Íslenzk sagnablöð - 01.01.1816, Síða 21

39
1816
40
lögíkipad borgunarmedal í ríkjunum og
hertogadæmunum. I þesfari íkipan
íkédi íú umbreytíng qaed ofannefndu
opnu bréfi ad filfurmynt nú, íem ádr
ríkisbánkinn ílofnadiíl, fkuli vera ein-
afta lögíkipad borgunarmedal í hertoga-
dæmunum.
Af bánkafedlum má undir eng-
um kríngumftædum útgéfa meira enn
45,000,000 rbd. ínafnverdi, hvaraf 24
milliónir voru ætladar til innlaufnar
daníkra kúrantfedla, 3 milliónir til inn-
laufnar holfetulenzkra peníngafedla, og
19 millignir til útláns og til varafiárfióds-
fyri ríkifins útgiöld. Innlaufnin af
döníkum kúrantfedlum átti ad íké og
íkédi med 1 rbd. nafnverds fyri 6 rd. í
döníkum kúranti, eptir hvörjum jöfn-
udi hvör rikisdalr kúrant fýnift ad hafa
verid nidrfærdr til 16 rbsk. eda 10 ík.
kúrant ; en þegar adgiætift , ad eptir
ádrfögdu kúrantfedlarnir voru fvo diúpt
fokknir í kaupverzlan milli manna, ad
hvör ríkisdalr naumaft var 7 ík. virdi,
er þad, fem hér er kallad nidrfæríla
(redúkfión), ekkért annad en lögfett
ákvördun, ad fedlarnir Qcyldu gilda fvo
mildu minna, fem þeir ádr voru fallnir
í kaupverdflan, og þesfi ákvördun var
þvi naudfynlegri, fem fedlarnir þáng-
adtil eptir lögunum áttu ad gilda 96 ík.,
hvaraf þeir, fem áttu lögfettar tekiur
eda gamiar íkuldir ad krefia, audfiáan-
lega lidu mikid fjáitjón.
Fyrir ádrtédum bánkafedlum llanda
allar rikifins fafteignir í vedi, á þann
hátt, ad kóngrinn hefir uppábodid, ad
51 útliftunar um ríkisbtínkaíedlanna filfurver
2 rbd' fyri einalpefin, 215 er 2 rbd. 24 lk.
SCO— s 1 bd., 52; — j rbd. 24 (k„ 350 ~
jafnadartal, fetr þann 1 fta áugúfti I8>3' er**
n. v. , fyrir hvörn ríbisbánkadal í ftlfurvcrdi.
bánkinn íkuli med fyrfta fyrigángspant-
arétti, fremr öllum kröfum og kvöd-
um, eiga 6 af hvörju hundradi, af verdi
allra fafteigna, í filfri, þó má bánkinn
ei krefia þesfarar íkuldar, en þad er
vidkomandi eigendum innanhandar, ad
lúka hana í gjaldgéngu filfri; þángadtil
þctta íkér, greidift bánkanum árlega
renta af henni med 6§ rbd. í filfrverdi,
af hvörium 100 rbd. í filfurmynt.
f. Ríkisbánkafedlunum er ákvardad tvenn-
flags verd , nefnilega filfurverd og
nafnverd. Nafnverd er þad fem fedl-
arnir hlióda uppá, og er ætíd hid fama.
Silfurverd þeirra þarámóti er umbreit-
íngu undirorpidog ákvardaft af bánkan-
um tvifvar á ári, nefnilega ifta febrúa-
rii og ifta ágúfti, eptir medaltölu af
þeim verdjafnadartölum (kúrfum) rík-
isbankafedla mót eins miklu í filfri og
þeir hlióda uppá, fem uppteiknadar hafa
verid á kaupmanna-íamkundu í Höfn á
næftundanförnum 6 mánudum. peífi
ríkisbánkans verdjöfnudr (kúrs) ákvard-
aft ætíd med tölum fem íkipta má med
25 fvo eckert verdi afgángs*).
Undireins og þesfar tilíkipanir voru
útgéfnar i Danmörku og hertogadæmunum
var yfírvegad med hvörium atkvædum pen-
ingaumbreytíngin giæti innleidft í Island,
því ad kúrantfedlarnir ekki giætu þar haldid
finu fyrra gyldi var ekki íkodunarmál, þar
þeir voru nidrfettir í Danmörku og þarad-
auki fallnir. miög diupt í kaupvetzlan á
Islandi. Urgrefdfla þefla fpursmáls kom
meft uppá, hve mikla verkun kúrantfedl-
anna fall hafdi haft í famníngum og kaup-
d bætlft hérvid: 2O0 pro Cto er jafnt med filfri, nfl.
> 2 rbd. 48 Ik., 275 ZZ 2 rbd. 72 ík.,
tj rbd. 48 lk., og 375 fem er þad núgyldandi verd-
j rbd. 72 Ik. fyrir eina fpeciu, edur 1 rbd. 84 fk.
41
1816
42
höndian í íslandi, og til ad komaft eptir
þefsu útheimtift þekkíng urn lanzins áfig-
komulag, fem hellft væntift hjá þar inn-
lendum mönnum; — þann i9da Maii 1813
var þvi tilíkipud nefnd manna til ad rád-
ftafa um þettad efni; þesfir menn voru
Stiptamtmadr Caftenfchiold , Júftitsrád Ei-
narfen, Asfesfor Thorarenfen, Sekretéri Si-
vertfen, og kanpmadr Sivertfen, riddari.
En til þefs ad koma í veg fyrir ad
íkuldaheimtumenn ei íkyldu hlióta íkada
ef íkuldunautar kynnu ad bióda borgun í
döníkum kúranti, var í opnu bréfi, dag-
feltu iydaMaii 1813 ákvardad, ad enginn
Ikuldaheimtumadr, þángadtil frekari laga-
íkipanir kjæmu , íkyldi þurfa, fremr enn
hann fiálfr vildi, ad taka ámóti lúkning
íkuldar finnar í döníkum kúrantí. Adr
umgétinnar nefndar rádagiörd og álit var
hauftid 1813 innfendt til nákvæmari ran-
fóknar, hvareptir tilíkipun áhrærandi um-
breytt myntarlag og peníngagildi á íslandi,
dagfett softa marz 1815 var útgéfin. Vid
þettad lagabod er einkum tvent ad athuga:
a) þad var álitid ógiörlegt ad géfa bánkan-
um ved í íslenzkum fafteignum, eda upp-
rétta þar á landi férlegan bánka, eins og
íkéd var í hertugadæmunum. Kaupftadar-
byggíngar á ísiandi eru hvörki virdtar né
giördar óhultar med géfnum íkadabótarrétti
fyrir eldsvoda (asfúreradar), einsog tídt er
utanlanz, og verd þeirra því torveldt ad
meta, þó eru þær ad handa hófi verdlagdar
t'l 56,000 rbd. f. v. Ekki heldr er nein
jardabók til , eptir hvörri metaft kunni
vcrdlag íslenzkra jardeigna, þvf þær gömlu
jaidabækr eru aldeilis fráleitar jardagótfins
núverandi verdhæd, og eptir því fram-
varpi fem hin feinafta iardavirdíngarnefnd
hefir inngéfid til nýrrar jardabókar mátti
ei helldr meta verd jardeigna, þar þetta
framvarp ennþá ei er ftadfeft af kónginum,
Hefdi madr þó eptir fvo óvisfri undirftödu
viliad ákvarda ríkisbánkans vedfé, fvo er
verdhæd alls jardagótfins, eptir áminziu
framvarpi, 472,260 rbd. í filfri, bætift nú
þarvid ofannefndir 56,000 rbd. f. v., fvo
ætti verdhæd allra íslendíkra fafteigna ad
vera 5281260 rbd. Bánkans vedfé í þesfari
fummu ætti eptir ádurfögdu ad vcrda
31,695! rbd. í filfri, og renta þaraf til
bánkans árlega hértim 2053 rbd. f. v. Um
ívo litla tekiu var álitid ad ríkisbánkann í
Danmörk ekki munadi; þaradáuki var ved-
réttrbánkans í kaupftadarhúíum ekkióhultr,
þar engi brunabótar ftiptun (Asfúranfe) er
til í landinu, og í ofannefndu verdlaaj
jardagótfins er líka medreiknad preítá
kyrkna og kónglegt jardagóts og verdhædin
þefsvegna ofhátt metin.
b) Ad mismunr (kúrs) ríkisbánkafedl-
anna filfurverds og nafnverds innfærdift í
íslandi var eins óumflýanlegt þar og á Dan-
mörku; en fá verdjafnadr (kúrs) fem
bánkinn í Kaupmannahöfn ákvardar þann
ifta ágúfti, gétr ei kunngiörzt ílslandifyrr
enn nærfta vor, og þó ávífun þar um
géti fluzt med póftíkipi á hauftum, má þó
í öllum kónglegum peníngalúkningum ekki
fylgia ödrurn verdjafnadi enn þeim, frá ifta
febrúarii næft á undan, því iardabókar reikn-
íngr leidift til lykta þann 3ifta Júlii, 0g
allar kónglegartekiurgreidaft í þeim mánudi.
Á þesfum áftædum er þad byggt, ad
einafta fá verdjafr.adr fem ákvardadr er í
Kaupmannahöfn hvörn ifta febrúarii gyldir
á íslandi, og þar hann ei gétr ordid alkunnr
fyrr enn í Júli mánudi f. a., var álitid rád-
Iegaft ad láta hann gilda frá einum ifta ág-
úfti til annars.