þannig að í haust þegar samn-
ingar áttu að vera lausir, fari ekki allt uppí
loft. Þetta gera eflaust auðvitað aðilar ríkis-
stjórnarinnar sér fulla grein fyrir. Einnig að
nú er tíminn til að vinna hylli þjóðarinnar, ef
þess er nokkurs kostur. Að flokksblöðin skuli
á þessum tíma eyða verulegu púðri hvort á
annað, hlýtur að vera stjórnarsinnum verulegt
áhyggjuefni, því hvernig verður ástandið þá
eftir ár, eða tvö, þegar þreytu fer að gæta í
samstarfinu?
Um allar jarðir hefur komið í ljós, að tíðni
kransæðasjúkdóms meðal kvenna fyrir breyt-
ingaskeiðið er aðeins litið brot af því sem hún
er hjá körlum á sama aldursskeiði. Eftir að
konur hætta að hafa á klæðum margfaldast
tíðni kransæðasjúkdóms hjá þeim. Sam-
kvæmt niðurstöðum Framingham hjarta-
rannsóknarinnar eru hjartaáföll næstum
tífalt tíðari hjá konum frá breytingaskeiði til
sextugs en hjá þeim sem enn eru í barneign.
Vegna þessa hafði dr. Castelli hallast að
þeirri skoðun margra annarra lækna, að
östrogenin sem eggjastokkarnir framleiða
meðan kona er í barneign, verndi fyrir þeim
áhrifum sem valda kransæðasjúkdómi, hver
svo sem þau eru. En nú bendir rannsókn
þeirra félaga til að eitt af östrogenunum sýni
sig að vera sá áhættuþáttur, sem öllum öðrum
tekur fram í að setja karla í hættu af krans-
æðasjúkdómi.
Iregar svo mikið ber á milli viðtekinna
kenninga og nýrrar rannsóknarniðurstöðu og
hér á sér stað, vaknar sú spurning, hvenær
ástæða er til að vísa fyrri kenningu á bug og
þar með ályktunum sem af úreltu kenning-
unni eru dregnar. í þessu tilviki er óvenju mik-
ið í húfi, því kenningin um áhættuþættina^
fjóra hefur náð slíkri fótfestu að stjórnvöld og
matvælaiðnaður hafa hegðað sér eftir henni,
svo ekki sé talað um alla þá einstaklinga, sem
hafa neitað sér um einhvern uppáhalds mat-
inn sinn, af því læknarnir segja að í honum sé
eitthvað óhollt fyrir hjartað.
í viðtali við áðurnefndan fréttamann New
York Times varar dr. Castelli við að hafna
umsvifalaust lífsreglum sem mönnum hafa
hingað til verið lagðar um mataræði, vilji þeir
reyna að gera sitt til að forðast kransæða-
sjúkdóm.
Þótt hinar nýju rannsóknarniðurstöður
bendi í aðra átt er kenningin um áhættuþætt-
ina fjóra, er ekki þar með sagt að hún þurfi að
vera röng. Til að mynda er vel hugsanlegt, að
um sé að ræða samverkandi orsakakeðju, þar
sem estradiol er ráðandi þáttur við myndun
kransæðasjúkdóms í körlum, en mataræði og
sígarettureykningar hafa minni en samverk-
' andi áhrif.