Morgunblaðið - 17.07.1958, Blaðsíða 8

8
MORcrwnr 4 mð
Fimmtuðagur 17. júli 1958

Dtg.: H.f. Arvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastióri: Sigfús Jónsson.
aðairitstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Bjarni Benediktsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Einar Asmundsson.
Lesbók: Arni Öla, sími 33045
Auglýsmgar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðaistræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480
Askriftargjald kr 35.00 á mánuði innanlands.
I lausasölu kr. 2.00 eintakið.
RANGLÆTI AF RÁÐNUM HUG
Prinsessan, sem beiðkonungssíns
Vonsvikin prinsessa,
áform út um þúfur — og Fazilet®
EGAR rætt er um stór-
eignaskatt verður sum-
um á að halda að það sé
svo sem saklaust, þó skattur sé
lagður á stóreignir. Það er svo
mikið búið að tala um „breiðu
bökin“. Um langt skeið hafa
flokkar og hópar haft uppi lát-
lausan áróður um að í landinu
hafi safnazt stóreignir, sem sjálf-
sagt sé að taka af þeim, sem
hafi þær undir höndum. Þessi
,breiðu bök“ eigi að bera skatt-
þungann eða meginhluta hans,
enda eigi þessi stóreignamenn
ekki annað skilið. Það hefur lengi
verið tízka sumra, að kalla all-
an atvinnurekstur, sem ber sig,
„brask og svindl“ en hitt sem
annað hverrt ekki borgar sig eða
berst í bökkum á að vera þjóð-
inni gæfusamlegast. En hvar eru
þá þessar stóreignir, sem nú eru
skattlagðar? Svarið er eitt og
aðeins eitt: Þær eru fyrst og
fremst fyrir hendi í atvinnu-
rekstri einstaklinganna, hvort
sem þeir starfa í félögum eða
einir sér. Þegar verið er að leggja
á stóreignaskatt er raunverulega
verið að skattleggja atvinnu ein-
staklinganna. Allt verður að
borgast af atvinnurekstrinum,
beint eða óbeint, og þessi skattur
alveg eins og annað. En atvinnu-
rekstur einstaklinganna hefur
staðið undir þjóðarheildinni og
þess vegna snertir þetta mál alla
og þá jafnt, þótt reynt sé að
loka augunum fyrir staðreynd-
um, eins og ýmsir gera, sem
hlusta á innantóman áróður um
þessi mál.
★
I þjóðfélaginu kemur rekstur-
ínn fram í ýmsum myndum. En
stóreignaskatturinn er ekki lagð-
ur á allar tegundir reksturs jafnt.
Ríkið hefur ýmsan rekstur með
höndum, bæði verzlun og annað,
en allur þessi rekstur sleppur
við hinn mikla skatt. Bæja- og
sveitafélög hafa líka ýmsan rekst
ur, en hann sleppur einnig við
skattinn. Samvinnureksturinn
er orðinn geysivíðtækur og öfl-
ugur, en hann sleppur að lang
mestu leyti við þennan skatt.
Stóreignaskattur er innheimtur
hjá aðeins 20 samvinnufélögum,
en hverjir skyldu menn halda,
að væri stærstu skattgreiðendur
af þeim? Ef til vill SÍS, auðug-
ustu samtök landsins? Eða eitt
hvert öflugt kaupfélag, svo sem
KEA? Nei, stærstu tveir skatt-
greiðendur af samvinnufélögun-
um eru .Sultu- og efnagerð bak-
ara í Reykjavík og Olíusamlagið
1 Keflavíkurbæ, Sem nokkrir út-
gerðaraðilar þar standa að. Sá
hluti skattsins, sem lendir á hin-
um stóru kaupfélögum og rekstri
SÍS er svo nauðalítill, að það
mun naumlega hafa borgað sig
fyrir hið opinbera að leggja
skattinn á. Það hefur verið mik-
ið mannahald og tilkostnaður
við að leggja skattinn á, reikna
hann út og tína saman þessi
skattbrot, sem eiga að innheimt-
ast hjá samvinnufélögum eða
rekstri þeirra. Sem dæmi má
nefna, að „Samvinnutryggingar“
eiga að greiða 7 krónur vegna
eins útgerðarmanns á Akranesi.
Vafstrið við að finna út þessar
7 krónur hefur kostað margfalda
þá upphæð. Það hefði því vafa
laust borgað sig að sleppa SÍS-
rekstrinum og kaupfélögunum
alveg, því skatturinn, sem af
þeim flýtur, getur alls ekki
borgað tilkostnaðinn.
★
Það er ljóst af því sem að of-
an segir, að hinn stóri samvinnu-
rekstur sleppur að langmestu
leyti við skattinn, en allur þungi
hans lendir á einstaklingum og
rekstri þeirra. Hið opinbera inn-
heimtir hjá samvinnufélögunum,
þar með talið Sultu- og efnagerð
bakara og Olíusamlagið, aðeins
kr. 312.084,00 — þrjú hundruð
og tólf þúsund áttatíu og fjórar
krónur —• en hjá hlutafélögum
kr. 81.656.450,00 — og áttatíu og
eina milljón sex hundruð fimm-
tíu og sex, fjögur hundruð og
fimmtíu. — Þannig eru hiutföll-
in milli þessara tveggja tegunda
af rekstri í landinu. En finnst
mönnum þetta réttlæti? Hér
svari hver fyrir sig.
★
En nú munu menn spyrja, til
hvers þetta óréttlæti sé framið
og þá einmitt nú, þegar atvinnu-
rekstur einstaklinganna á í sem
mestum erfiðleikum, vegna þess
gífurlega skattþunga, sem fyrir
er, aukinnar dýrtíðar, síhækk-
andi tilkostnaðar og annars, sem
steðjar að? Svarið er mjög ein-
falt: Með því að leggja
hundruð milljóna skatt á at-
vinnurekstur einstaklinganna á
sama tíma, sem opinber rekstur
og samvinnurekstur sieppa al-
veg eða að mestu, er verið að
hnekkja einstaklingunum, en af-
leiðingin hlýtur að vera sú, að
reksturinn færist meir og meir
í hendur þess opinbera og SÍS-
samsteypunnar. Hér er verið að
mismuna íslenzkum þjóðfélags-
aðilum á ranglátan hátt, en slíkt
er einmitt stefna þeirra manna,
sem nú hafa völdin í landinu.
Hér er um stjórnmálaleg rang-
indi að ræða og ekkert annað,
rangindi, sem hefna sín á allri
þ j óðfélagsheildinni.
★
Það eru einstaklingarnir og
rekstur þeirra. sem hafa byggt
upp íslenzka þjóðfélagið. Það
er sú undirstaða, sem hingað til
hefur verið byggt á. Þangað
hefur björgin verið sótt og mest
allt, sem þurft hefur til sam-
eiginlegra þarfa. En flokkar hafa
risið upp í landinu, sem vilja
rekstur og atvinnuframkvæmdir
einstaklinga feigar af því það
hentar þeim stjórnmálalega, í
bili. Þetta er svo augljóst, sem
verða má. Annars væri skattað-
ilum ekki mismunað svo herfi-
lega eins og gert er. Þetta er
umhugsunarefni fyrir alla og
hver og einn verður að svara
því fyrir sig, hvort það sam-
rýmist hagsmunum hans og heild
arinnar að þannig sé farið að.
Að því er stefnt, meir og meir,
að eyðileggja, drepa niður allan
vilja einstakra manna til fram-
kvæmda í atvinnulífinu. Það er
verið vitandi vits og með ákveð-
inn pólitiskan tilgang í huga, að
mola í sundur, það sem hingað
til hefur verið undirstaða þjóð-
félagsbyggingarinnar. Þetta mál
kemur öllum við, ekki þeim ein-
um, sem greiða hinn rangláta
skatt, heldur öllum almenningi,
þjóðarheildinni, sem sýpur að
lokum seyðið af því ranga, sem
framið er
FAZILET prinsessa, sem trúlofuð
er Feisal írakskonun'gi, er nú í
heimavistarskóla í Bretlandi.
Trúlofun þeirra var tilkynnt í
september s. 1. — og ráðgert var,
að Feisal kæmi til Bretlands á
næstunni og unnusta hans yrði
honum samferða til fraks í haust.
En síðustu fréttir hafa breytt öll-
um fyrri áformum — og prins-
essan bíður nú milli vonar og
ótta eftir fregnum af unnusta
sínum.
— ★ —
Fazilet er 16 ára að aldri. Fað-
ir hennar er Mehmed Ali, prins
af Egyptalandi, og Hanzade
prinsessa. Er hún náskyld síðasta
soldáni í Tyrklandi.
— ★ —
Þegar fyrstu fregnirnar bárust
til London um uppreisnina í írak
var prnisessan að skrifa sögurit-
gerð í herbergi sínu í skólanum
í Ascot. Sem vænta mátti höfðu
fréttirnar mikil áhrif á ungu
stúlkuna, sem var farin að hlakka
til þess að hitta unnustann — og
dveljast með honum á sveitasetri
hans, Middlésex í Englandi.
Kóngur var á leið til fundar for-
ystumanna Bagdadbandalagsins,
en síðan var ætlunin að
hann færi sjóleiðis til Eng-
lands. Snekkja hans beið reiðu-
búin á Ítalíu. Hafði prinsessan
búið sig undir að hverfa frá
heimavistarskóianum um skeið —
og átti að fara til London daginn
sem uppreisnin barst út. Ætlaði
hún fyrst að gera innkaup, en
síðan að vera viðstödd komu kon-
ungs til borgarinnar. Spánný
Jaguar-bifreið hafði og verið
keypt fyrir konung og unnustu
hans til ferðalaga í nágrenni bú-
garðsins — og var hún afhent
fulltrúa konungs í Bretlandi á
mánudaginn.
— ★ —
En skiljanlega fóru öll fyrri
FORRÁÐAMENN brezka fiugfé-
lagsins B.E.A. eru nú mjög von-
sviknir vegna þess, að yfirstjórn
Lundúnaflugvallar hafa enn ekki
viljað fallast á að leyfa rússnesku
þotunum TU-104 að hefja reglu-
bundið flug til Bretlands með
Lundúnaflugvöll sem endastöð.
Ástæðan er sú, að hávaðinn frá
hreyflum þotunnar þykir of mik-
ill, íbúum í nágrenni flugvallar-
ins verði ekki líft í húsum sín-
um — og starfsmenn vallarins
og ferðamenn, sem ieið eiga um
völlinn, geti ekki þolað hávaðann.
— ★ —
Fyrir skemmstu undirrituðu
Rússar og Bretar samninga þess
efnis, að flugsamgöngur yrðu
teknar upp milli höfuðborga
beggja landanna. Átti í fyrstu að
fljúga eina ferð í viku. Ætluðu
Rússar að nota TU-104, en B.E.A.
Viscount, nýja og stærri gerð en
hingað til hefur verið í notkun.
Hugsaði B.E.A. gott til glóðarinn-
ar og var ákafi forráðamanna fé-
lagsins mjög mikill í að hefja
flugferðirnar sem fyrst, því að
um samkeppni var að ræða af
hálfu belgíska flugfélagsins SA-
BENA, sem þegar hefur hafið
flugferðir til Moskvu. Er flogið
milli Moskvu og Brussel, en svo
stillt til, að farþegar frá Moskvu
geta haldið viðstöðulaust áfram
til London með annarri flugvél
félagsins — og sama gildir um
farþega frá London til Moskvu.
Þá er og í ráði, að hollenzka flug-
félagið KLM og franska flugfé-
| lagið Air France hefji reglu-
I bundnar ferðir til og frá Moskvu
prinsessa hætti við verzlunarför-
ina. Forstöðukona heimavistar-
skólans skýrði svo frá eftir að
prinsessunni höfðu borizt fyrstu
tíðindin frá írakska sendiráðinu í
London, að stúlkan væri mjög
miður sín, þetta væri allt mjög
hræðilegt — „en e. t. v. væri það
miklu betra fyrir hana að giftast
venjulegum manni en að verða
drottning í landi, sem alltaf mætti
búazt við róstum og vígaferlum
í“.
— og Rússar þá jafnframt einnig
frá Moskvu til höfuðborga við-
komandi ríkja. Öll flugfélögin
sjá sér mikinn hag í því að hefja
þessar ferðir á undan BEA — og
lendingarleyfi fyrir TU-104 var
því nær auðfengið í Brussel.
Frakkar hafa verið hikandi svo
og Hollendingar við að ieyfa
rússnesku þotunum að ienda á
stærstu flugvöllum sínum — og
í Bandarikjunum hefur ekki feng
izt leyfi til þess nema um ein-
stakar flugferðir hafi verið að
ræða.
• — ★ —
Sem kunnugt er munu stóru
flugfélögin á Vesturlöndum vera
í þann veginn að taka í notkun
bandarískar farþegaþotur. Hvorki
hefur þessum þotum né hinni
frönsku Caravelle verið meinað
að lenda á umræddum flugvöll-
um. Mun hávaðinn frá þeim ekki
vera eins mikill og frá TU-104,
en auk þess hafa Bandaríkjamenn
gerf miklar tilraunir með hljóð-
deyfa á þrýstiloftshreyfla sína —
og samkvæmt síðustu fregnum
hefur eitthvað miðað í áttina.
— ★ —
Brezka flugfélagið bindur
miklar vonir við að rússnesku
þotunum verði leyft að lenda í
London. Telja forráðamenn flug-
félagsins hættu á því að B.E.A.
verði undir í samkeppninni við
stóru flugfélögin á mörgum svið-
um, ef leyfið fæst ekki hið bráð-
asta, því að það hefur ekki svo
lítið auglýsingagildi að fljúga
austur fyrir járntjald, enda þótt
farþegarnir séu annars ekki svo
ýkja margir.
Gamall fólk af Suð-
urnesjum
í skemmfiferð
FIMMTUDAGINN 11. þ. m. bauð
Aðalstöðin öllu gömlu fólki af
Suðurnesjum í skemmtiferð aust-
ur um sveitir. Farið var í 38
stöðvarbílum og var það mynd-
arleg og falleg lest. Þátttakend-
ur voru um 160 auk bílstjóranna
og fararstjórnar, en ferðinni
stjórnuðu Haukur Magnússon,
framkvæmdastjóri Aðalstöðvar-
innar, Tómas Tómasson fulltrúi
og Guðný Ásberg, formaður
Kvenfélags Keflavíkur, en stjórn
kvenfélagsins var bílstjórunum
hjálpleg með að ná sambandi við
gamla fólkið.
Farið var austur um Hellis-
heiði, um Hveragerðk, Eyrar-
bakka og Stokkseyri, upp Gaul-
verjabæ og svo um Ljósafoss til
Þingvaila. Komið var til Þing-
valla um kvöldið og beið þar
kaffi eftir ferðafólkinu og að því
loknu var brugðið í dans og tekn-
ir nokkrir Vínarkrússar og Mars-
úkkar. Þá var Þingvallastaður
skoðaður og staðnæmst að Lög-
bergi og flutti Helgi S. þar ræðu
um sögu staðarins og þýðingu
hans í íslenzku þjóðlífi.
Ferðalag þetta var hið ánægju-
legasta í alla staði og voru þátt-
takendur mjög þakklátir Aðal-
stöðinni fyrir boðið og alla rausn
þeirra í sambandi við það. Þátt-
takendur voru úr Sandgerði,
Miðnesi, Garði, Keflavík, Njarð-
víkum og Grindavík. Ferðafé-
lagarnir hafa allir óskað eftir því
að Aðalstöðinni og bílstjórum
hennar verði fluttar þakkir fyrir
höfðingskap þeirra og hugulsemi,
því margt af þessu fólki á ekki
annan kost að komast í ferðalag
og í þetta sinn fóru margir um
æskustöðvar eða kunnar slóðir,
sem þeir höfðu ekki séð árum
saman.
Veður var ekki sem allra bezt,
þokudrungi á Kambabrún, en
svo létti til er á daginn leið.
Ekkert óhapp kom fyrir og
voru allir glaðir og hressir þegar
komið var heim og þá hartnær
liðið að miðnætti.
— Helgi.
Hörð samkeppni á
Moskvuieiðinni