Helgarpósturinn - 17.06.1987, Page 16

Helgarpósturinn - 17.06.1987, Page 16
MINU SKAPI EKKI AÐ „Nei, ég er ekki með afruglara og ekki myndbandstœki heldur. Satt ap segja finnst mér ég ekki fara á mis við mikið þótt þetta vanti á heimilið. Ég nœ fjórum átvarpsstöðum íbílnum mínum og lœtþað duga. Þessar stöðvar eru að vísu meira og minna allar eins. Ég óttast að allt þetta fjölmiðlaflóð muni ekki styrkja okkur menningarlega, heldur þvert á móti innleiða hér vissa lágmenningu. Það breytir þó ekkiþvíað mér fannst ágœtt að fá aukna samkeppni á þessu sviði. Efvel er á málum haldið getur hán veitt nauðsyn- legt aðhald og orðið okkur til góðs." Það er Sigurlaug Bjarnadóttir frá Vigur sem hér talar. Maður ræðir ekki lengi við Sigurlaugu áður en manni verður ljóst að skoðanir hennar og viðhorf eru hennar eigin, ekki annarra. Hún virðist óvenju laus við þær flokkslegu forskriftir sem svo oft setja mark sitt á þá sem lengi hafa verið virkir í pólitíkinni. Kannski er það þess vegna sem hún gerði uppreisn fyrir fjórum ár- um? Og kannski er það þess vegna sem hún situr ekki á þingi í dag? I síðustu viku heimsóttum við Sigurlaugu á heimili hennar við Njörvasund í Reykjavík. Ætt hennar og uppruni eru fjölmörgum vel kunn. Við báðum hana samt að segja okkur svolítið frá sér og sínu fólki. Sigurlaug hefur orðið. BJÁLFAÞÆGÐ SAMSINNUNGSINS „Ég er fædd og uppalin í Vigur, eyju á ísa- fjarðardjúpi. Föðurafi minn, séra Sigurður Stef- ánsson, kom þangað á seinni hluta síðustu aldar. Hann var prestur, bóndi og alþingismaður. Afi var alla tíð mikill baráttumaður fyrir íslenska málstaðnum í sjálfstæðisbaráttunni, vildi hvergi hvika og var mikill vinur og samherji Skúla Thoroddsen. Faðir minn fór aftur á móti aldrei á þing, en þess var þó oft farið á leit við hann. Hann tók samt mjög virkan þátt í stjórnmálum, var mikill sjálfstæðismaður og átti í miklum erj- um við Vilmund Jónsson, þingmann Alþýðu- flokksins. Á heimili okkar var mikið talað um pólitík og mikið um blöð og tímarit. Þótt pabbi væri alla tíð mjög pólitískur hikaði hann ekki við að gagn- rýna eigin flokk. Oft átti hann líka til að taka undir með andstæðingunum. Pabbi hafði alla tíð skömm á því sem Kaj Munk kallaði bjálfaþægð samsinnungsins." — Hafði þessi afstaöa áhrif á dótturina? „Já, vafalaust hafði þetta áhrif á mín pólitísku viðhorf. Maður ólst upp við að taka ekki for- takslaust beina línu heldur hugsa sjálfur hvað maður gerði. í stjórnmálum hefur mér alltaf þótt nauðsynlegt að flokksmenn segi ekki já og amen við öllu. Heilbrigð gagnrýni er nauðsyn- leg.“ — Heldur þú að þessi uppruni hafi haft ueru- leg áhrif á stjórnmálaskoðanir þínar? „Sjálfsagt hefur hann haft áhrif á mín viðhorf. En þegar ég komst til vits og ára fannst mér stað- festast það sem ég áður hafði talið mér trú um sem ómótaður unglingur, að sjálfstæðisstefnan væri best fyrir okkar þjóðfélag." ALLT INDÆLIS STRÁKAR Þegar Sigurlaug talar um sjálfstæðisstefnuna leggur hún áherslu á að þar eigi hún bæði við frelsi einstaklingsins og það frjálslyndi og víð- sýni sem hún telur að hafi dregið flesta að Sjálf- stæðisflokknum í gegnum tíðina. Sigurlaug hef- ur verið menntaskólakennari til fjölda ára og oft látið skólamálin til sín taka. Við spyrjum hana hvernig þessum málum hafi verið háttað heima í Vigur fyrir fimmtíu árum. „Nú, við systkinin vorum úti á eyju og þurftum að læra heima hjá föður okkar. Stöku sinnum kom þó farkennari og kenndi okkur og fleiri 16 HELGARPÓSTURINN börnum úr hreppnum. En mín fyrsta reynsla af eiginlegum skóla var að taka próf upp í 2. bekk Menntaskólans á Akureyri. Menntaskól- ann las ég að mestu utan skóla með tilsögn eldri systkina. Af 6 vetrum sat ég aðeins 2 heila vetur í honurn." — Eg frétti að þú vœrir einmitt á leiðinni norð- ur að halda upp á 40 ára stúdentsafmœlið. Þetta hefur auðvitað verið góður árgangur? „Já, mikil ósköp. Þetta var allt öndvegisfólk sem þarna útskrifaðist vorið 1947 — allt aldavin- ir og kunningjar enn þann dag í dag.“ — Og þjóðkunnir menn, pólitíkusar eða prest- ar? „Já, hvort tveggja. Auk mín komu þrír aðrir stjórnmálamenn úr þessum bekk og svo skemmtilega vill til að um tíma sátum við öll fjögur saman á Alþingi; ég, Jón Skaftason, Ingv- ar Gíslason og Bragi Níelsson. Ur þessum bekk komu líka nokkrir prestar: Séra Kristján Rób- ertsson, Björn Jónsson og Gísli H. Kolbeins. Allt indælis strákar." DREYMDI UM AÐ VERÐA FLUGMAÐUR — Og hvað langaði nú Sigurlaugu mest að gera vorið 1947? „Það var nú svo voðalega margt skal ég segja þér. Á þessum tíma var flugið að byrja hér og mig dreymdi mikið um að verða flugmaður. Söngur og leiklist heilluðu mig líka. Jafnvel lög- fræði og læknisfræði hérna heima. En það sem réð úrslitum var að ég átti kost á styrk frá Menntamálaráði sem kallaður var stóri styrkur- inn. Þetta var 4 ára styrkur sem 4 eða 5 nemend- ur fengu á hverju ári. Þessi styrkur gerði mér kleift að fara til Leeds haustið ’48 og læra þar tungumál, ensku og frönsku. Þegar ég svo lauk mínum prófum átti ég ár eft- ir af styrknum. Þetta ár notaði ég til að vera í París og lesa þar bókmenntir ásamt fleiru." — Þú velur ólíkar borgir. „Já, Leeds var fyrst og fremst mikil iðnaðar- borg og alveg feiknalega skítug. París var auð- vitað allt öðruvísi. Maður finnur sig hvergi eins vel í nafla heimsmenningarinnar og í París, nema ef vera kynni í London sem mér hefur alltaf fundist stórkostleg borg.“ — Var það áhrifaríkt fyrir þig sem ungastúlku að komast út í hinn stóra heim? „Það er nú líklegt. Á þessum árum voru það aðeins örfáir sem áttu þess kost að fara út og bara það eitt að koma í járnbrautarlest var upp- lifun út af fyrir sig. Já, auðvitað var þetta mikil lífsreynsla. Maður drakk þessi ár í sig og lifir á því enn þann dag í dag. BÓKMENNTIRNAR AUÐGA LÍFSSÝNINA Ég held að menn geri sér oft ekki grein fyrir því hvað tungumálanám er mikilvægt til að opna okkur glugga að umheiminum. Sem tungumálakennari brýni ég það fyrir nemend- um mínum að tungumálanámið er fyrst og fremst til að gera þá að menntuðu fólki, ekki bara til að fá atvinnu og peninga." — En nú eru svokallaðar þarfir atvinnulífsins mjög ofarlega á dagskrá. „Já, það er í sjálfu sér gott og gilt að menn lagi menntunina að þörfum atvinnulífsins. Það má hins vegar ekki ganga svo langt að hið almenna menntunarsjónarmið verði útundan. Við verð- um að gera okkur grein fyrir því að við höfum gagn af allri menntun, jafnvel þótt hún nýtist okkur ekki til fjár." — / Sorbonne valdir þú bókmenntirnar. Á hvern hátt hefur þessi námsgrein áhrifá ungan nemanda? „Hún opnar honum sýn og vekur hann til umhugsunar. Þegar maður les þessa klassisku höfunda, frönsku og ensku, þá fer ekki hjá því að lífssýn manns auðgist. Bókmenntirnar vekja mann til umhugsunar, fá mann til að efast, til að spyrja og leita. í bókmenntunum er alltaf verið að fjalla um manninn og maður kemst alltaf að þeim upphafspunkti að eðli mannsins er alltaf það sama og verður alltaf það sama. í þessu sambandi er það til dæmis hrein upplifun að lesa Hávamál. Já, bókmenntirnar auka skilning manns á ævarandi gildum mannlífsins." — Attu þér einhverja eftirlœtishöfunda franska? „Eitt af þeim ljóðskáldum sem mér þótti hvað forvitnilegast að lesa var Baudelaire. Einnig hafði ég mikið dálæti á Moliére og Racine." „ÞETTA ER HANN STEINI TÓR" Að námi loknu kom Sigurlaug heim og hóf störf í blaðamennsku á Morgunblaðinu. En hvernig líkaði henni blaðamennskan? „Afskaplega vel. Mér þótti hún afskaplega skemmtileg. Maður var alltaf að kynna sér ný og ný mál, kynnast nýju og nýju fólki. Á Morgun- blaðinu kynntist ég mörgu góðu fólki, þar á meðal manninum mínum, Þorsteini Thorar- ensen.“ — Og hvernig bar það nú til, ef mér leyfist að spyrja? „Það var nú bara þannig að ég spurði hver þetta eiginlga væri. Og þá var svarað: „Þetta er hann Steini Tór, gáfaðasti maðurinn hér á blað- inu.“ Þetta svar varð síðan til þess að vekja enn meiri áhuga minn á þessum náunga." — Þið voruð þarna í ritstjórnartíð Valtýs Stef- ánssonar? „Já, hann ritstýrði blaðinu ásamt Jóni Kjart- anssyni og Sigurði bróður mínum (fyrrum þing- manni og sendiherra. Innsk. G.Sv.). Mér þótti afskaplega gaman að vinna með Valtý og sam- starfsfólkinu yfirleitt. En auk okkar Þorsteins voru þarna m.a. Sverrir Þórðarson, Þorbjörn Guðmundsson, Anna Bjarnason og Atli Stein- arsson. Allt skemmtilegustu krakkar." — Hvenœr tók svo kennslan við? „Það var árið 1955 þegar fyrsta barnið, Ing- unn, fæddist. Þá ákvað ég að skipta yfir í kennsl- una. Á þessum tíma hef ég kennt víða, en síðast- liðin 15—20 ár hef ég verið í Menntaskólanum við Hamrahlíð." ÞEIR MÓTÞRÓAGJÖRNUSTU SKEMMTILEGASTIR — Þetta er langur tími. Verður þú vör við ein- hverja breytingu á nemendum, til dæmis meiri lausung? „Mér er nær að halda að agavandamál hafi farið minnkandi eftir að við breyttum yfir í áfangakerfið. Það myndast ekki lengur nein stemmning fyrir því að gera sprell og þess hátt- ar. En þegar bekkjarkerfið var við lýði voru allt- af einhverjir nemendur sem héldu uppi ákveð- inni spennu. Og ef ég á að vera hreinskilin þá finnst mér nokkur missir að þessum stundum hnökróttu samskiptum nemenda og kennara. Mér fannst þeir nemendur oft skemmtilegastir sem voru mótþróagjarnastir og uppvöðslusam- astir. Mér fannst Stuðmenn til dæmis mjög skemmtilegir nemendur. Ég fékk oft mjög mót- þróagjarna nemendur í minn bekk og fannst það jafnvel spennandi verkefni við að glíma. Þetta eru nemendur sem búnir eru að sitja á skólabekk frá sex ára aldri. Er furða þótt þessi grey séu orðin dálítið þreytt?" Við Sigurlaug höldum áfram að ræða um skólamál. Hún segir að unglingarnir komi nú verr undirbúnir í menntaskóla. Þeir virðist eiga mun erfiðara með að einbeita sér og taka á. Sjálf segist hún halda að myndbandamenningin eigi þarna verulegan hlut að máli, en einnig sú stað- reynd að 30—40% nemenda vinna með nám- inu. „Að hluta til er það vafalaust skortur á nægju- semi sem er rótin að þessari vinnu. Sumstaðar eru það þó, því miður, bágar heimilisaðstæður sem valda mestu hér um. Það er stór hópur í okkar þjóðfélagi sem er svo illa launaður að hann hefur ekki fyrir brýnustu nauðsynjum, einmitt nú í öllu þessu góðæri. Þótt meðaltölin hækki þá situr þetta fólk eftir. Þetta er alvarlegt pólitískt vandamál." LAUNABIL Á ÍSLANDI FER VAXANDI — Hafa þínir menn verið of daufir gagnvart þessari staðreynd? „Mér hefur fundist nokkuð á skorta að þeir gerðu sér grein fyrir þeirri staðreynd að launabil á íslandi fer stöðugt breikkandi." — Hefur Sjálfstœðisflokkurinn breyst í afstöðu sinni til þessara mála? Finnst þér til dœmis þeir yngri hafa minni áhyggjur af þessari þróun? „Ég hef ekki dregið dul á að margir hinna ungu frjálshyggjumanna hafa fælt fólk frá flokknum. Einstakir menn hafa túlkað frjáls- hyggjuna þannig að hún sé öfgafull og ómann- úðleg — gangi þvert á almenn manngildissjón- armið. Áhugi á einkarekstri er í sjálfu sér ágætur. En þegar menn eru farnir að færa bæði skóla og dagvistarheimili inn í einkareksturinn þá stend- ur mér ekki á sama. Ef einkaþjónusta slíkra stofnana á að rísa upp gegn hærra gjaldi, þannig að einungis efnafólk geti notfært sér hana, þá erum við á hættulegri braut. Hugmyndir í þessa veru eru hættulegar og framandi okkar þjóðfé- lagshugsjón." — En nú tala menn aðeins um smávœgilegar breytingar í þessa átt? SÓSÍALISMINN VAR NAUÐSYNLEGUR „Það er rétt. Ég óttast hins vegar að svona breytingar, þótt í smáu séu, geti orðið vísir að gjá milli stétta sem við ekki þekkjum nú. Unga fólk- ið sem berst gegn ríkisafskiptum gerir sér ekki næga grein fyrir því hvað það getur verið að kalla yfir okkur. Það er of ungt til að muna aftur til þess tíma þegar hinir verst settu þurftu að reiða sig á hjartagæsku þeirra sem efnameiri voru. Við getum ekki reitt okkur á slíka hjarta- gæsku." — Þú hefur jafnvel veriö kennd við sósíal- isma? „Já, en ég hef aldrei nokkurn tíma verið sósí- alisti. Ég er og hef alltaf verið sjálfstæðismaður. En það þýðir ekki að ég loki augunum fyrir þeirri staðreynd að á sínum tíma var sósíalism- inn auðvitað nauðsynlegur. Það var mjög nauð- ■synlegt fyrir okkar þjóðfélag að fá hann hingað á sínum tíma." • Þessi söguskoðun auðveldar manni nokkuð að gera sér grein fyrir pólitískum hugsunarhætti Sigurlaugar Bjarnadóttur. Því lengur sem maður

x

Helgarpósturinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Helgarpósturinn
https://timarit.is/publication/47

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.