Helgarpósturinn - 03.03.1988, Qupperneq 9

■
ERLEND YFIRSÝN
Hrollurinn eftir Reykjavíkurfund
situr í evrópskum NATO-leidtogum
Eftirhreytur frá tveim fundum í Reykjavík móta and-
rúmsloftið á fundi leiðtoga ríkja Atlantshafsbanda-
lagsins í Brussel, sem lýkur í dag. Bandalagið verður
aldrei samt og áður eftir fund Reagans og Gorbatsjoffs
í Höfða í október 1986. Stjórnir Evrópuríkja í NATO
gleyma ekki að þar lét Bandaríkjaforseti leiðast til
þess, án minnsta samráðs við bandamenn sína og illa
undirbúinn, að ræða við leiðtoga Sovétríkjanna um út-
rýmingu kjarnorkuvopna, sem komið yrði í kring árið
2000.
EFTIR MAGNÚS TORFA ÓLAFSSON
Guðmundur V. Óskarsson, stjórnar-
maöur í STRV.
„Þaö er vitaö aö margir sem hafa
áhuga á því aö nýta sér þessar heim-
ildir í samningsréttarlögunum frá
1986, um stofnun nýrra stéttarfélaga,
eiga erfitt meö aö sætta sig viö þá til-
hugsun aö afsala sér jafnframt öllum
eignum sem þeir hafa byggt upp meö
framlagi sínu í gegnum tíðina og byrja
á núllpunktinum. Fjöldi þess fólks inn-
an STRV sem getur nýtt sér þessar
heimildir í dag er á annað þúsund af
rúmlega þrjú þúsund félagsmönnum,
aö mínu áliti. A síðasta BSRB-þingi var
samþykkt að stefna aö því aö rýmka
enn frekar þennan sjálfstæöa samn-
ingsrétt til enn fleiri aöila. Það er bein-
línis nauðsynlegt að mæta slíkri breyt-
ingu að okkar mati og um það snerist
samþykkt síðasta aöalfundar. Ég tel
þessar breytingar stefna í rétta átt og
vera eðlilegan fylgifisk samningsrétt-
arlaganna. En meirihluti stjórnarinnar
hefur gagnrýnt þetta og notaö sam-
eiginlegan vettvang félagsins til aö
upphefja einhliða áróður fyrir aðal-
fundinn. Hérá ég annars vegar viöfor-
ystugrein formannsins í fréttabréfi fé-
lagsins og hins vegar viö bréf meö
hausi félagsins til allra félagsmanna
meö einhliöa áskorun um að fella
þessar hugmyndir, en bréf þetta var
samiö á fundi sem minnihlutinn var
ekki boðaðurá. Enn má nefna sérstakt
bréf sem sent var eftirlaunaþegum fé-
lagsins á sömu nótum. Ég lít á þetta
sem mjög alvarlegt hlutleysisbrot
þessara forystumanna. En þrátt fyrir
þetta verð ég var við aö hugmyndum
þessum eykst stööugt fylgi og eftir því
sem talaðer meira um þetta þykirfólk-
inu þessar breytingar eðlilegri."
því, aö eftir að dómstörf hafa verið
tekin frá sýslumönnum muni þeir,
hver í sínu umdæmi, fara eingöngu
með stjórnsýslu ríkisins eftir því
sem lög og reglugerðir mæla fyrir
um á hverjum tíma. Þar undir falla
lögreglustjórn, tollstjórn og inn-
heimta opinberra gjalda að því leyti
sem hún er ekki falin öðrum.
Sérfyrirkomulag verður í Reykja-
vík en þar mun störfum þeim er
sýslumenn í öðrum umdæmum
gegna skipt á þrjá aðila, þ.e. lög-
reglustjórann í Reykjavík, tollstjór-
ann í Reykjavík og sýslumanninn í
Reykjavík. Starfsemi þeirra tveggja
fyrrnefndu mun að vísu ekki breyt-
ast frá þvi sem nú er. Þau störf sem
verða í verkahring hinna almennu
sýslumannsembætta og falla ekki
undir lögreglustjóra eða tollstjóra
nú falla iangflest undir hinn nýja
sýslumann í Reykjavík. Eins og áður
kom fram verður núverandi yfir-
borgarfógeti í Reykjavík sjálfkrafa
sýslumaður, enda mun töluvert af
störfum borgarfógeta færast til
hans.
Landið mun skiptast í 21 stjórn-
sýsluumdæmi utan Reykjavíkur.
Einungis verður um sýslumenn að
ræða. Heitið bæjarfógeti mun leggj-
ast af og auk þess embætti þeirra á
Ólafsfirdi, á Neskaupstaö og í Bol-
ungarvík. Tvö embætti sýslumanns
verða lögð niður, þ.e. embætti sýslu-
mannsins í Dalasýslu og í V-Skafta-
fellssýslu.
TILFÆRSLA VERKEFNA
Umboðsstörf sem verða felld
undir hinn almenna sýslumann
samkvæmt drögunum eru ákœru-
vald í umboði ríkissaksóknara í
ýmsum smærri málum. Almennar
leyfisveitingar, s.s. til rekstrar vín-
veitingahúsa, yrðu færðar frá dóms-
málaráðuneytinu til sýslumanna og
ennfremur ýmis verkefni varðandi
sifjamálefni, málefni barna og lög-
rœöismál.
Ýmis málefni liggja á mörkum
þess að teljast dómsathafnir eða
stjórnsýslustörf og geta verið hvort
sem er, í höndum dómstóla eða
Haraldur Hannesson, formaöur
STRV.
„Þama erfólk aö rugla saman tveim-
ur gjörsamlega óskyldum atriöum,
annars vegar nýjum samningsréttar-
lögum og hins vegar eignum félag-
anna sem það er í. Það stendur hvergi
í þessum lögum að þaö eigi að skipta
upp eignum félaganna. Það hefur
margsinnis gerst að félagar hafi kosið
að ganga úr sínu gamla stéttarfélagi
og stofna nýtt, en þaö hefur engum
dottið í hug að þeir ættu þá tilkall til
samansafnaöra áratugagamalla eigna
síns gamla stéttarfélags. Á það er
einnig að líta aö svona félög verða ekki
stofnuð nema félagar úr öörum bæjar-
starfsfélögum gangi í stéttarfélag með
þeim og þá má spyrja hvernig fara eigi
meö eignirnar. Viö teljum aö hópar ut-
an af landi eigi ekki nokkra hönk upp á
bakið á okkur, að við séum aö styrkja
ný stéttarfélög þeirra á þennan hátt.
Okkar eignir hafa byggst upp á 62 ár-
um, mikið til fyrir hagsýni og gríðar-
lega sjálfboðavinnu. Hver á þessa
vinnu? Er hægt að setja samasem-
merki á milli þess, að hafa greitt í fé-
lagssjóð STRV í 32 ár og vera kominn
á eftirlaun og hins aö vera haus í þriðja
hluta-starfi og ætla aö fara út úr félag-
inu í nýtt stéttarfélag? Því miður skaöa
þessar deilur okkur öll, á því er ekki vafi
og ef á aö kljúfa félögin á þennan hátt,
meö illu, hver veröur þá samstaöa
þessara hópa innan BSRB? Þetta er
mjög slæm staða, þetta eru fljótfærn-
isleg vinnubrögö og ég vil nánast kalla
þetta græögi."
stjórnvalda. Svo er því t.d. farið með
lögbókandagerðir. í tillögunum er
gert ráð fyrir að þær verði í verka-
hring sýslumanna. Pinglýsingar telj-
ast í dag dómsathöfn en nefndin
leggur til að lögum um þetta verði
breytt þannig þær falli undir sýslu-
menn sem stjórnsýslustörf og telur
að með því séu engar grundvallar-
reglur íslenskrar stjórnskipunar
brotnar. Einnig er gert ráð fyrir að
umboðsstörf varðandi búskipti, sem
hafa verið á hendi dómstóla, verði
aðgreind frá dómstörfum og flutt til
sýslumanna. Nefna má að fram-
kvœmd fullnustugerða yrði flutt frá
dómstólum til stjórnsýsluhafa þó
eins og áður þyrfti úrskurð dóms um
hvort slík athöfn mætti fara fram.
Að lokum skal þess getið að fram-
kvœmd nauðungaruppboðs, s.s.
auglýsing, uppboð og sala, verður
alfarið í höndum sýslumanna, skv.
drögunum, og dómstólar úrskurða
einungis um hvort krafan sjálf um
nauðungaruppboð sé réttmæt og
eigi að ná fram að ganga.
Af öllu þessu sést að um verulega
tilfærslu verkefna er að ræða frá
dómsvaldi til framkvæmdavalds í
þessum efnum.
Gert er ráð fyrir í frumvarps-
drögunum að þau taki gildi 1. júlí
1990. Aætla nefndarmenn þann
tíma heppilegan, vegna þess þörf er
breytinga á fjölda laga og ennfrem-
ur þarf að kynna hina breyttu skip-
an rækilega.
Mál Jóns Kristinssonar hefur af
mannréttindanefnd Evrópu verið
talið tækt til efnismeðferðar fyrir
mannréttindadómstól Evrópu, en
það þýðir að líkur eru á að um brot
sé að ræða. Það sem reynir á í því
máli er hvort það að sami maður
rannsaki og dæmi mál samrýmist
nútíma mannréttindum. Ljóst er að
meðferð þess máls ýtir verulega á
framgang frumvarpsins, því íslend-
ingar hafa skuldbundið sig til þess
að hlíta niðurstöðum dómstólsins
og ekki væri það íslendingum til
sóma að fá á sig dóm vegna mann-
réttindabrots.
Samtímis studdi Reagan ákvörð-
un sína um viðleitni til að koma
upp varnarkerfi í geimnum ekki
síst þeim rökum, að kjarnorkufæl-
ingarstefnan í hernaði, hótun um
gagnárás með gereyðingarvopn-
um til að halda gagnaðila í skefj-
um, væri ósiðleg og þjóðum óþoí-
andi til langframa. Þar með gerði
leiðtogi forusturíkis Atlantshafs-
bandalagsins meginatriði hernað-
arstefnu þess tortryggilegt.
Nú er kvaddur saman fundur
leiðtoga NATO-ríkja í því skyni
fyrst og fremst að sýna samstöðu
bandalagsins og efla þar með Ron-
ald Reagan, þegar hann gengur til
fjórða fundarins með Gorbatsjoff í
Moskvu fyrripart sumars. Það sem
kann að torvelda að þetta mark-
mið náist eru eftirköstin í Vestur-
Þýskalandi af því sem á undan er
gengið í framhaldi af fundi æðstu
manna risaveldanna í Reykjavík.
Gömlum baráttumönnum á
hægri væng vestur-þýskra stjórn-
mála fyrir sem öflugustum víg-
búnaði á vegum Atlantshafs-
bandalagsins var öllum lokið, þeg-
ar Bandaríkjastjórn beitti stjórn-
ina í Bonn þrýstingi til að fá hana
til að fallast á eyðingu 72 gamalla
kjarnorkueldflauga af gerðinni
Pershing-IA, sem eru í eigu vestur-
þýska hersins en kjarnahleðslurn-
ar í flaugarnar í vörslu bandaríska
hersins í Vestur-Þýskalandi. Þetta
atriði var síðasti þröskuldurinn í
vegi fyrir samkomulagi risaveld-
anna um svonefnda tvöfalda núll-
lausn, sáttmála um eyðingu allra
meðaldrægra og skammdrægra
kjarnorkuskeyta á landi.
Þá eru eftir á vegum Atlants-
hafsbandalagsins og Varsjár-
bandalagsins í Mið-Evrópu svo-
kölluð vígvallarkjarnorkuvopn.
Það eru jarðsprengjur, hleðslur í
fallbyssur og sprengjuvörpur og
skeyti af ýmsu tagi með kjarna-
oddum, sem draga allt að 490 kíló-
metra. Mestallan þennan vopna-
búnað er að finna á landi þýsku
ríkjanna tveggja, og þar yrði þeim
aðallega beitt, yrði til slíks vopna-
búnaðar gripið.
Þetta er ástæðan til að Vestur-
Þjóðverjum finnst þeir settir í
hættu umfram aðrar NATO-þjóðir,
og meðal þeirra á hljómgrunn
hugmyndin um þriðju núlllausn-
ina, útrýmingu vígvallarkjarn-
orkuvopna úr Evrópu. Genscher,
utanríkisráðherra Vestur-Þýska-
lands, stjórnarandstöðuflokkur
sósíaldemókrata og áhrifamenn á
hægri væng kristilegra demó-
krata, flokks Kohls kanslara, hafa
allir tekið upp hugmyndina um
þriðju núlllausnina í einhverri
mynd.
Þar er að mæta yfirherstjórn
NATO, landvarnaráðherra Banda-
ríkjanna og Margaret Thatcher,
forsætisráðherra Bretlands. Þessir
aðilar leggja nú allt kapp á að
framkvæma áform NATO frá fundi
í Montobello í Kanada 1983 um
endurnýjun vígvallarvopna. Nóg
sé að ræða við Sovétríkin um að
eyða misræmi í hefðbundnum
herafla og vopnabúnaði milli
hernaðarbandalaganna. Frekari
viðræður um kjarnavopnabúnað
verði að bíða eftir samkomulagi á
því sviði, og áður verði NATO að
hafa endurnýjað og eflt vígvallar-
kjarnavopn sín.
Einkum hefur Frank Carlucci,
nýbakaður landvarnaráðherra
Bandaríkjanna, hamrað á stjórn
Vestur-Þýskalands að vera ekki
með neitt múður og taka við þeim
vígvallarvopnum sem að henni
séu rétt. Ráðstefnan International
Wehrkunde var haldin í 25. sinn í
síðasta mánuði í Múnchen. Þar
hafði Carlucci í beinum hótunum
við Vestur-Þjóðverja. Kvaðst hann
hljóta að íhuga, hvort réttlætan-
legt væri að hafa bandarískan her
áfram í Vestur-Þýskalandi, réði lið-
ið ekki lengur yfir þeim kjarn-
orkufælingarmætti sem Banda-
ríkjastjórn teldi með þurfa.
Svo ramt kvað að ýfingum milli
Bandaríkjamanna og Vestur-Þjóð-
verja í Múnchen, að Kohl kanslari
gerði sér ferð á fund Reagans. Þar
mun hafa orðið niðurstaða, að
reyna að draga fjöður yfir ágrein-
inginn á leiðtogafundinum í Bruss-
el, til að spilla ekki ómissandi ein-
ingarsvip út á við. Að sögn Altons
Keel, sendiherra Bandaríkjanna
hjá NATO, hafði bandaríska sendi-
nefndin við undirbúning tilkynn-
ingar frá fundinum fyrirmæli um
að leggja höfuðáherslu á sam-
stöðu um leiðir til að draga úr
hefðbundnum herafla og vopna-
búnaði í Evrópu. Er markmiðið að
ríkjum NATO takist að leggja fram
sameiginlega tiliögu um þetta efni
í sumar í viðræðum við Varsjár-
bandalagsríkin.
En vestur-þýska stjórnin situr
við sinn keip, hvað sem sagt kann
aö verða á einingarhátíðinni í
Brussel. Það gerði Kohl kanslari
ljóst á þingi í Bonn á fimmtudag í
síðustu viku. Greip hann málstað
sínum til framdráttar til niður-
stöðu NATO-ráðsins á fundi í
Reykjavík í júní í fyrra.
Vestur-þýski kanslarinn komst
svo að orði, að stjórn sín myndi
ekki ljá máls á neinni endurnýjun
vígvallarkjarnavopna, fyrr en
fram hefði farið á vegum Atlants-
hafsbandalagsins starf sem þyrfti
til að öðlast heildaryfirsýn um
vopnaþörf til að viðhalda fæling-
armætti út tíunda áratug aldarinn-
ar. Vitnaði Kohl til ákvörðunar
þessa efnis frá ráðsfundi banda-
lagsins í Reykjavík.
Fréttaritari Washington Post í
Bonn ber embættismenn NATO
fyrir því, að sú úttekt sem Kohl
krefjist, áður en hann taki afstöðu
til endurnýjunar vígvallarvopna,
muni að öllum líkindum standa
fram á árið 1990. Volker Ruhe,
einn af varnarmálasérfræðingum
kristilegra demókrata, lét hafa eft-
ir sér, að vel mætti fækka vígvall-
arkjarnorkusprengjum NATO í
Evrópu um helming og samt ráða
yfir ærnum fælingarmætti, væri
vopnabúrið samsett á þann hátt
sem áhrifamestur yrði í raun.
Og fjórum dögum fyrir leiðtoga-
fundinn í Brussel lét Mitterrand
Frakklandsforseti málið til sín
taka. Hann er á leiðtogafundi
NATO, fyrstur franskra forseta frá
því de Gaulle takmarkaði þátttöku
Frakklands í bandalaginu.
Mitterrand lét aðstoðarmenn
sína skýra frá því, að hann myndi
leggja til í Brussel, að NATO leggi
á hilluna áform um að endurnýja
vígvallarvopn í Vestur-Þýskalandi.
Það fylgdi sögunni, að Frakk-
landsforseti teldi mikilvægt að
veita Kohl kanslara liðsinni á leið-
togafundinum.
En hér býr ýmislegt fleira undir.
Mitterrand minnir með frum-
kvæði sínu á að það er hann, for-
setinn, sem mótar stefnu Frakk-
lands í utanríkis- og öryggismál-
um, ekki Chirac forsætisráðherra,
væntanlegur keppinautur hans í
fyrri umferð forsetakosninga eftir
rúman mánuð.
Mestu skiptir þó fyrir Frakka, að
treysta bandaiagið við Vestur-
Þýskaland gagnvart Margaret
Thatcher og tilhneigingu hennar
til að skáka gagnvart meginlands-
ríkjum í hróksvaldi sérstaks sam-
bands Bretlands við Bandaríkin. Á
fundi EB í Bonn um daginn hreytti
Chirac í Thatcher svo hroðalegu
frönsku klámyrði, að enginn við-
staddra Breta skildi, og Kohl kansl-
ari varð úr forsetastól að skipa
franska forsætisráðherranum að
biðjast afsökunar. Mitterrand for-
seti hefur náð sér niðri á járn-
frúnni með glæsilegri og áhrifa-
meiri hætti.
Mitterrand (t.v.) kemur fyrstur forseta fimmta lýðveldisins í Frakklandi á
NATO-fund til að styðja Kohl kanslara gegn Thatcher.
HELGARPÓSTURINN 9