Helgarpósturinn - 24.11.1983, Síða 10

HP
HELGARPÓSTURINN
Ritstjórar: Árni Þórarinsson
og Ingólfur Margeirsson
Ritstjórnarfulltrúi:
Hallgrimur Thorsteinsson
Blaðamenn: Egill Helgason
og Kristín Ástgeirsdóttir
Útlit: Björn Br. Björnsson;
Björgvin Ólafsson
Ljósmyndir: Jim Smart
Handrit og prófarkir:
Hildur Finnsdóttir
Útgefandi: Goögá h/f.
Framkvæmdastjóri:
Guðmundur H. Jóhannesson
Auglýsingar:
Áslaug G. Nielsen
Skrifstofustjóri:
Ingvar Halldórsson
Innheimta:
Jóhanna Hilmarsdóttir
Afgreiðsla: Þóra Nielsen
Lausasöluverð kr. 30.
Ritstjórn og auglýsingar eru
að Ármúla 36, Reykjavlk, simi
8-15-11. Afgreiðsla og skrif-
stofa eru að Ármúla 36. Simi
8-15-11.
Setning og umbrot:
Alprent hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Nýjar
rásir
Innan tlðar verður hálfrar
aldar einokun gamla Gufu-
radlósins rofin hér á landi. Rás
2 er ný grein af meiði RÚV og
markartlmamót I sögu útvarps
á íslandi. Rás eitt hefur, þrátt
fyrir mikið og viðtækt starf
gegnum tlðina, löngu gengið
sér til húðar sem útvarpsmið-
ill, einkum að forminu til. Það
er ofureðlilegt að rfkisfjölmiö-
ill sem hvorki nýtur aðhalds,
veglegrar gagnrýni né sam-
keppni, dæmist til að falla I far-
veg stiröleika, hugmynda-
deyföar og doöa. Þegar með
tilkomu Akureyrarútvarpsins
(RÚVAK) tók Rás 1 fjörkipp,
þótt um eiginlega samkeppni
væri ekki að ræða. RÚVAK
hefur sannað ágæti sitt og til-
verurétt fyrir löngu, ekki aö-
eins með prýðilegu og áheyri-
legu efni, heldur einnig vegna
friskleikans.
Hluti af efni Helgarpóstsins
i dag er helgað þessum tlma-
mótum útvarpsins. Annars
vegar fjallar blaðið fyrst Is-
lenskra fjölmiðla á nákvæman
og (tarlegan hátt um helstu
þætti og þáttageröarmenn
sem vinna munu innan vé-
banda Rásar 2. Hins vegar
birtir Helgarpósturinn kafla úr
nýrri bók sem Vilhelm G. Krist-
insson, fyrrum fréttamaður út-
varps, hefur skráð, um gömlu
útvarpskempuna Sigurð Sig-
urðsson Iþróttafréttamann,
þar sem hann segir frá Kfinu
bak við tjöldin I gamla Gufu-
radióinu. Sigurður var i hópi
brautryðjendanna á öldum
Ijósvakans; einn margra
mætra manna sem gerðu út-
varpið að lifandi og skemmti-
legum miðli.
Árdagar útvarpsins eru nú
liðnir og nýir tlmar kalla á nýja
menn. Rás 2 mun byggja aðal-
lega á léttu efni, tónlist, við-
talsþáttum og styttri syrpum
ýmiss konar. Létt ef ni svonefnt
er jafnvandmeðfarið og þungt
efni; þarverðureinnig að beita
hugkvæmni, smekkvfsi og
frjóum hugmyndum. Það ertrú
Helgarpóstsins að með til-
komu Rásar 2 hljóti Rás 1
nauðsynlegt aöhald sem eflir
efni og flutning beggja. Með
Rás 2 er fyrsta sporið stigið í
þá átt að auka fjölbreytni út-
varpsefnis á samkeppnis-
grundvelli. í lýðræðisrlkjum
eru frjálsir fjölmiðlar oft
nefndir fjórða rlkisvaldiö.
Hérlendis hefur útvarp og
sjónvarp veriö undanþegið
frjálsri samkeppni. Um leiö og
Helgarpósturinn fagnar til-
komu Rásar 2 og óskar henni
gæfu og gengis I starfi er það
von blaðsins að hin nýja rás
brjóti fjötra einokunar og
stuðli beintog óbeintaötilurð
nýrra og frjálsra útvarps-
stöðva, I stað þess að stöðva
þá þróun.
BRÉF TIL RITSTJÓRNAR
Vöru-
merkin og
einka-
rétturinn
Hr. ritstjóri,
í blaði yðar er út kom fimmtu-
daginn 17. þ.m. ritar einn blaða-
manna yðar, hr. Egill Helgason,
grein um mál það, er bandariska
fyrirtækið Time, Inc. höfðaði
gegn Frjálsu framtaki h.f., hér í
borg og snerist um rétt hins síðar-
nefnda til þess að nota orðið ,,líf“
sem nafn á tímariti hlutafélagsins.
Þar sem mál þetta er mér skylt
að því leyti, að ég flutti málið af
hálfu Time, Inc., fyrir báðum rétt-
um og mér þykir gæta þó nokkurs
misskilnings í umfjöllun greinar-
höfundar um það, væri mér kært
ef þér vilduð birta eftirfarandi at-
hugasemdir mínar við fyrrgreinda
grein í blaði yðar:
Greinarhöfundur bendir rétti-
lega á, að frá hinni lögfræðilegu
hlið hafi kjarni málsins verið sá,
hvort hætta hafi verið á að menn
villtust á tímaritsheitunum tveim-
ur, eða settu þau í samband hvort
við annað.
Af efni greinarhöfundar má þó
ráða, að hann hafi heldur kosið,
að mál þetta yrði ekki dæmt að
iögum, heidur að álitLsérfræðinga
í íslenskri tungu, eða jafnvel eftir
almenningsálitinu. Minnir þetta
dálítið á fyrsta íslenska dóms-
málaráðherrann, sem ekki var
löglærður maður og sagt var um,
að hefði haldið því fram, að dóm-
stólarnir ættu ekki að dæma eftir
lögum landsins, heldur sam-
kvæmt því, sem talist gæti sann-
gjarnt hverju sinni.
Væntanlega gerir þó greinar-
höfundur sér grein fyrir því hverj-
ar afleiðingar slíkar aðferðir gætu
haft á allt réttaröryggi í landinu.
Þar sem mál þetta snerist á eng-
an hátt um íslenskt mál, heldur
einungis um ruglingshættuna
milli vörumerkisins ,,LIFE“ ann-
arsvegar og tímaritsheitisins „líf“
hinsvegar, þá bar að leggja dóm á
það atriði samkvæmt viðurkennd-
um reglum vörumerkja- og sam-
keppnisréttar, en ekki eftir ein-
hverjum annarlegum sjónarmið-
um, svo sem „málfræðilegu sjálf-
stæði", almenningsáliti eða sann-
girni.
Af þessum ástæðum sá hvorki
héraðsdómur, Hæstiréttur né
heldur lögmaður Frjáls framtaks
h.f. nokkra ástæðu til þess að kalla
málfræðinga til þess að segja álit
sitt í þessu deilumáli. Málið var því
í báðum réttum dæmt samkvæmt
gildandi lögum enda þótt allir
dómendur hafi ekki orðið sam-
mála um niðurstöðu málsins. í
þessu sambandi má þó benda á að
lögfræðin er ekki eins nákvæm
fræðigrein og ýmsar aðrar fræði-
greinar og ekki er óalgengt að lög-
fræðinga og dómendur greini á
um hvernig dæma beri í ýmsum á-
greiningsmálum manna á milli.
Þegar þannig stendur á, er einn-
ig skiljanlegt að leikmönnum
gangi illa að dæma um lögfræði-
leg efni. Það er þannig ljóst af um-
mælum þeirra íslenskufræðing-
anna, Gísla Jónssonar, mennta-
skólakennara á Akureyri, og
Baldurs Jónssonar dósents, sem
greinarhöfundur vitnar í, að þeir
hafa auðsjáanlega misskilið niður-
stöðu Hæstaréttar í þessu máli.
Svo virðist, sem þessir mætu
menn telji að með dómi Hæsta-
réttar hafi Time, Inc. öðlast alger-
an einkarétt á „íslensku heiti" eða
„slegið eign sinni á íslenskt orð“,
þ.e. á orðið „líf“. Svo er að sjálf-
sögðu alls ekki. Öllum er hér eftir
sem hingað til heimilt að nota orð-
ið ,,líf“ á hvern þann hátt sem
þeim sýnist, en þó ekki á þann veg
sem gert var í þessu máli.
Auk fyrrnefndra tveggja fræði-
manna vitnar greinarhöfundur
einnig í samtal við hr. Magnús
Hreggviðsson, framkvæmda-
stjóra Frjáls framtaks h.f., og hefur
eftir honum að mál þetta hafi ver-
ið „ofarlega á baugi hjá tugþús-
undum íslendinga, sem væru að
hans áliti upp til hópa yfir sig
hneykslaðir á ákvörðun þessara
þriggja hæstaréttardómara". Hér
er að sjálfsögðu um órökstudda
fullyrðingu að ræða, sem ekkert
mark er á takandi. Ekki er það
heldur mjög trúlegt, sem haft er
eftir framkvæmdastjóranum, að
fjölmargir hæstaréttarlögmenn
telji dóm þennan furðulegan og
fjarri raunveruleikanum. Egþekki
a.m.k. ekki þá hæstaréttarlög-
menn, sem tilbúnir séu til þess að
telja þennan dóm Hæstaréttar ís-
lands „furðulegan og fjarri raun-
veruleikanum", án þess að hafa
haft minnsta tækifæri eða tíma til
þess að kynna sér staðreyndir
málsins og þau rök, sem ég hafði
fram að færa af hálfu umbj.m.,
Time, Inc. í þessu máli.
Annars mætti benda slíkum
hæstaréttarlögmönnum, ef til eru,
á þá staðreynd, að Hæstiréttur ís-
lands hefur áður dæmt í mjög
svipuðu máli og fór þá einnig á
sömu leið. Málavextir voru á þá
lund, að þýzka fyrirtækið „Volks-
wagenwerk" átti skráð hér á landi
vörumerkið „Volkswagen" fyrir
bifreiðar, sem hér á landi gengu
undir íslenska nafninu „Fólks-
vagn“. Tveir bifreiðaviðgerðar-
menn, sem áður höfðu unnið hjá
umboðsmönnum „Volkswagen-
verksmiðjanna" hér á landi stofn-
uðu bifreiðaverkstæði undir nafn-
inu „Fólksvagn s.f.“. Hér stóð því
mjög líkt á og í þessu „líf“ máli.
Skráð vörumerki erlends aðilja
hér á landi var þýtt yfir á íslenskt
mál og notað í beinni samkeppni
við lögmætan rétt hins erlenda
aðilja. Hið þýska firma höfðaði
mál gegn fyrrgreindum tveim
mönnum og krafðist þess að þeim
yrði dæmt skylt að hætta að nota
í atvinnurekstri sínum hið ís-
Ienska orð „Fólksvagn" og að það
nafn yrði afmáð úr firmaskrá.
Hæstiréttur íslands féllst á þessar
kröfur hins þýska fyrirtækis. Er
mér ekki kunnugt um að sá dómur
hafi valdið nokkru hneyksli á sín-
um tíma, né heldur að nokkrir ís-
lenskufræðingar hafi þá kvartað
undan því, að erlendir aðiljar hafi
„slegið eign sinni á íslenskt orð“.
Með hliðsjón af því máli þurfti
því ekki niðurstaðan í „LIFE-líf“
málinu að koma nokkrum manni
sérstaklega á óvart.
Sigurgeir Sigurjónsson
hœstaréttarlögmaður
Svar blaðamanns
Mikið rétt — meirihluti Hæsta-
réttar taldi hættu á því að menn
rugluðust á vörumerkinu VLIFE“
og tímaritsheitinu „Líf“. Eg læt
vera að úttala mig um það atriði,
finnst þetta reyndar lýsa tals-
verðri vantrú á glöggskyggni
neytenda. Ekki mæli ég heldur
fyrir því að almenningsálitið sé
sett í dómarasæti, en rámar þó ó-
ljóst í að stundum sé talað um
„réttarvitund" í lögfræðinni —
mér sýnist dómur Hæstaréttar
einmitt stangast á við réttarvitund
tugþúsundanna sem Magnús
Hreggviðsson talaði um. Kjarni
greinar minnar „LIFE-dagar“ var
sá að enskan og íslenskan séu tvö
ólík mál, vernduð ríkismál í sínum
iöndum, enda þótt þau eigi ýmis-
legt skylt aftur í frumgermanskri
forneskju — til dæmis orðið „líf“.
Athyglisverð mynd sem birtist
með grein minni sýndi líka hversu
ólík þessi tvö heiti eru þegar á for-
síður blaðanna er komið.
Dæmið „Fólksvagn“/„Volks-
wagen" finnst mér litlu bæta við
þetta mál. Þar er um samsetningu
að ræða, mjög sértækrar merk-
ingar, líkt og þegar orðinu
„stykki" er skeytt aftan við hið
mjög svo altæka orð „líf".
Egill Helgason
Jón
Baldvin og
námslánin
Ágætir Helgarpóstsmenn.
Jón Baldvin Hannibalsson skrif-
aði í síðasta Pósti Hringborðsgrein
sem er ekki í frásögur færandi í
sjálfu sér. Það vill hinsvegar svo til
að hin leikræna reynslusaga Jóns
Baldvins hefur að efniviði atburð
sem fleiri eru til frásagnar um en
Jón Baldvin; er nefnilega einhvers
konar greinargerð um fund sem
Stúdentaráð Háskólans hélt fyrir
nokkru um Lánasjóð námsmanna
og fjárhagskröggur hans og því
miður ekki fyrsti fundur um jiau
mál.
Það má vel vera að eitthvert
blek úr Helgarpósti drjúpi að lok-
um á hin frægu spjöld sögunnar
og þessvegna er rangt að láta Jón
sleppa athugasemdalaust. Hér er
ekki staður, stund né tilefni til um-
ræðna um vanda Lánasjóðs eða
um framtíð sæmilegrar fram-
haldsmenntunar á landinu eða um
jafnrétti til náms. Mér fannst hins-
vegar soldið aumt af Hringborðs-
höfundinum að reyna að slá sigtil
riddara í augum blaðalesara með
jafnléttvægan afrekamal á baki og
raun ber hér vitni.
Ég var á þessum fundi með blað
og blýant til að taka niður frétta-
frásögn fyrir ritið Sæmund sem
gefinn er út af Samtökum ís-
lenskra námsmanna erlendis,
SÍNE. Eins og sjá má af leikriti
Jóns Baldvins voru á þessum
fundi fulltrúar allra þingflokka og
lagði hver sitt til mála og kom fátt
á óvart miðað við frammistöðu
þessara flokka í lánamálum náms-
manna áður og miðað við mál-
flutningsmun stjórnar og stjórn-
arandstöðu, - nema það að þegar
undirritaður lítur yfir nótur sínar
frá fundinum sér hann að undir
nafni fulltrúa Alþýðuflokksins
stendur ekki neitt. Ekkert sem Jón
Baldvin Hannibalsson sagði á
fundinum þótti nógu merkilegt til
að skrá það. Á þessu geta verið
tvær skýringar. Annaðhvort hef-
ur blaðamaður ekki skilið ræðu-
Það
munar
um minna
Okkar Nýja
tilboð verðið
Lambahamborgarhryggur 128.00 228.00
London Lamb 158.00 296.00
Hangikjötslæri 128.00 218.00
Hangikjötsframpartur ... 85.15 120.15
Úrbeinuð hangikjötslæri Úrbeinaðir 218.00 331.00
hangikjötsframpartar . ... 148.00 234.00
Folalda snitchel 230.00 268.00
Folalda gullas 210.00 245.00
Folalda filet 255.00 305.00
Folalda lundir 255.00 305.00
Folalda beinlausir fuglar 230.00 268.00
Nauta snitchel 364.00 465.00
Nauta gullas 296.00 358.00
Nauta roast-beef 360.00 465.00
Nauta filet 427.00 500.00
Nauta lundir 427.00 500.00
Nauta beinlausir fuglar .. 364.00 465.00
Opið alla daga tii kl. 19
Opið laugardaga til kl. 16
Alltaf opið í hádeginu
10 HELGARPÓSTURINN