Morgunblaðið - 17.07.1958, Blaðsíða 13

Fimmtudagur 17. júlí 1958
MOltCVl\BT 4 ÐIÐ
13
HlustaB á útvarp
FYRIR nokkrum árum skrifaði
ungur maður, Indriði Þorsteins-
son, frá Gilhaga í Skagafirði,
skáldsögu er, þegar vakti mikla
athygli. Sagan gerist á stríðsár-
unum ,eftir 1940. — sex ára
stríðinu —, og heitir 79 af stöð-
inni. Sumir töldu að skáldið hefði
tekið til fyrirmyndar, í stíl, Nó-
bels-skáld eitt amerískt, en ég
tel það fjarstæðu. Má vera að
stundum svipi til í frásögn, en
það er engin stæling. Indriða
tekst, í sögunni, að ná hinum
ógnþrungna, kaldranalega og —
mér liggur við að segja — við-
bjóðslega blæ, sem herseta og
hergnýr settu á okkar áður frið-
samlega og rólega þjóðlíf. Þessum
peningaglamrandi lausungarblæ,
sem erlend glæframennska og
hatur þrengdi inn í okkar rólegu
tilveru sem þjóð okkar býr enn
að, til tjóns og bölvunax, tekst
Indriða að ná í bókinni. Er það
mikið vandaverk. — Það sem
sumir, er um bókina hafa fjall-
að, hafa sett út á hana, finnst
mér kostur á henni. Það sem mest
er um vert er, að höfundi hefur
tekizt að lýsa hinu óhugnaniega
stríðstímabili, þegar þúsundir ís-
lendinga, konur og karlar, g'öt-
uðu sól sinni að meira eða minna
leyti og fóru, margir, algeriega
í hundana. Þegar ísl. þjóðarsái
varð fyrir því áfalli að enn er
ekki séð, hvort nokkurn tíma
fæst viðunandi bati á. Nú hefur
þessi athyglisverða skáldsaga ver
ið færð í leikform af Gísla Hall-
dórssyni og var fyrsti kaflinn
fluttur í útvarpinu laugardag 5.
júlí. Fannst mér það takast vel
og hinn rétti svipur nást. Oft hef-
ur fremur illa tekist að breyta
skáldsögum í leikrit, enda er það
mikið vandaverk. Verður nú fróð
legt að vita, hvernig tekst í þetta
sinn.
★
Nýlega byrjaði þáttur í útvarpi,
sem nefndur er Æskuslóðir. —
Fysrta erindið var flutt 20. júlí,
en ég heyrði það ekki. Anna ðer-
indið flutti séra Jón Auðuns dóm
prófastur um ísafjörð. Á þeim
stað átti séra Jón fagurt og gott
æskuheimili. Fór hann nokkrum
orðum um sögu þessa kaupstaðar,
sem um tíma var einn mesti fiski
bær landsins og sköruðu ísfirzk-
ir athafnamenn og sjómenn fram
úr flestum öðrum á tímum þeirra
Ásgeiranna frægu. Að sjálfsögðu
eru enn þá margir ágætismenn
og dugandi á ísafirði. Ég hef
nokkrum sinnum komið á Isa-
fjörð og notið þar gestrisni og
góðvildar, m. a. á æskuheimili
séra Jón Auðuns. Fólkið fannst j
mér ágætt, en staðurinn átti ekki
við mig, hefði ég ekki kosið að |
eiga þar heimili. Til þess finnst
mér alltof aðkreppt og þröngt,
— vanur víðsýni miklu.En „hverj-
um þykir sinn fugl fagur“ og ég
kann vel að meta ræktarsemi
manna við æskustöðvarnar, þar
sem margir áttu sínar sæJustu
og unaðslegustu stundir. hvort
sem var í þröngum firði eða
breiðum byggðum.
★
Ólafur Gunnarsson sálfræðing-
ur talaði um daginn og veginn
7. júlí. Var mikið af ræðu hans
um verkföllin, enda um fátt
meira talað nú, þó einkum sjó-
mannaverkfallið á farmskipun-
um og farþegaskipunum Þetta
er orðin árleg pest og kemur
oftast á versta tíma. Auðvitað
var það alveg_ rétt hjá ræðu-
manni, að sjómenn verða ' að
hafa sérstakar undanþágur í
sköttum og útsvörum, ella fæst
enginn maður til þess að fara á
sjó. Gildir þetta bæði um far-
menn og fiskimenn.Það er óvitur
legt að skerða laun þessara
manna. Það þarf að bæta við 2—
3 þúsund fiskimönnum, ef vel á
að vera. Enn er heldur óálitlegt
í því efni. Ræðumaður benti rétti
lega á það, að alit legst á eitt að
hamia gegn því að menn gerist
sjómenn. Mæður reyna í lengstu
lög að telja syni sína af því að
fara á sjó. Þá taka unnustur og
eiginkonur við og er þeirn. að
vísu, vorkun. Þó er nú öryggi
orðið mikið á sjó, og ólíkt því,
sem áður var. En sjómannslíf er
erfitt og útheimtir það að menn
séu lengst af burtu frá heimilum
sínum. Hljóta því að fá betri laun
og styttri vinnuævi og ríflegri
eftirlaun en aðrar stéttir manna.
Auk þess lægri skatta. Það er
lífsnauðsyn fyrir okkur að fjöldi
duglegra manna fáist til þess
að stunda sjó og sigla okkar
ágætu skipum um höfin. Fáist
menn ekki til þess, sé ég enga
leið til þess, að þjóðin eigi
nokkra framtíð nema eymdar bú-
hokur og dorg á smáfleytum
uppi í landsteinum.
★
Béra Jóhann Hannesson á Þing
völlum flutti síðara erindið um
siðgæði Fjallræðunnar og lög-
mál lífsins. Gat hann um ýmsar
guðfræðilegar skýringar á þessari
miklu ræðu og bar að lokum
fram sínar eigin skoðanir. Þessir
tveir útvarpsþættir séra Jóhanns
um Fjallræðuna eru meðal þess
allra athyglisverðasta og lær-
dómsríkasta, sem utvarpið hefur
flutt á siðari tímum. En málið
er þannig lagað að t. d. nægir
ekki að heyra það flutt einu sinni,
þótt sr. Jóhann sé ágætur fyrir-
lesari. Þessi útvarpserindi þarf
að prenta og lesa. Það er mikiil
skaði að útvarpið hér skuli ekki,
eins og víða er gert erlendis gefa
út í bók úrvals erinda, sem þar
er flutt. í slíkri bók kæmi auðvit-
að, aðeins úrval, þar á meðal
þetta erindi séra Jóhanns Hann-
essonar. En hvað sem því líður,
þarf erindið að koma út í goðu
og víðlesnu tímariti eða blaði.
¥
Símon bónda í Vatnskoti í Þing
vallasveit telur Björn Th. Björns
son síðasta bóndann í Þingvalla
hrauni. Áttu þeir saman skemmti
legt og fróðlegt samtal í útvarpi.
Margir þekkja Símon þótt ekki sé
hann tíður gestur í höfuðstaðn-
um, kveðst koma hingað einu
sinni á ári eða stundum liði 2—3
ár milli fei’ða. Ekki telur Símon
að skóginum hafi farið fram í
Þjóðgarðinum siðan landið var
friðað. Vanti áburð. — Ég vil
bæta því við, að mér finnst skóg
ræktin ganga fremur seint. Mér
er nær að halda að betra og vitur
legra væri að verja mestu af því
fé, sem nú fer í þessa skógrækt-
artilraun til þess að rækta upp
sanda og hefta uppblástur lands.
Sjá, nokkra tugi ára, hvernig fer
með þau svæði, sem þegar hafa
verið girt og þar sem plantað
hefur verið barrtrjám og öðrum
trjátegundum, sem einhver von
er um að verði til gagns. Ef þessi
gróður reynist ætla að verða að
gagni má þá taka til óspilltra
málanna aftur með skógræktun.
En fyrst og fremst ber að vera
raunsær — nokkrir tugir ára gera
ekkert til né frá í skógræktinni
en geta munað miklu í sandratkt-
un og til þess að hefta eyðmgu
lands af sandfoki og þvílíku. Það
er verk, sem vinna þarf fljótt,
hitt er vafamál að hér vaxi
nokkurn tíma stórskógar.
★
Gunnar Hall talaði um Krist-
inn vagnasmið og var það gott
erindi. Kristinn Jónsson vagna-
smiður átti það skilið, að honum
væri þakkað mikið og gott starf.
Hann var hinn ágætasti maður,
ljúfur og notalegur í umgengni,
dugnaðarmaður mikill, sanngjarn
í viðskiptum. Ef til vill hefur
Torfi í Ólafsdal smíðað kerrur
á undan honum, þó veit ég ekki
hvort Torfi fékk hjólin, smíðuð,
frá Skotlandi. En kerra var til
á heimili foreldra minna um I8''0,
ekki veit ég hvort hjólin voru
smíðuð hér á landi, en eitthvað
var Torfa í Ólafsdal getið í sam-
bandi við kerru þessa. — Gunnar
Hall hefur áður talað um Ara
Jónsson óperusöngvara. Hall er
fróður og vel máli farinn og er
gott að hann mmnist merkra
frumherja, látinna.
Þorsteinn Jónsson.
Eggert L. Fjeldsted
Minningarorð
í DAG verður til moldar borinn
Eggert L. Fjelsteð fyrrum bóndi.
Þarfir þjónar
f ÁGÆTU ERINDI, sem Gunnar
Hall flutti nýlega í Útvarpinu,
um Kerruöldina og Kristinn
vagnasmið, var Kristinn maklega
lofaður iyrir lífsstarf sitt. Og svo
var einnig um tvo aðra merka
brautryðjendur.
En til að segja söguna betur,
hefði einnig þurft að geta Bald-
vins Einarssonar aktýgjasmiðs.
Það hefðu orðið minni not að
kerrunum hans Kristins, þó góð-
ar væru, ef Baldvin hefði ekki
jafnframt smíðað hentug aktýgi,
sem hæfðu íslenzkum hestum.
Hann beinlínis „fann upp“ íslenzk
aktýgi.
Og hesturinn okkar kom einnig
við sögu á kerruöldinni. Það var
hann, sem hreifði vagninn.
Að vísu er tæplega hægt' að
tala um kerruöld. Þetta var einn
áfanginn á leið þjóðarinnar til
bættra lífskjara. Eitt stórvirkið,
sem þjóðin hefir afkastað á síð-
ustu sextíu árum. Vonandi held-
ur þróunin áfram, og með enn
meiri hraða. Nú er búið að velta
mörgum steinum úr götunni.
Baldvin hóf aktýgjasmíði 1905,
eða nær samtímis kerrusmíði
Kristins. Hér voru að vísu til áður
aktýgi frá Skotlandi, sem Torfi í
Ólafsdal hafði flutt heim með sér.
En þau voru gerð fyrir stærri
hesta og hentuðu ekki. Baldvin
lagfærði þau og breitti til hæfis
hestunum okkar. Þar kom til
meðfætt hugvit og leikni kunn-
áttumannsins.
Sem unglingur man ég eftir
„síðutökunum1* á ökuhestunum,
meiðslum eftir óhentug aktýgi.
Þau hurfu, er aktýgi Baldvins
komu til. Mörgum bónda lærðist
líka að fara vel með „þarfasta
þjóninn“, létu jafnvel ökuhest-
inn búa við sama og reiðhestinn.
En of margir meðhöndluðu hest-
ana sem „húðarjálka" og „klaka-
klára". Og, því miður, mun sá
hugsunarháttur vera til enn í
dag.
Kristinn vagnasmiður hlaut
maklega viðurkenningu og þakk-
ir fyrir sitt merka lífsstarf. Þeg-
ar hann varð sjötugur bauð hann
Baldvin til sín, og þakkaði hon-
um samstarfið. Hann sagði, að
minna hefði orðið úr kerrusmíð-
inni hjá sér, ef aktýgi Baldvins
hefðu ekki komið til. Hann kunni
að meta lífsstarf Baldvins, og
hafði drenglund til að þakka
það.
Það er leitt, hve fáir bændur
hafa metið og þakkað starf
Baldvins, jafnmikið og það þó
létti þeim verkin við heimilis-
störf og aðdrætti, og bætti hag
þeirra. Ég held engnn þeirra hafi
getið þess opinberlega, sem hann
gerði, nema Ágúst í Birtingaholti.
Hann getur Baldvins hlýlega í
minningum sinum.
Hinar stórkostlegu framfarir,
sem orðið hafa í vegagerð og
samgöngubótum, hefðu orðið
erfiðari framan af, ef ekki hefðu
komið til aktýgin hans Baldvins.
Ég sá þau við vegagerð norður í
Húnavatnssýslu árið 1910, er ég
var þar unglingur. Sama má
segja um byggingu Reykjavíkur,
þó ekki væri annað en öflun
eldsneytis 1918.
Baldvin er nú nær 83 ára. Hann
hefur unnið mikið um ævina, og
aldrei talið stundirnar. Hver
góður þjónn gleðst yfir því, að fá
þakklæti fyrir vel unnin verk.
Og einhvers staðar sá ég það
skrifað, að betra væri að færa
manninum blómin meðan hann
væri enn lífs, en að honum lótn-
um.
Á langri ævi skiptast skin og
skúrir. Margur er kalinn eftir
kuldann. Baldvin er enn sama
broshýra prúðmennið. Hann ber
þó enn líkamlegt ör eftir harð-
neskju tíðarandans, er hann hlaut
á fyrsta aldursári. Það væri leitt,
ef hann kendi enn sviða í sárinu,
þegar hann kveður okkar ágætu
þjóð.
Hannes Jónsson.
Vislmenn Elliheim-
ilisins á Keflavíkur-
flugvelli
Hann lézt í Landsspítalanum 11.
þ. m. rösklega 80 ára.
Fæddur var hann að Kolgröf-
um í Eyrarsveit 27. maí 1878.
Foreldrar hans voru þau hjónin
Sigríður Hannesdóttir og LárUs
Eggertsson Fjelsteð, bróðir hins
nafnkunna bónda Andrésar Fjel-
steð á Hvítárvöllum í Borgarfirði.
FÉLAG ísl. bifreiðaeigenda fór
með vistmenn frá Elli- og hjúkr-
unarheimilinu Grund og Elli-
og dvalarheimilinu Ási, Hvera-
gerði í skemmtiferð til Keflavík-
urflugvallar s.l. laugardag. Fé-
lagið hefur árum saman boðið
vistfólkinu á hverju sumri í
skemmtiferð, veitt kaffi og alls
konar sælgæti, gosdrykki og öl
og haft ýmis skemmtiatriði fyrir
það. Er bæði ljúft og skilt að
þakka þetta allt saman og alla
þá miklu vinnu og fyrirhöfn, sem
þetta hefur kostað forgöngu
mennina ,sem og alla bifreiðar-
stjórana.
Að þessu sinni var farið til
Keflavíkurflugvallar og tóku
lögreglustjóri, fulltrúar varnar-
liðsins og forstjóri Aðalverktaka
á móti fólkinu. Síðan var farið
um flugvöllinn og ýmislegt
nýstárlegt skoðað, þ. á m. þyril-
þota (helikopter) og síðan sezt
að kaffiborði hjá Aðalverktökum.
Ferðin tókst ágætlega, allar
viðtökur hjartanlegar og veiting-
ar rausnarlegar. Færi ég því öll
um, sem að þessari för stóðu
innilegt þakklæti allra vistmanna
og annarra, sem í ferðinni tóku
þátt.
Gísli Sigurbjörnsson.
Liðsauki til Kýpur
NIKÓSÍU, 14. júlí. — Reuter —
Brezk yfirvöld á Kýpur skoruðu
í dag á eyjarskeggja að halda sig
sem mest innan dvra, meðan
reynt væri að bæla niður óeirðir
þær, sem undanfarið hafa sífellt
farið í vöxt á eynni. f dag voru
fjórir menn drepnir á eynni, þrír
Grikkir og einn Tyrki, og hafa þá
alls 18 fallið undanfarna þrjá
daga. Síðan blóðsútheliingar hóf-
ust að nýju fyrir 5 vikum á
eynni, hafa alls 533 Kýpurbúar
og Bretar verið drepnir. f undir-
búningi er að flytja liðsauka til
eyjarinnar. Mikið var um óeirðir
á eynni um helgina.
Anthimos biskup, sem er stað-
gengill Makaríosar, sagði, er hann
kom til Aþenu í dag, að Bretar
ættu siðferðislega séð alla sök
á ástandinu á eynni. An...imos
fór til Aþenu til að ræða við
Makaríos. Kvaðst Anthimos
mundu fara fram á öfluga aðstoð
grísku stjórnarinnar til handa
grískumælandi mönnum á eynni.
í dag gengu 6 grískir borgar-
stjórar á Kýpur á fund landstjór-
ans Sir Hugh Foot og fóru þess
á leit enn einu sinni, að Makar-
iosi yrði leyft að snúa aftur til
Kýpur.
Úr föðurhúsum fluttist Eggert
um tvítugsaldur vestur að Djúpi
og stundaði þar sjóróðra og þar
kvæntist hann Ríkeyju Jónsdótt-
ur ættaðri úr ögursveit vestra.
Hún er látin fyrir rösku ári.
Árið 1911 fluttust þau hjón að
Hálsi á Ingjalcjssandi og hófu þar
búskap. Þaðan fluttust þau hjón
að Klukkulandi í Dýrafirði
(Mýrahreppi) 1915 og bjuggu þar
til ársins 1934 að þau fluttust til
Reykjavíkur.
Þau hjón eignuðust 5 börn, 3
dætur og 2 syni, (1 dóttirin látin).
Öll eru börnin mannvænlegir
borgarar og vel gefin, Þrjú eru
búsett hér í Reykjavík: Harry og
Lúðvík báðir kaupmenn og Aðal-
heiður gift húsfrú.
Ásta er búsett á ísafirði og gift
Arngrími Fr. Bjarnasyni kaup-
manni.
Eggert sál. var gæddur sterkri
sjálfsbjargarhvöt, vildi „standa á
eigin fótum“ — og honum tókst
það. Hann var skapríkur maður,
og fór ekki troðnar slóðir, mun
því stundum hafa verið misskil-
inn af samferðafólkinu.
„Hver ævi og saga hvert alda bil
fer eina samleið sem hrapandi
straumur.
Eilífðin sjálf hú* er alein til.
Vor eigin tími er villa og
draumur".
Þessi glögga túlkun skáldsins
á æviskeiði mannlífsins, leiðir
hugann inn á þroskabrautir mann
verunnar, þar sem hver einstak-
lingur er „í prófi“ unz hann stíg-
ur „fyrir dómara allra tíma“ að
leiðarlokum.
Mér er vel kunnugt um að hinn
látni gerði sér þess grein að hann
var háður þessu allsherjar „prófi“
og gat því tekið undir með skáld-
inu:
„Með jarðneska kraftsins veig á
vör —
úr visnandi höndum ég skálinni
f leygði.
Ég heyrði ljóð, — mitt líf veu: á
för.
Ljósið handan við daginn ég
eygði“.
Bjarni fvarsson.
Sigurgeir Sigurjónsson
liæstaréUariögraaður.
Aðalstræti 8. — Sími 11043.
PeBiingaKán
óskast, 50—100 þúsund krónur eða minna gegn veði
í fasteign á góðum stað í bænum.
Tilboð óskast send Morgunblaðinu merkt:
777 — 4044.