Helgarpósturinn - 21.01.1988, Qupperneq 12

Að vera eða vera ekki fangavörður, það er spurningin sem fangaverðir við Hverfisstein hafa velt fyrir sér. Dómsmálaráðuneytið vill að þeir teljist til lög-
reglumanna — lögreglan að þeir teljist til fangavaröa. Dómsmálaráðuneytið neitar þeim um skólavist — lögreglan neitar þeim um stöðuhækkun.
FANGARIKERFINU
Fangaverðir sem starfa við fangageymslur lögreglunn-
ar í Reykjavík við Hverfisgötu hafa lent í nokkuð sér-
kennilegri klemmu, vegna deilu dómsmálaráðuneytisins
og lögreglustjóraembættisins í Reykjavík. Lögreglu-
stjóraembættið vill telja Hverfissteinsfangaverði til
fangavarða, þó það setji þeim stólinn fyrir dyrnar með
stöðuhækkun, en dómsmálaráðuneytið segir að það sé
hlutverk lögreglumanna að sjá um vörslu skammtíma-
fanga. Rví hafa fangaverðir í Hverfissteini ekki fengið
aðgang að fangavarðaskólanum sem dómsmálaráðu-
neytið sér um, en nám þar veitir hærri laun og eykur
hæfni í starfi.
EFTIR PÁl HANNESSON MYND: JIM SMART
Fangaverðir sem starfa við fanga-
geymslur lögreglunnar við Hverfis-
götu eru átta talsins og hafa allir
unnið þar sem fangaverðir, enda
eru þeir félagar í Fangavarðafélagi
íslands. í Fangavarðafélagi íslands
eru 60 fangaverðir. Upphaf þessa
máls má rekja tvö ár aftur í tímann,
þegar dómsmálaráðuneytið ákvað
að draga markalínu milli fangelsa
eftir eðli fangavistar og þeirri tíma-
lengd sem fangar dvelja í svarthol-
inu.
Þorsteinn A. Jónsson, deildar-
stjóri í dómsmálaráðuneytinu, sagði
í viðtali við Helgarpóstinn að skipu-
lagslegar ástæður hefðu legið að
baki þessari ákvörðun. Sagði Þor-
steinn að fangavist drukkinna
manna og þeirra sem aðeins hafa
mjög stutta viðdvöl í fangageymsl-
um væri alls staðar á landinu í hönd-
um lögreglunnar, nema í Reykjavík.
Dómsmálaráðuneytið hefði því álit-
ið og ákveðið að sami háttur skyldi
hafður á í Hverfissteini og sam-
kvæmt skilningi þess ættu fangar
þar því að vera í umsjá lögregluyfir-
12 HELGARPÓSTURINN
valda og gæslumenn ættu að vera
lögreglumenn. Þetta væri einungis
hluti af almennri löggæslu. ,,Þar af
leiðandi töldum við ekki ástæöu til
þess að fara að þjálfa þarna upp
fangaverði ef ætti að breyta fyrir-
komulagi, sem að vísu hefur ekki
verið gert ennþá,“ sagði Þorsteinn.
EKKI FANGELSI Á FJÁR-
LÖGUM
Samkvæmt skilningi dómsmála-
ráðuneytisins eru fangaverðir við
Hverfisstein því ekki á vegum þess
og ráðuneytinu óviðkomandi.
„Þessir menn hafa verið ráðnir af
lögreglustjóraembættinu og heyra
alfarið undir það. Fangageymslurn-
ar við Hverfisgötu eru ekki skii-
greindar sem „fangelsi" á fjárlög-
um, heldur sem hluti af starfsemi
lögreglustjóraembættisins í Reykja-
vík,“ sagði Þorsteinn. Á grundvelli
þessa skilnings hefur ráðuneytið
síðan neitað fangavörðum við
Hverfisstein um aðgang að fanga-
varðaskólanum svokallaða, en það
er þriggja mánaða námskeið haldið
á vegum ráðuneytisins, ætlað til
þess að gera fangaverði hæfari í
starfi. Eru þar kennd íslenska,
skýrslugerð, sálfræði, afbrotafræði,
auk fræðslu um fíkniefni, líkamsæf-
ingar og fang(a)brögð og mönnum
kennd lög og reglur um aðbúnað og
meðferð fanga auk annars. „Námið
gengur út á að þjálfa fangaverði sem
annast gæslu afplánunarfanga og
gæsluvarðhaldsfanga. Þetta er gjör-
ólíkt starf að okkar áliti," sagði Þor-
steinn A. Jónsson.
Hjá lögreglunni kveður hins veg-
ar við annan tón. Bjarki Elíasson
yfirlögregluþjónn sagði að lögreglu-
stjóraembættið viðurkenndi ekki þá
línu sem dómsmálaráðuneytið vildi
draga á milli fangelsa og fanga-
varða. „Við höfum alltaf litið svo á
að þessir menn væru fangaverðir
jafnt og aðrir sem gæta fanga. Síðan
kom þessi skilgreining frá dóms-
málaráðuneytinu um að þeir ætluðu
að gera þessa fangaverði að lög-
reglumönnum. Það rann nú út í
sandinn og hefur ekkert verið talað
um það síðan, því það var hvorki
talað við stéttarfélag lögreglu-
manna né fangavarða. Þetta átti að
vera ákvörðun dómsmálaráðuneyt-
isins. Menn voru óánægðir með að
fangaverðir hér skyldu ekki teknir
inn í fangavarðaskólann. Sumir sem
hjá okkur starfa ættu að gera það
þar sem þetta er bæði launamál og
fræðslumál. En einhvers staðar hef-
ur þetta setið fast í kerfinu því það
hefur ekki fengist á hreint ennþá
hver þeirra staða ætti að vera, en
þeir eru fangaverðir enn í dag. Það
er vegna þess að það var andstaða
við þetta frá ýmsum sem hér starfa,
en ráðuneytið hefur ekki sagt sitt
síðasta orð í þessu," sagði Bjarki.
Bjarki sagði ennfremur að margir
af þessum mönnum sem starfa í
Hverfissteini uppfylltu ekki þau skil-
yrði sem sett væru fyrir lögreglu-
menn, ýmist vegna aldurs, mennt-
unar eða annarra þátta. Ástandið
væri því enn óbreytt, nema hvað
dómsmálaráðuneytið vildi ekki taka
þessa menn í fangavarðaskólann.
Þeir sem hafa lokið námi við skól-
ann hækka við það í launum um
einn launaflokk.
EINNAR NÆTUR GESTIR
Um þá röksemd dómsmálaráðu-
neytisins að „einnar nætur gestir'*
væru alls staðar á landinu í höndum
lögregluyfirvalda á hverjum stað
sagði Bjarki að það væri ekki sam-
bærilegt. „Við erum með miklu
meira af fólki hér sem þarf að hafa
í gæslu nokkurn tíma, t.d. vegna
fíkniefnamála. Hins vegar höfum
við einnig meira af drykkjusjúkling-
um og jafnvel geðsjúklingum og
hingað fáum við fólk sem aðrir hafa
ekki ráðið við, jafnvel utan af landi.
Þannig að fangageymslan hérna hjá
okkur er með sérstöðu miðað við
allar aðrar fangastofnanir á landinu
og viðTeljum að umönnum þeirra
manna sem hér eru sé síst vanda-
minni en þeirra sem eru í hinum
eiginlegu fangelsum. Þar eru menn
oftast allsgáðir, hér eru menn oft í
æstu skapi, ölvaðir, geðtruflaðir og
undir áhrifum fíkniefna og það er
oft á tíðum miklu vandasamara að
fylgjast með og passa upp á þessa
menn en hina eiginlegu fanga.
Á síðasta ári vorum við hér með
um 6.500 gistingar, en annars staðar
á landinu er þetta talið í tugum eða
hundruðum gistinga," sagði Bjarki
Elíasson. Um þjálfun þeirra fanga-
varða sem starfa við Hverfisstein
sagði Bjarki að þeir hefðu fengið
þjálfun í meðferð á föngum, lífgun
auk annars, hjá lögreglunni, en ekki
í hinum eiginlega fangavarðaskóla.
STOÐUHÆKKUN
Björk Bjarkadóttir er formaður
Fangavarðafélag íslands. Hún segir
að dómsmálaráðuneytið hafi ætlað
að gera fangaverði við Hverfisstein
aö lögreglumönnum með tilskipun
einni. Afstaða ráðuneytisins væri
óskiljanleg því umræddir fanga-
verðir væru í raun í engu frábrugðn-
ir öðrum fangavörðum á landinu.
Sagði Björg að mótrök ráðuneytis-
ins við að taka fangaverði við
Hverfisstein inn í fangavarðaskól-
ann hefðu verið þau að þar væri ekki
pláss, ekki að þeim væri seta þar
óheimil, eins og reyndar mátti skilja
á máli Þorsteins A. Jónssonar í við-
tali við HP. Á hinn bóginn sagði
Björk að þessir átta fangaverðir
ættu einnig undir högg að sækja af
hálfu lögreglustjóraembættisins.
Yfirmannsstöður við fangageymsl-
una við Hverfisgötu væru ætlaðar
lögreglumönnum, þannig að fanga-
verðir þar gætu aldrei orðið neitt
meira en aðstoðarvarðstjórar. Þá
virtust allar stöðuhækkanir til þess-
ara manna ganga seinna fyrir sig en
tíðkaðist annars staðar og þyrfti
jafnan að sækja um þær sérstak-
lega. Þannig væru fangaverðir milli
tveggja elda.
Fangaverðir við Hverfisstein eru
með öðrum orðum fangaverðir í
augum lögreglustjóraembættisins,
þó þeim sé þar takmarkaður frami
ætlaður, en trauðla í augum dóms-
málaráðuneytisins. Þeir taka laun
sem fangaverðir, eru í Félagi Fanga-
varða, en njóta ekki sömu réttinda
og starfsfélagar þeirra. Væri einhver
önnur stétt opinberra starfsmanna í
þessari stöðu dytti mönnum eflaust
í hug að skjóta málinu til dóms;
málaráðuneytisins til úrskurðar. í
þessu tilfelli er ekki talið líklegt að
hinir átta fangaverðir við Hverfis-
stein telji það vænlegt til árangurs.