Helgarpósturinn - 20.12.1984, Blaðsíða 10

HELGARPÓSTURINN
Rítstjóri:
Ingólfur Margeirsson
Ritstjórnarfulltrúi:
Hallgrímur Thorsteinsson
Blaðamenn: Jóhanna
Sveinsdóttir, Ómar Friðriks-
son ■ Sigmundur Ernir
Rúnarsson og
Halldór Halldórsson
Útlit: Björgvin Ólafsson
Ljósmyndir: Jim Smart
Handrit og prófarkir:
Magnea Matthíasdóttir
Útgefandi: Goðgá h/f
Framkvæmdastjóri:
Guðmundur H, Jóhannesson
Auglýsingar:
Steen Johansson
Markaðsmál, sölustjórn og
dreifing: Hákon Hákonarson
og Sigþór Hákonarson
Innheimta:
Garðar Jensson.
Afgreiðsla: Ásdís Bragadóttir
Ritstjórn og auglýsingar eru
að Ármúla 36, Reykjavík, sími
8-15-11. Afgreiðsla og skrif-
stofa eru að Ármúla 36.
Sími 8-15-11
Setning og umbrot:
Leturval s/f
Prentun: Blaðaprent h/f
Mannorðsmorð
Stundum er sagt, helst á hátíðar-
stundum, að íslendingar séu ein-
hver mesta sagnaþjóð í gjörvöllum
heiminum. Við segjum þetta um
sjálf okkur og þykjumst vera mikil
fyrir vikið, enn meiri ef einhver út-
lendingur laetur þessi orð um okkur
falla, enda hríslast þá jafnan velltð-
unarhrollur niður bakið á okkur.
Þessi stolta sagnaþjóð hefur
varðveitt þá list að segja sögur með
ýmsum hætti. Lfkasttil er þótvennt
helst. Annað er að færa frásagnir f
letur, hitt er kennt við munnmæli og
er sjaldnast opinbert gert á prenti.
Einn angi af þessum munnmæla-
sögum er sá sem f daglegu tali er
kallaöur kjaftasögur. Þar erum við
islendingar sjálfsagt ennþá þjóða
fremstir, þó við séum ekkert að hafa
orð á þvf.
Helst fjalla kjaftasögur um menn,
þær eru yfirleitt ýktar og einhvern-
veginn hefur það orðið svo, að land-
anum þykir ekkert tiltökumál held-
ur, hvort þær styðjast við sannleika
eða ekki. I slfkum tilvikum er aðeins
haft á orði: Ef sagan er nógu sniðug
og rosaleg þá er f lagi þó hún sé log-
in. Gott ef ekki bara betra! Það er
engin góð kjaftasaga nema að hún
sniðgangi staðreyndir!
Að þvf er best verður séð — og
heyrt — eru islendingar lítið eða
ekkert gefnir fyrir það að skilgreina
mörkin þar sem kjaftasögum slepp-
ir og rógburður tekur við. Nfð um
náungann viröist ekki vera litið neitt
sérstaklega alvarlegum augum en
hitt haft miklu fremur f öndvegi að
sagan sé nógu andskoti kræsileg.
Á þann einfalda hátt er meðferð
hennar réttlætt.
Þegar rógur fer af stað er sjaldn-
ast eða aldrei hugað að þeim sem
fyrir honum veröur; þeim rægða.
Áhrif rógsins á hann er aukaatriði
þó maðurinn sjálfur sé hinsvegar
aðalatriði sögunnar. Aftur á móti er
allt kapp lagt á að koma sögunni
sem fyrst og víðast á framfæri,
enda þá gengið út frá því að hún sé
þess eðlis að áheyrendur hrffist af
óhugnaði hennar og fari þvf sjálfir
að segja hana enn öðrum.
Þvf er þetta reifaö hér, að ( Helg-
arpóstinum f dag er að finna grein
sem tekur á þessum kjaftavaðli
þjóðarinnar með þremur viðtölum
við menn sem illa hafa orðið fyrir
rógburði. Þeir eru fulltrúar fjölda ís-
lendinga sem orðið hefur fyrir til-
hæfulausu nfði. Þeir hafa liðið fyrir
það og varla verið samir menn fyrir
vikið.
I viðtölunum kemur ennfremur
fram að það versta við að lenda í
þvllfku nfði sem rífur niður mann-
orð fólks að ástæðulausu er að
gagnvart þvf standa hinir rægðu
nær algjörlega varnarlausir. Þeir
eiga einir sér Iftið mótafl við illar
kjaftasögur sem haldið er á lofti af
tugum manna. Málsókn f þessu
efni er næsta óframkvæmanleg, og
þvf hefur svo jafnan verið að þetta
fólk stendur uppi mannorðsmyrt.
Ef söguberar gerðu sér grein fyrir
þeim ömurlegu þjáningum sem
hinir rægðu mega við una, færu
þeir kannski aö hugsa sig tvisvar
um áður en þær færu að flétta sam-
an næstu lygasögu um náungann.
frá því að Tómas Árnason yfirgefi
Framkvæmdastofnun innan tíðar
og setjist í bankastjórastól hjá Seðla-
bankanum. Nú mun vera ákveðið
að Tómas taki við bankastjórastöð-
unni um áramótin. Ýmsar aðrar
stöður losna þá einnig eftir Tómas,
eins og t.d. staða formanns utanrík-
ismálanefndar sem hann tók við í
vetur. Vondar tungur sögðu að hann
hafi komið þar við einkum til þess
að ná sér í diplómatapassa en ekki
þorum við að fullyrða neitt um það.
Hins vegar mun ákveðið að Harald-
ur Ólafsson, Framsóknarflokki,
taki við formannsstöðu utanríkis-
málanefndar og er mikill skjálfti
meðal sjálfstæðismanna vegna
þessa. Haraldur er jú af mörgum tal-
inn frjálslyndur friðarsinni og jafn-
vel herstöðvaandstæðingur....
l ræðum ráðamanna er ekki óal-
gengt, að farið sé fimlega fögrum
orðum um gildi menntunar í sjálfri
sér og jafnframt gildi hennar fyrir
þjóðarbúið. Menntun er undirstaða
framfara, segja menn á tyllidögum
og ræða fjálglega um alls kyns
„átök“ í nýjum iðngreinum og efla
þurfi menntun í því skyni, þar byrji
þetta nefnilega allt saman.
Dæmin tala öðru máli: Við Há-
skóla íslands eru tvær stöður eða
stöðugildi, eins og það heitir á stofn-
anamáli, fyrir 200 nemendur í tölv-
unarfræðum. Til samanburðar má
geta þess, að í guðfræði er ein staða
fyrir hvern einn guðfræðinema.
Annað dæmi: Vaxtakostnaður
vegna Kröfluskulda er heldur meiri
í ár en gert er ráð fyrir í útgjöld til
Háskóla íslands...
fM
■ iðri á Skúlagötu hafa út-
varpsmenn hlegið dátt að þeim al-
þingismönnum og ráðherra sem
hafa nefnt fordæmi um útvarps-
rekstur á íslandi áður en „verkfails-
stöðvar DV og Valhallar" skutu upp
kollinum. Dæmin sem hafa verið
nefnd eru einkum skólaútvörp, en
helsta tromp talsmanna „frjálsa"
útvarpsins og sterkasta fordæmis-
gildið sá þetta fólk í útvarpsstöðinni,
sem sett var á laggirnar á meðan á
kántríhátíð Hallbjarnar stóð í sum-
ar. Sannleikurinn um þá „stöð“ er
hins vegar sá, að hún var svo einföld
og náði svo skammt, að menn hafa
hneigst til þess að kaíla hana fremur
„hátalarakerfi" en útvarpsstöð...
A
dögunum voru hér
norrænir rithöfundar á ferð og lásu
þeir m.a. upp úr verkum sínum í
Norræna húsinu. í þeim hópi var
Göran Tunström, sem HP hafði
viðtal við í sérstöku bókablaði t síð-
ustu viku. í Norræna húsinu var fólk
af ýmsu sauðahúsi og þeirra á með-
al Haraldur Blöndal, lögfræðing-
ur. Síðar um kvöldið leiddi Sigurö-
ur A. Magnússon rithöfundur þá
Göran og Harald saman og rétti Tun-
ström fram höndina og sagði: „Gör-
an Tunström, författare, Sverige." og
Haraldur kynnti sig um hæl og
sagði: „Haraldur Blöndal, fascist, Is-
land.“
Það fylgir sögunni, að mikið hafi
verið pískrað meðal menningarvita
eftir þetta og Skandínavarnir stung-
ið saman nefjum og gjóað augunum
í átt til Haralds í forundran, því þeir
munu ekki fyrr á ævinni hafa séð
fasista. Haraldur glotti við tönn.. .
A
mars má vænta tíðinda úr
„raddabransanum" á næstunni.
Sagan segir, að talsverð brögð séu
að því að þeir sem lesi inn á auglýs-
ingar sem fluttar eru á Rás 2 og í
sjónvarpi, gefi ekki upp laun sín og
séu þeir beðnir um nótur vegna
greiðslna neiti sumir algjörlega að
láta slíkt af hendi eða krafli kvittanir
á ónúmeruð reikningseyðublöð.
Mörg dæmi eru um að menn sem Ijá
auglýsingum rödd sína þéni tugi
þúsunda á mánuði, þótt tekjurnar
séu að sjálfsögðu breytilegar eftir
mánuðum. Mestar tekjur hafa leik-
arar (sem enn eru taldir nothæfir)
en þeir munu þiggja frá 4 þúsundum
og upp í 12 þúsund fyrir viðvikið.
Þannig er okkur sagt, að kunnur
húmoristi í leikkvennastétt opni
ekki munninn í auglýsingu fyrir
minna en 12 þúsund krónur.
Þótt mikið sé talað um „svarta
peninga" í „raddabransanum", þá
má búast við tíðindum fljótlega, því
nú mun ríkisskattstjóri vera kominn
í málið með ósk um rannsókn á tekj-
um þessa fólks.
E
■■ins og fólk hefur tekið eftir
keppast nú hinir og þessir aðilar við
að auglýsa til leigu vídeóupptökur
af bandarískum sjónvarpsþáttum
eins og Falcon Crest, Dynasty
o.s.frv. Að baki þessu liggur að
einkaaðilar hérlendis hafa tryggt
sér einkarétt til sýninga á þessum
þáttum og það sem meira er, sömu
aðilar hafa fengið einkarétt á sjón-
varpsefni frá fyrirtækjum á borð við
Warner Brothers og RCA, tveimur
risum á bandarískum sjónvarps-
markaði.
Þarna segja kunnugir að sjón-
varpið hafi sofnað á verðinum og sé
nú komið í þá aðstöðu að þurfa t.d.
að semja við Jón Ólafsson í Skíf-
unni, ef það vill sýna efni frá RCA,
en nefndur Jón mun hafa tryggt sér
einkarétt fyrir það fyrirtæki hér-
lendis...
Í og hálfs mánaðar verkfall
prentara í haust hefur óneitanlega
haft sín áhrif á jólabókaútgáfuna í
ár. Út voru gefnar færri bækur og
þær sem komu út voru seint á ferð.
Nú eru hins vegar að koma í ljós
verstu afleiðingar verkfallsins, sem er
skortur á mest seldu bókunum. Bók-
salan í ár hefur gengið mun betur en
bjartsýnustu menn þörðu að vona
og hefur orðið að prenta nokkrar
bækur í viðbótarupplagi. Má þar
nefna bók Auðar Laxness eftir
Eddu Andrésdóttur, bókina um
Kjærnested skipherra eftir Svein
Sæmundsson og bókina Jón G.
Sólnes eftir Halldór Halldórsson.
Raunar leit svo út um tíma, að Sól-
nesbókin myndi hreinlega klárast,
þar sem allar bókbandsstofur á
Reykjavíkursvæðinu eru á kafi upp
fyrir haus. Því var gripið til þess ráðs
að fá hana bundna inn á Akureyri
og var viðbótarupplag prentað að-
faranótt miðvikudagsins.. .
Þ,
að hefur óneitanlega vakið
athygli manna, að Ellert B.
Schram, alþingismaður og ritstjóri
DV, hefur látið umsögn Jóns G. Sól-
ness í ævisögu sinni um nefndan al-
þingismann og ritstjóra fara í taug-
arnar á sér. í venjubundnum laugar-
dagspistli Ellerts í DV á laugardag
helgaði hann langan kafla sleggju-
dómum Jóns um samferðamenn í
pólitík og virðist heldur súr, og síð-
an birtist Dagfari, hulduhöfundur
DV, á þriðjudag, þar sem höggvið er
í sama knérunn. í sleggjudómum
Jóns leyfir hann sér að segja um Ell-
ert að hann sé skrýtinn náungi.
Telja menn, að þessi athugasemd
hafi tæpast ráðið hörðum viðbrögð-
um ritstjórans, heldur sé hin raun-
verulega ástæða sú, að í bókinni
kemur fram að sá maður sem var
duglegastur við að setjast á þingmál
Jóns G. Sólness í þingnefndum hafi
verið Ellert B. Schram. Bendir Jón á
það í bókinni, að þetta kunni að
hljóma einkennilega, því öll hafi
þessi mál verið mjög í frjálsræðisátt
og í takti við frjálsræðissjónarmið
Sjálfstæðisflokksins í peningamál-
um og fleiru. Því má bæta við, að
eftir því sem HP kemst næst mun
Eiður Guðnason alþingismaður
ganga með „sleggjudóminn sinn“
upp á vasann í ljósriti.. .
Í^yrir ekki alllöngu mun hafa
verið haldin ráðstefna kennara
norður á landi og umræðuefnið
hróplegt misrétti milli skólastarfs í
þéttbýli og dreifbýli. Menntamála-
ráðherra, Ragnhildur Helgadóttir,
var boðin á staðinn og kom með lít-
illi flugvél til að flytja ræðu. Svo sem
ekkert athugavert við það, nema
hvað að lokinni ræðu Ragnhildar
hugðust kennarar halda ráðstefn-
unni áfram með umræðum um þessi
mikilvægu menntamál en þá sagð-
ist Ragnhildur því miður ekki geta
verið lengur því flugmaðurinn þyrfti
að drífa sig suður aftur. Hann var þó
fjarstaddur en svo vildi til að skyld-
menni flugmannsins var í hópi
kennaranna og hafði hitt hann að
máli. „Hvaða vitleysa," sagði ætt-
inginn. „Hann fer ekki aftur fyrr en
í kvöld." Mun Ragnhildi hafa brugð-
ið nokkuð, en kennarar sáu fram á
að menntamálaráðherra gæti nú
kynnst málefnum þeirra vel með
því að taka þátt í daglöngum um-
ræðum. Þeim varð ekki að von sinni
því frú Ragnhildur skundaði beina
Íeið inná kennarastofu og sat þar ein
síns liðs allt fram á kvöld og lét
skólamálaumræðurnar eins og vind
um eyru þjóta enda búin að leggja
sitt fram í „upphafsræðu að ráð-
herrasið...“
D
■HÉLÍó-tríóið hefur skemmt borg-
arbúum á Broadway undanfarnar
vikur eins og fram hefur komið í öll-
um fjölmiðlum landsins. Forráða-
menn Broadway bjuggust þarna við
miklum búhnykk enda strákarnir
vinsælir. En eitthvað virðist aðdrátt-
arafl tríósins hafa minnkað eftir því
sem við heyrum. Ráðgert var að
tríóið kæmi fram föstudagskvöld þ.
21. desember og laugardaginn 22.
des. og síðan annan í jólum. Við-
brögðin hafa hins vegar verið svo
slæm að aðstandendur Broadway
hafa ákveðið að fella niður skemmt-
unina á föstudag og laugardag. Og
nú klóra þeir sér í hausnum og velta
fyrir sér hvort þeir neyðist til að
loka einnig á öðrum í jólum en eru
þó vonbetri um mætingu gesta
þann dag enda heppilegri og væn-
legri til mætinga en hinir tveir...
A
fundi menntamálanefndar
neðri deildar í liðinni viku, þar sem
fjallað var um útvarpslagafrum-
varpið, var athygli Halldórs
Blöndals, formanns nefndarinnar,
vakin á ýmsum ósvöruðum spurn-
ingum í sambandi við efni frum-
varpsins og mun hann hafa brugðist
heldur illa við enda lá honum á, eins
og segir að ofan. Til marks um göt
í frumvarpinu lagði Kristófer Mór
Kristinsson, Bandalagi jafnaðar-
manna, fram skrá yfir níu mikilvæg
efnisatriði, sem hlotið hefðu tak-
markaða umræðu í nefndinni og
vantaði nánast í frumvarpið.
í bréfinu sem hann lagði fram á
fundinum krafðist Kristófer þess, að
þingmönnum verði sköpuð skilyrði
til þess að fjalla um frumvarpið við
„óbrjálaðar aðstæður". Hann kveð-
ur frumvarpið hafa hlotið „ósæmi-
lega umfjöllun" og neitar þeirri fyr-
irætlan, að „svo mikilvægt málefni
fái flausturslega afgreiðslu". Síðan
eru talin upp allmörg atriði, sem
ekki sé tekið á í frumvarpinu eða
hafi verið rædd að ráði í nefndinni.
Bréfinu lýkur hann með þessum
orðum: „Öll þessi atriði og hugsan-
lega mörg fleiri hljóta að koma til at-
hugunar, sé það ekki vilji háttv. al-
þingismanna að verða aðhláturs-
efni til langrar framtíðar." Svo mörg
voru þau orð þingmanns BJ. . .
■ orráðamönnum Ríkisút-
varpsins er hryggilega vel kunnugt
um bág launakjör starfsmanna
sinna. Þeir hafa þurft að sjá á bak
nógu mörgum starfsmönnum sem
hafa flúið kjörin hjá stofnuninni í
gegnum tíðina. Starfsmannafélög
útvarps og sjónvarps og forráða-
mennirnir hafa undanfarið staðið í
viðræðum það hvernig stofnunin
geti sjálf gert betur við um starfs-
fólkið í launum. Ýmsir möguleikar á
alls konar sporslum hafa komið til
tals og hliðsjón höfð af aukagreiðsl-
um, sem tíðkast hafa lengi til sumra
starfsmanna hjá ýmsum ríkisstofn-
unum. Starfsmannafélögin lögðu
áherslu á að allir starfsmenn Ríkis-
útvarpsins nytu góðs af ef stofnunin
teldi sig aflögufæra með einhvers
konar launauppbót. Það varð úr að
framkvæmdastjórn RÚV ákvað að
allir starfsmenn fengju greidda
8.000 króna uppbót á laun í des-
ember til viðbótar við samnings-
bundna 4.000 króna desemberupp-
bót. 8.000 króna greiðsla var kölluð
álagsuppbót og var fóðruð með 30
eftirvinnutímum hjá hverjum og
einum — óunnum að vísu. En álagið
er að jönnu sagt mikið í desember
hjá RÚV sem annars staðar.
Fjármálaráðuneytið brást hið
versta við þessum sjálfstæðu launa-
greiðslum Ríkisútvarpsins, þó í lög-
um segi að RÚV sé sjálfstæð stofnun
og með sjálfstæðan fjárhag. Ráðu-
neytið lætur semsé ýmsar auka-
greiðslur til einstakra starfsmanna
ýmissa ríkisstofnana óátaldar, en ef
ein ríkisstofnun ætlar að ganga
hreint til verks og gera vel við allt
sitt starfsfólk á einu bretti, þá er það
einhvern veginn allt annað mál! Nú
hefur ráðuneytið gripið til þess að
stöðva frekari sérkjaraviðræður
starfsmannafélaga Ríkisútvarpsins,
meðan „málið er í athugun"...
iSSflirfarandi sögu seljum við
ekki dýrar en við keyptum hana, en
við látum hana flakka svona
skömmu fyrir gjafahátíðina miklu:
Áður en Erlendur Einarsson, for-
stjóri Sambandsins, átti merkisaf-
mælið sextuga var stillt upp spari-
baukum í kaupfélögunum um allt
land, þar sem safnað var saman
framlögum afgreiðslustúlkna og
annarra hálaunamanna samvinnu-
félaganna. Fénu var varið í fræga
gjöf SIS til Erlends, þ.e. jeppann
góða. Um þetta var talað á sínum
tíma.
Hins vegar hefur ekki komið
fram, að eigi miklu löngu eftir af-
mælið kom forstjóri SÍS að máli við
bíladeild fyrirtækisins og barmaði
sér yfir því, að eiginlega hefði hann
engin not fyrir svona bíl. Varð það
að samkomulagi, að bíladeildin
keypti bifreiðina aftur og mun Er-
lendur hafa komið vel út úr því, bíla-
deildin síður. En þar með er sagan
ekki öll sögð, því brátt leið að því að
í ljós kom að Sarnbandinu hentaði
ekki heldur svona bíll. Nú voru góð
ráð dýr. En þá var málið, að sögn,
leyst með þeim snilldarhætti, að
samið var við Erlend um að hann
notaði bílinn og mun hafa verið
samið um tiltekna afnotagreiðslu til
Erlends gegn því, að hann notaði
bílinn svo og svo mikið, sumir tala
um tvisvar í viku og eigi skemur en
í tvær klukkustundir hverju sinni.
Ótrúlegt og óstaðfest...
LAUSN Á SKÁKÞRAUT
Þessi staða kom fram í skákinni Karls Þorsteins — Karl Burger
á 11. Reykjavíkurmótinu. Karl batt enda á skákina með fallegri
drottningarfórn: 22. Dxf6. Burger sá ekki annað vænna en gefast
upp, því að 22. - gf6 leiðir til máts: 23. Hgl + Kh8 24. Hh5.
T0 HELGARPÓSTURINN