Morgunblaðið - 15.06.1960, Blaðsíða 3

Miðvikudagur 15. júní 1960
MORCVNBLÁÐIb
3
* 0 m 0* m-m .0' *-*~0''0 0 0 0 *
★
ÞAÐ er almenn skoðun að vls-
indin muni ráða bót á öllum
mannlegum meinum og leiða
manninn í allan sannieika um
tilveruna og sjálfan sig. Þessa
skoðun mætti nefna trúarjátn-
ingu nútímans. Sú gamla á
ekki lengur þau ítök meðal
manna, sem hún átti í tíð afa
okkar og ömmu, þegar vegir
guðs voru án efa órannsakan-
legir. Síðan hafa mörg vötn
runnið til sjávar og margt skol
azt með, sem um aldaraðir
taldist til sáluhjálpar hrjáðum
hörnum þessa heims. Ekki
þannig að skilja að mann-
skepnan sé nú loksins orðin
hvítþvegin, hrein af allri synd
Vísindamennirnir þrír, Áskell, Magnús og Þorkell.
Smíðuðu geiger-mæla
og hafin yfir hjátrú. *Trúin á
vísindin — efnishyggjuna —
er ef til vill mesta hjátrú, sem
sögur fara af. Frægur vísinda-
maður lét eitt sinn þau orð
falla, (að vísu ekki samkvæmt
þyngdarlögmáli Newtons), að
maðurinn væri eins og ormur
í kassa, þekkti lengd og breidd
kassans en ekkert þar fyrir
utan, þekking hans á óendan-
leika sköpunarverksins næði
blátt áfram ekki lengra. Mörg-
um finnst þetta að sjálfsögðu
stór kassi og tilkomumikill
með vetrarbrautina svífandi
yfir höfðinu, en það finnst
orminum líka sjálfsagt líka
um sinn kassa, sína veröld.
skýrt í blaðinu. Kannski hugsa
þessir upprennandi vísinda-
menn karlinum í tunglinu
þegjandi þörfina, ef þeir . . .
Jæja, þeir um það. Einstein
komst lengra með hugsun
sinni en nokkur annar vís-
idamaður og sagði að leiðar
lokum: — Tilvera er lgyndar-
dómur guðs.
En nú er tunglið næsti
áfangastaðurinn, segja menn,
og svo koll af kolli. Rússar
hafa þegar sent karlinum í
tunglinu kveðju frá Gregory.
Þessum gleiðgosalega karli,
sem dregur annað augað í
pung á kvöldin ,þegar elskend
ur leiðast eftir götunum og
sjá óendanleika sköpunar-
verksins í augum hvors ann-
ars. Sá gamli veit að þetta
endar í kassanum með einu,
tveimur, þremur, fjórum,
fimm og hver veit hvað mörg-
um grenjandi krakkagrísling-
um. Þetta var útúrdúr —
kannski frá upphfi — meining
in er að ná tali af menntaskóla
nemum, sem að tilhlutan
Kjarnfræðinefndar íslands
smíðuðu nýlega geigerteljara,
en frá því hefur áður verið
Það var ekkert áhlaupaverk
að hafa upp á þessum ungu vís
indamönnum. Einn var að
vísu á réttum stað: Rannsókn-
arstofnun Háskólans, þar sem
hann vinnur að ýmsum tækni-
legum viðfangsefnum. Hann
heitir Þorkell Helgason. Með
víðtækri eftirgrennslan tókst
svo að hafa upp á öðrum tveim
ur: Áskeli Kjerúlf og Magnúsi
Jóhannssyni. Annar var dreg-
inn upp úr skurði, þar sem
hamaðist við að hrista heila-
frumurnar — vinnur við loft-
bor — og hinn upp úr tjöru
á Suðurlandsbrautinni — vinn
ur við gatnagerð bæjarins.
Þeir eru allir nemendur við
Menntaskólann í Reykjavík.
Þorkell og Helgi eru bekkjar-
bræður — fjórðubekkingar —
en Áskell er í þriðja bekk.
voru allir komnir saman á
einn stað. — Þetta var enginn
vandi, segir Þorkell, við höf-
um teikningarnar til að fara
eftir. — Maður verður auð-
vitað að skilja teikningarnar,
segir Magnús, en það var held
ur enginn vandi. — Þetta er
ósköp svipað og útvarpstæki,
segir Áskell, kassi með víra-
drasli. — Hafið þið smíðað út-
varpstæki? — Við Magnús höf
um smíðað geiger-teljara
áður, segir Þorkell, og við
smíðuðum þennan í vetur líka
saman. — Það voru flestir
tveir um teljarann, segir As-
kell, annars hefði þetta orðið
svo dýrt. — Hvað kostaði efni
í teijarann? — Fjórtán hundr-
uð þrjátíu og sjÖ- og fimmtiu,
fyrir utan skrúfur. —Það stóð
til að ljúka við þá fyrir jól,
segir Þorkell, en við lentum
í miðju gengisbreytingarfrum-
varpi ríkisstjórnarinnar, og
og það tafði verkið um nokkr-
ar vikur og gerði það dýrara.
— Jæja, hvernig gekk að
smíða geiger-teljarana? spurði
blaðamaðurinn, þegar þeir

— Annars voru geigerteljar-
arnir ekki nema annar hluti
viðfangsefnis, segir Magnús,
hinn hlutinn var að skrifa rit-
gerð um efni sem við mældum
í geislavirknina — eða teljar-
ana sjálfa, það var ekkert fast
ákveðið. — Mælduð þið geisla
virkni andrúmslosins? — Já.
— Var hún lífshættuleg? —
Nei, segir Þorkell, við gátum
sofið þess vegna. — Við mæld-
um aðallega geislavirkni ým-
iss konar efna, sem voru fyrir
lögð af Kjarnfræðinefnd ís-
lands, segir Magnús. — Það er
auðvitað ekki sama hvar mæl-
irinn er staðsettur, þegar
geislavirkni andrúmsloftsins
er mælt, segir Þorkell. það er
ekki sama hvort hann er stað-
settur í timburhúsi, hvort
hann er úti eða inni. — Hafið
þið áhuga fyrir kjarnvísind-
um. — Já, ætli það ekki. —
Haldið þið að þið gætuð búið
til kjarnorkusprengju? —
Hvað ætlarðu að gera við
hana, segir Magnús? — Ekk-
ert. — Það er líka bezt, segir
Þorkell, ég myndi ekki búa
hana til, þó ég gæti það. —
Ég myndi búa hana til, segir
Askell. — Hvað ætlarðu að
gera við hana? — Sprengja
hana auðvitað. — Til hvers?
— Að gamni mínu. — Ætli
hann sé ekki heldur að segja
þetta að gamni sínu, segir
Magnús. — Jú, auðvitað, segir
Áskell, en ég ætla að fara til
tunglsins, þó ég væri orðinn
sköllóttur. — Ekki ég, segir
Þorkell, til þess er ég of væru-
kær. — Ég veit ekki, segir
Magnús, en mennirnir eiga
áreiðanlega eftir að komast
þangað, úr því sem komið er.
Þið eruð ákveðnir í að verða
vísindamenn — eða hvað? —
Já, einhvers konar vísinda-
menn. — Eruð þið efnishyggju
menn? — Já, svona í aðra
röndina, segir Áskell. — Trúið
þið ekki á guð? — Ekki nema
af nafninu til, segir Magnús.
— Það er hvorki hægt að
sanna eða afsanna tilvist hans,
segir Þorkell, að minnsta
kosti ekki með mælitækjum.
— Ekki heldur með geiger-
teljara? — Nei, ekki einu sinni
með geiger-teljara. — Hafið
þið smíðað eitthvað fleira? —
Já, við höfum smákompu, þar
sem við . . . En Áskell gefur
honum merki með fingrunum
um að þegja, svo blaðamaður-
inn varð að láta sér nægja að
vera forvitinn. — Segðu að við
séum þakklátir Kjarnffæði-
nefnd íslands, segir Þorkell,
fyrir að veita okkur og öðrum
menntaskólanemum tækifæri
itl að smíða þessa geiger-telj-
ara. Það er ekki of mikið að
því gert að hvetja til slíkra
viðfangsefna. — Já, það eru
heldur byggðir skíðaskálar en
rannsóknarstofur, segir As-
kell. — Þetta á vonandi fyrir
sér að breytas, segir Magríús
að lokum.
Það er án efa nauðsynlegt
hverri menningarþjóð að eiga
sem flestum og'færustum vís-
indamönnum á að skipa til að
fylgjast með tímanum og auka
þekkingu mannsins á um-
hverfi sínu og aðstæðum — þó
svo leyndardómur tilverunnar,
eðli hennar og tilgangur verði
ekki opinberaður eftir þeim
leiðum — eða nokkrum öðr-
um?
i.e.s.
Nokkrir Geiger-mælar,
smíðaðir af menntaskóla-
nemum.

> landinu.
Frönsk fyrirr íynd
Tíminn birtir i gær forysttt-
grein um frönsku verkföllin.
Kemst blaðið þar meðal annara
að orði á þessa leið?
.Síðastliðinn föstudag var eng-
inn póstur afgreiddur i Frakk-
landi, engin tollafgreiðsla og
vegabréfaskoðun átti sér stað,
allir opinberir skólar voru lok-
aðir, engar borgarlegar hjóna
vígsiur fóru fram, engar jarðar-
farir og yfirleitt engin þjónusta
á vegum hins opiiibera innt af
höndum. Ástæðan var sú, aff
meira en milljón opinberra starfs
manna höfðu ákveðið að leggja
niður vinnu í 24 klst., þrátt fyrir
mótmæli ríkisstjórnarinnar, til
þess að mótmæla þeirri efnahags-
málastefnu, sem nú er fylgt og
heimta kauphækkun vegna þeirr-
ar kjaraskerðingar, sem hefur
orðið af völdum hennar. Taliff
er að 90% opinberra starfsmanna
hafi tekið þátt í verkfallinu".
Verkföll sjálfsögð!
Síðar í þessari forystugrtm
kemst Tíminn þannig að orði aff
efnahagsráðstafanir þær, sem
stjórn De Gaulle gerði fyrir
nokkrum misserum séu um
margt líkar þeim, sem nú er ver-
ið að framkvæma hér á landi, em
gangi þó að ýmsu leyti ekki eins
langt í kjaraskerðingu.
Auðséð er, hvert Tíminn er aff
fara. I Frakklandi gera menn
verkföll til þess aff mótmæla og
brjóta niður ráðstafanir rikis-
stjórnarinnar í efnahagsmálum.
Hvers vegna skyldu menn ekki
gera hið sama á íslandi?
Þetta er kjarninn í þessari for-
ystugrein Tímans.
Kemur engum á óvart
Þessi hvatning aðalmál-
gagns Framsóknarflokksins til
almennra verkfalla á ís-
landi þarf ekki aff koma neinum
á óvart. Leifftogar Framsóknar-
flokksins hafa fyrir löngu tekiff
sér stöðu viff hlið kommúnista
undir kjörorðinu: Rífa verður
niður efnahagskerfi núverandi
ríkisstjórnar.
V-stjórnin fór meff völd á ís-
landi í hálft þriðja ár. Hún fékk
fullkomið tækifæri til þess aff
sýna alþjóð úrræði sín og stefn-
ur í efnahagsmálum landsmanna.
Hún gafst sjálf upp á fram-
kvæmd þeirrar stefnu þegar svo
var komiff að við vorum aff
„ganga fram af brúninni“.
Glórulaust ofstæki
Nú telja Framsóknarmenn
Kommúnistar sér þaff lífsnauð-
synlegt að hindra það aff núver-
andi ríkisstjórn fái tækifæri til
þess að framkvæma stefnu sina,
sýna möguleika sina til þess aff
ráffa niðurlögum vandamálanna.
Það þarf ekki að fara mörgum
orffum um það, hversu þjóðholl
og ábyrg slík stjórnarandstaða
er. OHum almenningi er ljóst aff
andstaða Kommúnista og Fram-
sóknarmanna við viðreisnarráð-
stafanir ríkisstjórnarinnar mót-
ast fyrst og fremst af glórulausu
ofstæki og pólitísku hatri. Það er
hvorki trúnaður við þjóðarhag
né hagsmunir einstakra stétta,
sem er grunntónn hinnar trylltu
baráttu stjórnarandstöðunnar
gegn viðreisnarstefnunni. Að á-
liti stjórnarandstöðunnar má þaff
ekki henda að núverandi stjórn
takist það sem V-stjórninni mis-
tókst, að skapa jafnvægi í Ls-
j lenzkum efnahagsmáium og
byggja traustan grundvöll fram-
i fara og heilbrigðrar þróunar í