Helgarpósturinn - 21.01.1988, Qupperneq 30

EFTIR HILDI HÁKONARDÓTTUR
Varnarmálaráðherra landsins,
Yitzhak Rabin, segir: Það eru engir
sjálfskipaðir hópar hryðjuverka-
manna, sem geta stært sig af því að
hafa stofnað til uppþota og skapað
ólgu á svæðunum nú. Óeirðirnar
um áramótin eiga sér tuttugu ára
gamla sögu, rót þeirra má rekja allt
aftur til sex daga stríðsins, og þær
endurspegla langvarandi þrenging-
ar fólksins á herteknu svæðunum.
Rabin spáir harðnandi átökum og
segir stjórn sína muni bæla þau nið-
ur til að sýna bæði aröbum og um-
heiminum að stríð, ofbeldi og
hryðjuverk séu ekki rétta leiðin,
heldur verði að ná friði á grundvelli
viðræðna.
Um þessi tvö nokkuð andhverfu
atriði, hvernig bæla skuli niður
óeirðir og hvort og hvernig hægt sé
að semja frið, snúast allar umræður.
Sholmo Gazit, fyrsti setuliðsstjóri
hernumdu svæðanna, en nú í leyni-
þjónustu hersins, segir að nú séu
góð ráð dýr: Þegar við setjum jarð-
ýtur á hús arabanna þá espar það þá
til enn meiri reiði og nú hafa þeir
komið sér upp kerfi til að bæta hver
öðrum slíkt tjón. Fangelsun heldur
ekki aftur af þeim, sérstaklega ekki
eftir að við urðum við að láta lausa
1.000 fanga í skiptum fyrir ísraelska
hermenn. Yfirvöld geta sýnt miklu
meiri hörku í samskiptum sínum við
hryðjuverkamenn, en fólk vort vill
ekki sætta sig við slíkar aðferðir. Við
getum lýst yfir að dauðarefsing liggi
við að vera meðlimur í eða að styðja
hryðjuverkahópa, það myndi skapa
frið, en það þýðir líka mörg hundruð
aftökur á ári. Kannski gagnar að
gjöreyða þorpum eða húsablokkum
eða að vísa fólki burtu úr landinu í
stórum hópum. Nasistar þurftu á
styrjaldarárunum sannarlega að
takast á við hryðjuverkahópa en
hvorki þurftu þeir að fást við kröfu-
göngur, mótmælaaðgerðir eða upp-
þot því að fólkið vissi hvaða afleið-
ingar slíkt myndi hafa. Kröfugöngur
og uppþot er hægt að stöðva ef her-
sveitir beinbrjóta fólk, skjóta það og
taka gísla, sem hægt er að hegna
komi til frekari óeirða. Við gerum
rétt í því að grípa ekki til slíkra úr-
ræða, því að það myndi sundra þjóð
okkar og einangra hana á alþjóða-
vettvangi. Vandi okkar er ekki sá að
vinna bug á hryðjuverkum heldur
leita pólitískra lausna. En Gazit vill
þó að ísraelsmenn geri sér grein
fyrir því að vandamálið leysist ekki
meðan þvingunarstjórn ríkir í land-
inu og þeir verði að venja sig við
það að ólgan muni halda áfram um
sinn, enda séu dauðsföll af völdum
óeirðanna ekki nema 1 til 2 % af
þeim fjölda sem ferst í umferðarslys-
um árlega.
ÖRVÆNTING OG
ANDRÚMSLOFTIÐ
RAFMAGNAÐ
Yehoshua Saguy, yfirmaður upp-
lýsingadeildar hersins í stríðinu í
Líbanon, vill þó taka málið ákveðn-
ari tökum. Hann telur óhæfu að
vera með rannsóknarnefndir að
kafa ofan í hvert eitt dauðaskot sem
verður af völdum hersins. Hann seg-
ir: Það er vonlaust að ráða niðurlög-
um óeirða og á sama tíma hafa í
gangi rannsóknarnefnd, til að
kanna hvert einasta skipti, sem her-
maður hleypir úr byssu, jafnvel þótt
svo sé að hermaðurinn sé sýknaður
að lokum. Það þarf að einfalda
starfsreglur hersins, þegar kemur til
átaka, svo fyrirmæli séu ekki loðin,
segir Yehoshua.
Af fréttamyndum að dæma eru
þetta tveir hópar unglinga, sem eru
að takast á. Annar er í grænleitum
einkennisbúningi vopnaður byssu,
sem hann mundar eins og hánn
haldi á rafmagnsgítar. Hinn vopnað-
ur grjóti, oft með rauðköflóttan klút
vafinn um höfuð eða háls, forystu-
laus að er virðist.
Efraim Sneh, er fór með borgara-
leg málefni á Vesturbakkanum,
spyr: Trúir því nokkur í fullri alvöru
að við getum öðlast frið með eina
og hálfa milljón araba nauðuga und-
ir okkar stjórn. Unglingarnir eru
fullir örvæntingar og andrúmsloftið
svo rafmagnað að hinn minnsti
neisti æsinga getur kveikt í því.
Áhrif PLO eru dvínandi. Pólitísk
lausn er ekki í sjónmáli og hvergi
aðra forystu að fá. Frá íran og öðr-
um harðlínutrúarsamfélögum
Myndræn túlkun Hildar Hákonar-
dóttur á ástandinu í ísrael. Vopnaöur
hermaður í forgrunni.
ísrael er ekki venjulegt land, það
verður ferðamanni strax ljóst þegar
hann nálgast afgreiðslu flugfélags-
ins E1 Al. Oryggisráðstafanir eru svo
flóknar, vopnaleit svo tafsöm og
spurningar svo margar. Um árang-
urinn þori ég ekki að segja en mér
verður lengi minnisstætt, er dökk-
eygð hnáta í einkennisbúningi, svo
smávaxin og ung að mér fannst hún
varla geta verið búin að Ijúka ungl-
ingaprófinu sínu, leit upp eftir
bónda mínum, sem var allt að því
tvisvar sinnum stærri, og spurði
hann grafalvarleg: Ertu með vopn?
En það var líka í þessu landi, sem
þeir börðust Davíð og Golíat. Oft
kom það fyrir að ferðamanni varð
hugsað aftur í tímann þegar ísraels-
menn flúðu frá Egyptalandi og sóttu
inn í landið er Guð hafði gefið þeim
fyrirheit um. Þá var líka fyrir í land-
inu annað fólk og miklir bardagar
urðu. Á okkar tímum voru það
hvorki Kaananítar eða Amalekítar
sem fyrir voru heldur Palestínu-
menn. Nú eins og þá urðu örlög
þeirra er fyrir voru í landinu marg-
vísleg. Hluti Palestínumanna býr
innan Ísraelsríkis og hefur þar ríkis-
fang, en hvergi fengum við hrein
svör um það hver réttur þeirra væri
í reynd. Aðrir Palestínumenn búa á
herteknum svæðum, Vesturbakk-
anum og Gazasvæðinu, og hefur
meðferð Israelsmanna á þeim svæð-
um hlotið ámæli. Mörgum Palest-
ínumönnum hefur verið stökkt úr
landi og hafa örlög þeirra verið mis-
jöfn, enn aðrir hafa týnt lífi. Allt eru
þetta gömul munstur í þessum
heimshluta, sem er engum öðrum
líkúr, enda segir í IV Mósebók
(33,55) um brottrekstur landsbúa og
skiptingu landsins: En ef þér stökkv-
ið ekki íbúum landsins burt undan
yður þá munu þeir af þeim, er þér
skiljið eftir, verða þyrnar í augum
yðar og broddar í síðum yðar og
þeir munu veita yður þungar búsifj-
ar í landinu er þér búið í. Biblían
eins og Islendingasögurnar segja frá
átakanlegum atburðum með svo
hnitmiðuðu orðalagi að þeir verða
eins og myndir meitlaðar í hvítan,
harðan stein, tærir en sviptir allri
tilfinningasemi. Svo segir í Jósúa-
bók (5,21) um fall Jeríkóborgar: Og
þeir bannfærðu allt er í borginni var,
bæði karla og konur, unga og
gamla, naut og sauði og asna, með
sverðseggjum.
ÓEIRÐIRNAR EIGA SÉR
TUTTUGU ÁRA SÖGU
En við erum stödd í Ísraelsríki nú-
tímans. Appelsínugarðar, ekrur
samyrkjubúanna og gróður ailur,
sem gyðingar hafa komið upp, virð-
ist vel skipulagður og gróskumikill
og kannski það hlýlegasta, sem
mætir okkur. Þótt við séum í Asíu er
hér vestrænt yfirbragð. Palestínu-
menn á Vesturbakkanum ýmist
rækta jörðina eins og fyrrum,
stunda þá kannske ólívurækt með
gamaldags búskaparlagi ellegar
búa í flóttamannabúðum eða húsa-
blokkum og sækja vinnu í hin ýmsu
fyrirtæki gyðinga. Sumir virðast þó
stunda sjálfstæðan verslunarrekstur
eða eiga verkstæði. Þeir virðast
hafa samið sig illa að vestrænu neyt-
endasamfélagi því marglitir plast-
pokar og aðrar umbúðir liggja eins
og blómaskrúð meðfram vegum og
í dældum á grýttri jörðinni. Saman-
tekt sú er hér fer á eftir er unnin upp
úr Jerusalem Post frá 10. jan., en
blaðið er gefið út á ensku og virðist
eftir fjölbreytileika þeirra sjónar-
miða, sem þar koma fram, ekki
binda sig við ákveðna pólitíska línu,
þótt sjónarmið Palestínuarabanna
séu ekki túlkuð þar, en skoðanir
ísraelsmanna sjálfra eru svo skiptar
að við liggur að sá innri ágreiningur
ógni ríkinu ekki síður en samskipti
þeirra við arabaþjóðirnar.
a;
■j -: >'-■» -*i
k i,
múhameðstrúarmanna kemur heit-
trúnaður, sem fyllir það tómarúm
sem PLO skildi eftir sig. Það er
langtum erfiðara að ráða við ógnar-
öld, sem á rætur sínar í heittrúnaði,
því þar ríkir meiri grimmd og ör-
vænting, svo fólk lætur sér síður
segjast við gagnráðstafanir. Það er
engin furða þótt trúarofstæki skjóti
frekar rótum á Gazasvæðinu en á
Vesturbakkanum, því að aðstæður
fólksins í yfirfullum flóttamanna-
búðunum þar eru svo miklu verri. Á
hverju ári útskrifast um 3.000 arab-
ar úr háskólum í ísrael. Þeir finna
hvergi vinnu við sitt hæfi, hvorki hjá
stjórninni né á hernumdu svæðun-
um eða við Persaflóann, svo þeir
verða að taka að sér hvaða verka-
mannavinnu sem býðst.
GYÐINGAR ÞARFNAST
VINNUAFLS PALESTÍNU-
MANNA
Er hugsanlegt að gyðingar tryðu
því að þegar elsta kynslóð Palest-
ínumanna væri horfin af sjónarsvið-
inu, sú er minntist þess tíma er land-
ið var að mestu þeirra, og önnur
kynslóð, er ekki myndi landið og
þorpin, yxi úr grasi þá kynni beiskj-
an að mildast og sú kynslóð sætta
sig við annað og minna hlutskipti,
að leita til hinna arabalandanna,
eða lifa samþjappaðir í blokkum
eða búðum og stunda vinnu í ísrael.
A.m.k. þá vildu önnur arabalönd
ekki taka við þeim og eðli Palestínu-
mannsins er að lifa í lágu húsi í nán-
um tengslum við landið. Ungling-
arnir í búðunum eru rótlausir, nær-
ast á sögnum um landið sem var og
hafa að litlu að hverfa. Þó sækja
margir vinnu til gyðinga og þeir
þarfnast vinnuafls þeirra. En einnig
á þeim vettvangi er tekist á.
Félags- og vinnumálaráðherra
landsins, Moshe Katzav, segist ekki
óttast þau borgaralegu mótmæli og
verkföll, sem efnt hefur verið til fyr-
ir forgöngu Palestínumannsins og
ritstjórans Hanna Siniora. Hann seg-
ir að fáist ekki vinnuafl frá her-
numdu svæðunum þá muni Israels-
menn flytja inn vinnuafl frá Evrópu
í staðinn. Blaðamaður Jerusalem
Post slettir tungu í góm og kastar því
fram hvort ráðherrann sé að vitna til
Jesaja spámanns (2.3), er segir: og
þangað munu allir heiðingjar
streyma; og hvort ráðherrann vilji
þá að í staðinn fyrir að hafa eina
þjóð að vinna fyrir sig þá fái ísraels-
menn margar: Portúgala í verk-
smiðjurnar, Júgóslava á verkstæðin,
Grikki í veitingahúsin, Tyrki á akr-
ana og filippeyskar konur til heimil-
isstarfa. Slíkt fólk geri ekki uppsteyt
því alltaf sé hægt að afturkalla dval-
arleyfi þess.
Svo virðist gestinum að arabar
séu ekki þeir einu, sem telja sig vera
að heyja heilagt stríð, en hörunds-
ljósum er ekki óhætt að verða á vegi
skarans er hann kemur upptendrað-
ur úr moskunum eftir brýningu og
bænagerð. En gyðingar, sem ekki
sjá út úr því öngþveiti, sem skapast
hefur, játa ef á þá er gengið að þeir
trúi að Guð hafi gefið þeim landið til
ævarandi eignar og hann muni láta
vilja sinn koma fram og skerast í
leikinn þeim til hjálpar. Jerúsalems-
búi nokkur sagði að í hundruð ára
hefði verið predikað yfir gyðingum:
treystið ekki aröbum, treystið ekki
aröbum, treystið ekki aröbum og
svona verður þetta í næstu þúsund
ár, bætti hann við. Slíkt vantraust og
hatur virðist ríkja á báða bóga að
ferðamanninum virðist hann ekki
aðeins hafa komið á söguslóðir bibl-
íunnar heldur í þjóðfélagslegan
heim er hann hélt löngu horfinn af
yfirborði jarðar. Það hvarflaði sú
30 HELGARPÓSTURINN
hugsun að mér er borgarmúrarnir
við Jaffahliðið gnæfðu við himin aö
allan þennan tíma hefði ekkert
breyst nema það var ekki rómversk-
ur hermaður með sverð, sem stóð
við hliðið og gaumgæfði þá er um
gengu, heldur ísraelskur strákur
með byssu í höndum. Ekki gat ég að
því gert að mér fannst þeir hefðu
gott af svolitlum kærleiksboðskap
nú eins og þá.
ÝTA FJÖLMIÐLAR UND-
IR UPPÞOTIN?
En hver er hin hugsanlega póli-
tíska lausn. Hjá Gad Yaacobi, fjár-
málaráðherra landsins, kemur fram
að sumir álíta að hin alþjóðlega
pressa með tikkandi kvikmyndavél-
um sínum ýti undir og óbeint örvi
uppþotin. Víst er það að herinn hef-
ur átt í erjum bæði við innlenda og
erlenda féttamenn og ljósmyndavél-
ar þeirra, ekki síður en araba, og
kannski er þetta það eina, sem hef-
ur breyst í tímans rás. Það er orðið
-sérstákt nútímavandamál að heyja
svo stríð að það komi vel út á mynd.
Gad Yaacobi segir enn frekar að
verði herinn látinn um að halda
uppi lögum og reglu og jafnvel þótt
svb að, viðundandi lausn finnist á
framkomu hersins og aðferðum
þeim er hann beitir þá sé aðeins ver-
ið að halda í skefjum ástandi, sem
ekki geti varað lengi og muni skella
yfir næstu kynslóð gyðinga af miklu
meiri þunga en nú. í dag er aðeins
helmingur þeirra barna, sem fæðast
innan ríkismarkanna, gyðingar. Um
aldamótin verða í landinu jafnmarg-
ir arabar og gyðingar og nokkru síð-
ar munu arabarnir verða okkur
fleiri. Við eigum um tvennt að velja.
Annaðhvort að verða ólýðræðis-
legt, tveggja-þjóða ríki, þar sem
helmingur þjóðarinnar nýtur ekki
fullra pólitískra réttinda, eða þá að
verða lýðræðisríki, sem mun missa
hin gyðinglegu sérkenni sín. Þetta
er hvorki opinberunardraumur eða
heimsendir heldur þróun, sem flest
okkar munu sjá og lifa, nema þá að
við finnum leið tii að semja um frið-
samlega lausn. Arabar, sem nú búa
innan Israelsríkis, munu einnig eiga
í innri baráttu. Allar götur síðan
landamærin við hernumdu svæðin
voru opnuð og hugmyndir um sjálfs-
ákvörðunarrétt Palestínuaraba á
eigin landsvæðum var sett fram
hafa þeir verið í sérlega viðkvæmri
stöðu. Sú staðreynd að flestir þeirra
hafa haldið tryggð við Ísraelsríki er
sannarlega lofsverð.
Við getum auðvitað haldið áfram
á sömu braut og smátt og smátt
þrengt okkur inn fyrir og yfirtekið
land á herteknu svæðunum. Það er
mögulegt að brynja sig gegn hörk-
unni, sem er farin að gegnsýra þjóð-
líf ísraelsmanna, og bæla hina enda-
lausu og stígandi ólgu á herteknu
svæðunum og taka afleiðingunum
sem skapast af ólýðræðislegum
stjórnaraðgerðum. Við getum hald-
ið áfram að sjúga þróttinn úr her-
mönnum okkar með því að nota
hann til að bæla óendanleg uppþot
í staðinn fyrir að byggja herinn upp
til að koma í veg fyrir ellegar að
vinna styrjaldir, eins og þá er Sýr-
land er að búa sig undir.
Sérhver þjóð hlýtur lof eða last
eftir því af hve miklu hugrekki og'
röggsemi hún tekst á við vandamál
hvers tíma. I dag þurfum við að hafa
hugrekki til að lýsa því yfir að við
viljum ekki leyfa þeim, sem hafa
enga framtíðarsýn, aðeins ótta frá
fortíðinni, að steypa þjóðinni og
hinu lýðræðislega Israelsríki í glöt-
un. Við verðum að rjúfa tengslin við
þá einu og hálfu miiljón íbúa (þessi
tala samsvarar aröbum á herteknu
svæðunum), sem við eigum enga
samleið með. Við verðum að taka
einhverjar þær erfiðustu ákvarðan-
ir, sem nokkur þjóð hefur þurft að
taka, ákvarðanir, sem engu að síður
eru nauðs.ynlegar.
LAUSNIRNAR ERU
ERFIÐAR
Á 40. afmælisári okkar sem sjálf-
stæðs ríkis vitum við að örlögin eru
í okkar eigin höndum. Við verðum
að ákveða hvort við erum fús að
fórna annarri hvorri af þeim máttar-
stoðum, sem Ísraelsríki hvílir á, lýð-
ræðinu eða hinum sérgyðinglegu
einkennum ríkisins. Það er þessi
grundvallarspurning, sem við nú
stöndum frammi fyrir. Það er trú
mín að við verðum að semja við
Jórdani. Náist samningar ekki á
næstunni verðum við að grípa til
einhliða ráðstafana og lýsa yfir sjálf-
stjórn ákveðinna svæða, fyrst á
Gaza, síðan á Vesturbakkanum inn-
an Júdeu og Samaríu. Ísraelsríki
myndi að sjálfsögðu halda hernað-
arlegum yfirráðum sínum óskertum
en fela borgaraleg málefni í hendur
íbúunum. Við getum látið herinn og
þjóðina alla veljast áfram í kvik-
syndi eða leitað allra hugsanlegra
ráða til að hamra í gegn lausn. Það
er trú mín að við hljótum að velja
síðari kostinn ef við höfum lært
nokkuð af reynslu síðustu vikna.
Um leið og sólin hnígur til viðar
og fyrstu málmhvellu köllin berast
úr spírum moskanna þagna hinir
sígjammandi sölumenn á Via Dolor-
osa og skjóta sem óðast slagbrönd-
um fyrir búðarholur sínar. Að leið-
sögn hefi ég haft ferðabók kirkju-
feðranna Ásmundar Guðmundsson-
ar biskups og Magnúsar Jónssonar
prófessors og eftir henni rek ég mig
veginn er Kristur er sagður hafa
gengið með krossinn til Golgata. Er
hávaðinn í kringum mig hljóðnar og
ég hraða mér fram hjá áfangastöð-
unum til að komast út úr gömlu Jer-
úsalem fyrir myrkur koma mér í
hug orð konunnar, sem andvarpaði:
Hvað mun þetta stríð gera sonum
okkar?
Hildur Hákonardóttir vefari er
nýkomin frá ísrael. Hún fjallar um
þann gífurlega vanda, sem stedjar
aö Israel, og sambúö gyöinga og
araba.
miUps Sjóiwöip
20” með þráðlausri
fjarstýringu
ytir: Svart og grátt.
VERÐ AÐEINS KR.
20” án fjarstýringar
Frábærlega hagkvæm kaup í úrvalstæki7
Mvnd ogtóngæði í sérflokki. 8 stoðva
minni. Stafræn (digital) skránmg a s ]
öllum stillingum, ofl. ofl.
Litir: Hnotaoggrátt.
VERÐ AÐEINSKR.
16” ferðasjónvarp an
fjarstýringar
?Smfndog tónn. tOstöð^inrii.Stunga
fyrir heymartól. Innbyggt lottnet, ofl. ofl.
Litir: svart og grátt.
VERÐ AÐEINS KR.
I?ra«r=ð.sta6lnn
yyj-OTK*-
Syrrs^“vmaia.lnnW*s.."«-
ofl. Litur: svart og grátt.
VERÐ AÐEINS KR.
MEÐ
SPENNUBREYTIAÐEINSKR. 29.900.
: Heimiíisteeki hf
HHiÍs HAPNARSTR..:691?« KB.NOU.^1**,
HELGARPÓSTURINN 31
BlfíGIR