Helgarpósturinn - 05.07.1984, Blaðsíða 18

Þórhallur Þórhallsson
,,sögusnælduhöfundur“.
„Þetta er hinn nýi
bókmenntamiðiir
- segir Þórhallur Þórhallsson, sem hafið hefur
framleiðslu á snœldum með bókmenntaupplestri
,,Bókin erdauð. Nú er það sögu-
snœldan sem gildir, “ segir Þórhall-
ur Þórhallsson, skrifslofustjóri
Arkitektafélags íslands, sem er að
stofnsetja fyrirtœki um framleiðslu
á kassettum með upplestri bók-
mennta afýmsu tagi.
Þórhallur hefur þegar gefið út
eina snældu sem inniheldur 13
sögur fyrir börn sem hann hefur
sjálfur samið, og les, en upptakan
var gerð í hljóðveri Sigurðar Rún-
ars Jónssonar, Stúdíó Stemmu.
Sigurður Rúnar semur tónlistina
sem flutt er með sögulestrinum, en
Þórhallur hefur sjálfur séð um
dreifingu, í frístundum sínum,
bæði í plötuverslanir og bókabúð-
ir, út um allt land. „Ég hef jafnvel
selt snældur norður í Grímsey,"
segir harnn, „þótt lítið hcifi verið
lagt í auglýsingar á snældunum
fram að þessu“. íslensk böm ættu
því að vera farin að kannast við t.d.
Söguna af vaskafatinu og fleiri sög-
ur eftir Þórhall, þótt hcmn hcifi aldr-
ei sent frá sér sögur í bókaformi.
Hann kveðst þó hafa komið nálægt
þýðingum á erlendum bamasög-
um áður, en nú vera að notfæra sér
nýja útgáfutækni, hér sé á ferðinni
hinn nýi bókmenntamiðill. ,J>að
mætti kannski fremur kcilla mig
snælduhöfund en rithöfund," segir
Þórhallur.
Hann segist nú vera að setja af
stað kynningu á framleiðslunni og
muni á næstunni leitast við að
vekja athygli fólks með auknum
auglýsingum. Á döfinni er að gefa
út snældur sem ekki höfða ein-
göngu til barna heldur fullorðinna
einnig með ýmsu bókmenntaefni
eftir aðra höfunda. Má nefna að
næsta snælda, sem væntanlega
kemur út fyrir næstu jól, mun inni-
halda valda kafla úr Njálu.
Þórhallur telur þó nokkra þörf
vera fyrir svona miðlun á bók-
menntum á þessum umbylting;ir-
tímum í fjölmiðlun, og ætlar sér
mikið á næstunni, því hann segist
vera með þreifingar í Danmörku
fyrir sölu á sögusnældum á
dönsku. „Og ég hef hreinlega hug á
heimsmarkaðnum," segir hann að
lokum.
BÓKMENNTIR
Stundum Ijóst - stundum myrkt

eftir Heimi Pálsson n
Gyrðir Eliasson: TVÍBREfTT (SVIG)RÚM,
eða Póesíbók númer eitt komma tvö.
Mál ogMenning, Rvik 1984, 79 bls.
Frumraun Gyrðis Elíassonar, Svarthvít
axlabönd (útg. Guðbrandur Magnússon,
1983) þótti mér einhver álitlegasta byrjun
ungskálds um langt skeið. Framhcúdið, Tví-
breitt (svig)rúm lofar vissulega góðu um
framhaldið líka. Undirtitillinn gefur raunar í
skyn ákveðin tengsl við fyrri bókina og
tengslin dyljast lesanda ekki. Sá myndvísi
orðaleikari sem fór af stað með axlabönd-
um hefur nú fengið aukið svigrúm (hoho!)
og nýtir sér það til nokkurrar fullnustu.
Styrkur hans felst annars vegcir í nýstárlegri
málnotkun og óvæntri, hins vegar í mikilli
bókmenningu sem ausið er ótæpilega af.
Þetta er sumpart mjög ánægjulegt. Það er
alltaf heidur leiðinlegt þegar ungskáld láta
eins og enginn hafi ort áður í veröldinni og
sýnast ekki standa í nokkru samhengi í til-
veru sinni. Þess vegna getur maður glaðst
yfir skáldi sem kinkar kolli til kollega sinna
og hikar ekki við að viðurkenna tilvist
þeirra. En hinu er svo ekki að leyna: vísanir
geta verið varasamar, einkum þegar þær
verða svo myrkar og flóknar að lesandinn
fylgir skáldi sínu tæpast eftir. Meira um það
síðar.
Tvíbreitt (svig)rúm skiptist í þrjá hluta,
og skiptingin ekki alltaf á jafnljósum rök-
um reist. Þeim sem þetta skrifar hefur a jn.k.
ekki tekist að sjá skilin milli fyrsta og annars
kafla (hluta) bókarinnar, báðir innihalda
heimspekileg ljóð um tilveruna og gang lífs-
ins. Þriðji kafli er hins vegcir aðeins tvö ljóð
og hcifa enskar fyrirscignir. Hið fyrra heitir „a
rhetoric poem in semi-icelcindic dedicated
to einar már and allen ginsberg", hið síðara
„another poem for allen ginsberg and einar
már“. - Það fer ágætlega á því að helga
Einari Má Guðmundssyni með þessu móti
einn hluta bókarinnar, því í Gyrði sýnist
mér augljóst að Einar hefur eignast nokkuð
traustan lærisvein. Hið hvatvísa orðfæri
sem við kynntumst á ljóðum Einars Más
heldur hér áfram; myndsmíð þar sem
stundað er á margvíslega skynblöndun og
samslátt mynda er mjög í anda Einars, en á
hinn bóginn sýnir Gyrðir fullt sjálfstæði í
ýmsu öðru. Þannig fer hann sínar eigin leið-
ir og oft markvissar í „grafískri" uppsetn-
ingu ljóðanna og iætur þau mynda allskyns
flatarmyndir (dæmi bls. 30, 33, 63 - svo
einhver séu nefnd).
Hugmyndarík niálnotkun Gyrðis er ein af
skemmtilegustu þáttum í Ijóðum hcins. Oft
er þetta ekki annað en eitt orð sem notað er
í óvenjulegu samhengi: „bera hcirm sinn í
skóhljóði einsamur" (bls. 17), „útförin gerð
frá keflavíkurflugvelli" (39) „þegar formúla
vatns er ekki leingur / H20 heldur SÁÁ“
(74), stundum lengri og flóknari leikur eins
og í ljóðinu „c“ bls. 30.
Vísanir í Tvíbreiðu (svig)rúmi eru kapí-
tuli út af fyrir sig. Þær fara frá því að vera.
einfaldar og tilfyndnar hljómlíkingar yfir í
mjög dulda speki sem raunar felur í sér þá
hættu að lesandi sem ekki hefur nákvæm-
lega sstma bakgrunn og skáldið sé skilinn
eftir í dálítið lausu lofti. Sem dæmi um hið
fyrrnefnda getum við tekið ljóðið „in-
somnia II (tilbrigði við japanskt ljóð)" sem
hljóðar svona:
drakúla
drakúla
drakúla er andvaka
(þó hann sé búinn
að fara með bæn-
irnar sínar á rúm-
ensku)
& alt það
Upphafið vísar mjög beint til þýðingar
(eða fremur stælingcir) Sigurðar Þórarins-
sonar, þeirrar sem hefst: „Sakura, Sakura,
Scikura er andveika..." en síðan tekur allt
saman mjög persónulega stefnu og öngum
líka nema hjá Gyrði Elíassyni. Þetta þykir
mér vel unnið.
Dæmi um hið síðamefnda má finna í
ljóði sem heitir „einskonar elegía" og
mér hefur verið sagt að fjalli um ævi
nafnkunns stjórnmáiamanns og skálds.
Eg ætla ekki að ljóstra því upp hér hver
hann er, því þar með kæmi ég upp um tak-
markaða hæfileika mína til að skilja: ég er
nefnilega engu nær, þótt ég viti yrkisefnið,
ljóðið er eftir sem áður of myrkt fyrir mig.
Enn mætti nefna dæmi um ljóð sem setur
þennan lescinda í tcdsverðan vanda. Það er
að finna á bls. 31 og heitir „2 1/2%“:
híngað til
hefur rauði þráðurinn
hf!
mínu
hángið á
blá þræði
nú
er þráðlaust
samband í undirbúníngi
Þetta held ég sé mjög haglegur texti og
vel ort. Málnotkun óvænt og tilfyndin og í
heild kveikir textinn hugmyndir sem skipta
máli. En hvernig sem ég les skil ég ekki
heitið eða fyrirsögnina, og lái mér hver sem
vill. Það er við sjálfa garða að ég vilji fá
svona myrka hluti skýrða neðanmáls.
Hér veit ég vel að lesandi getur glott
háðsglotti sínu og sagt sem svo: Þolir mað-
urinn þá ekkert nema einhverja auðskilda
flatneskju? Afhverju snýr hann sér ekki bara
að rímnakveðskap? - En ég er ekki að biðja
um einfalda texta eina saman. Einfaldleikinn
hrífur að sönnu stundum, ekki alltaf. En ég
er að velta fyrir mér þeim vanda sem skáld-
skapurinn getur lent í þegar skáld gerast
svo innhverf að hætta er á að engir skilji
nema þau sjálf. Þá hlýtur að vera komið
lengra út á torræðnibrautina en skynsam-
legt er að fara ljóðlistarinnar vegna. Þrátt
fyrir ótvíræða hæfileika og marga góða
hluti í báðum bókum sínum þykir mér Gyrði
stundum verða hált einmitt á þessu.
Ungum Kennaraháskóla íslands er hægt
að óska til hamingju með að eiga í nem-
endahópi tvö efnilegustu ungskáldin núna,
Gyrði Elíasson og ísak Harðarson. Segir það
eitthvað um bókmenntakennsluna í háskól-
um vorum?
Styrkur Gyrðis
Eliassonarfelst í
nýstárlegri mál-
notkun og mikilli
bókmenningu, segir
Heimir Pálsson m.a.
í ritdómi sínum um
Ijóðabókina Tvíbreitt
(svig)rúm.
18 HELGARPÓSTURINN