Morgunblaðið - 15.06.1960, Blaðsíða 13

Miðvikudagur 15. júní 1960
MORGUNBLAÐIÐ
13
. „ bd nashvrningarnir
róti upp moldinni...
London í júní.
DÖMURNAR í París voru áreið-
anlega ekki að hugsa um Paster-
nak. Þær gengu eftir búlivard
Haussjnan með sömu reisn og dúf
urnar í Hyde Park, sufnar með
hvítar, aðrar fjólubláar eða rauð-
ar hárkollur og augnhár úr
næstu búð. Ekkert virtist geta
raskað ró þessa eilífa straums
háhælaðra fórnardýra heims-
menningarinnar nema þetta
eina: ef karlmennirnir hættu að
veita þeim athygli.
Nei, þeir voru víst ekki marg-
ir sem voru að hugsa um það að
nú væri hann dáinn, sem um
margra ára skeið hafði verið
„dýr í búri“, svo við hin gætum
haldið áfram að leggja net okk-
ar í þá, ennþá að minnsta kosti,
óvissu mannfélagshvítá sem
nefnist frjálst þjóðfélag, en
þyrftum ekki að standa ótíndum
kommisörum skil á samvizku
okkar.
Svona hugsaði ég þegar ég
heyrði lát Boris Pasternaks. Mér
fannst einhvern veginn heimur-
inn ætti að reiðast yfir dauða
þessa manns, sem í senn var von
hans og þjáning og lauk ævi
sinni útlagi í föðurlandi sínu. Og
af hverju? Jú, vegna þess að
hann þorði að gráta yfir fegurð
þess.
En þessi tvö orð, Pasternak og
reiði, eiga illa saman, þess vegna
verðum við að gleyma augnhár-
unum, þau eru ékki falskari en
sumar af þessum hvítu dúfum
nashyrninganna.
Og nú er Pasternak dáinn og
enginn þarf að senda skeyti hans
vegna. Steinn sagðist einhverju
sinni aðeins lifa í ljóði sínu. Mér
finnst Pasternak hefði getað
sagt það sama, ef einhver lifir
í ljóði sínu þá er það hann. Þessi
staðreynd, að skáld lifa í orðum
sínum, gefur okkur von um sig-
ur. Pasternak orti oft um dauð-
ann og nýlega sagðist hann ekki
eiga langt eftir. En hann trúði
á upprisuna. Ég trúi því að ljóð
hans verði upprisa þess lands,
sem er horfið í þokuna.
☆
Þannig minnumst við hans í
pólitísku öryggi, við óverðugir.
En til hvers er að skrifa um
Pasternak, þegar hans er varla
getið heima í Rússlandi? Bæði
Pravda og Isvestia hafa gleymt
stóru orðunum. Nú er nóbels-
frægðin gleymd og grafin og
engin mannleg augu sjá skáld-
skap lífsins. gegnum moldina.
Það er ekkert að óttast lengur.
Nei, þetta er ekki svona einfalt,
orð hans halda áfram að vaxa
inn í brjóst hvers þess manns,
sem nennir að rækta sinn litla
þersónulega akur og lætur sér
fátt um finnast, þó nashyming-
arnir róti upp moldinni annað
slagið. Rússneskum kommúnist-
um hefur skjátlazt. Tunglið
kemur hvað sem þeir segja, það
kemur. Islenzka þjóðsagan veit
hvað það getur haft í för með
sér.
Og ljóðið kemur líka.
Einhvern tíma höfum við öll
stigið ofan á einn af þessum
gulu fíflum sem gera Island
byggilegt, kannski jafnvel af
ásettu ráði. Sumir hafa þá brotn-
að, aðrir ekki.
Þeir stigu oft ofan á Pasternak
á leið sinni út í hraunið. Hann
brotnaði ekki. Þeir vissu hann
var þeim hættulegur og voru á
verði. Nú halda þeir hann sé dá-
inn, einmitt nú þegar líf hans er
að byrja að bera ávöxt í þessum
undarlegu óræðu orðum um
frelsið og sannleikann, þessum
hljóðlátu gustmiklu orðum, sem
eru beittari en byssustingur
vegna þéss þeir eru farnir að
anda léttar og halda þau séu
dauð. Þeir kölluðu hann svín,
það var óhætt þá, nú kalla þeir
ekki lengur og halda það sé ör-
uggast. Hvílíkir veraldarinnar
aumingjar.
Er þetta þá svona einfalt? Nei,
auðvitað ekki. Líf manna er ekki
einfalt, skáldskapurinn ekki
heldur því þá missir hann saltið
og án saltsins er hann ekki
skáldskapur, heldur sjálfsagður
hlutur. Sumir vilja gera líf
manna að þessum sjálfsagða hlut.
Þeir gleyma því að salt lífsins
er skáldskapur. Pasternak vissi
það, þess vegna var hann ótta-
laus, þó hann væri einn. I leik-
riti Ionescos, Nashyrningunum,
Hann hrósaði Mai mikið og sagði
allt nema: Er hún ekki sexy?
Það eru ekki allir nashyrning-
ar eins í henni veröld. Ó, þú
skrínlagða heimska og skraut-
klædda ^mán, sagði Steinn.
En vel á minnzt, brezku blöð-
in. Ég skrapp niður í Fleet Street
fyrir skömmu. Þar eru mörg
brezku stórblaðanna til húsa.
Það er gaman að tala við blaða-
mennina á knæpunum, þeir eru
glaðir og reifir og leika á als
oddi. Blaðamenn eru skemmti-
legustu nashyrningar sem til
eru, og brezkir blaðamenn alveg
sérstaklega. Einn þeirra drakk
10 bjóra meðan við stóðum við.
Um leið og hann slokaði síðasta
bjórinn lýsti hann því yfir að
hann hataði Þjóðverja. Hann er
verkamannaflokksþingmaður og
góðvinur Bevans. Þegar hann var
búinn með 8 bjóra, hélt hann ég
væri sænski boxarinn Johansson.
Chukovsky rithöfundur talar við dánarbeð Boris Pasternak
sem nú er verið að sýna á Strand Það var kannski þess vegna sem
Dreytast allar persónurnar í nashyrninga
með Sir Laurence Olivier í aðal-
hlutverkinu, breytast allar per-
sónurnar í nashyrninga nema
ein. Þegar svo er komið verður
þessi eina vera auðvitað ófreskj-
an, nashyrningarnir mannkynið.
Pasternak þorði að segja fyrir
um þessa þróun, þess vegna var
hann settur í búrið.-
Almenna bókafélagið hefur
veitt okkur tækifæri til að kynn-
ast dr. Zivago í íslenzkri þýð-
ingu. Það er okkur til sóma að
hafa notað tækifærið, ég veit
ekki betur en dr. Zivago sé með
söluhæstu bókum heima á Is-
landi. Ég ætla ekki að segja hún
sé merkileg bók, það væri eins
og ef Grindvíkingur segði við
okkur Reykvíkinga: — Ojú,
Esjan er nokkuð fallegt fjall. En
ljóðin? Þau eru jafnvel í laus-
legum þýðingum dýrðlegur skáld
skapur, nei opinberun. Samt
mundi nesjamennskan kalla sum
þeirra atómljóð.
Það verður gaman að fá úrval
úr þessum ljóðum þýdd úr frum-
málinu. Ragnar í Smára ætlar
að gefa þau út, Geir Kristjáns-
son þýðir. Hann á að velta stein-
inum og Ragnar segir hann hafi
beinin í það. Hann er Þingey-
ingur. Annars hafði Sigurður A.
Magnússon þýtt Ijóð dr. Zivagos
í laust mál með svo góðum ár-
angri að varla er hægt að tala
um „laust mál“. Samt er Sigurð-
ur hestasveinn úr Reykjavík.
☆
En til hvers að fárast út af
þessu í blaði heima á íslandi?
Flest brezku blaðanna hafa að
minnsta kosti annað að gera, því
nú ætlar Mai Britt að giftast hon-
um Sammy Davis, „Mr. Wönder-
ful“. Hann hefur meira að segja
haldið blaðamannafund um mál-
ið og kunngert heimi tíðindin.
hann kastaði mér ekki út, þegar
ég spurði hvað marga þingmenn
Verkamannaflokkurinn hefði í
Commons. Það er eins og að
spyrja barnlausa konu um barna-
börnin hennar.
Þarna á knæpunni voru marg-
ir þekktir blaðamenn og keppt-
ust við að segja skelþunna
brandara hver um annan. Ég
spurði hvort þeir væru alltaf
svona gáfaðir og þeir svöruðu
játandi. Hvort þeir væru alltaf
svona glaðir líka? Nei, þeir sögð-
ust vera ákaflega alvarlegir við
vinnuna og þegar þeir sætu ekki
við ritvélina og semdu eitthvert
snilldarverkið, bitu þeir neglur
og hugsuðu, svona tækju þeir
starfið alvarlega. Þeir eru bara
eins og íslenzkir blaðamenn,
hugsaði ég, en þeir bættu við að
eitt væri þó gott: Þeir þyrftu
aldrei að hafa áhyggjur út af
launundtn sínum — peninga-
kassi knæpunnar sæi fyrir þeim.
Þá brosti barþjónninn. Ég yrði
ekki hissa, þó hann ætti Jagúar.
Meðal blaðamannanna var
Llewelleyn Chanter, sem hefur
komið 12 sinnum til íslands og
skrifað ósköpin öll um land-
helgismálið. Hann er hrifnari af
íslenzka kvenfólkinu en þorskin-
um.
☆
Blaðamennirnir töluðu mikið
um Island. Einn þeirra gerði
grín að þessum smáþjóðum öll
um sem væru að heimta sjálf-
stæði til að koma af stað alls
konar deilum um víða veröld, nú
væri röðin komin að Möltu. Yfir-
leitt þótti þeim landhelgisdeilan
heldur ómerkileg deila — og
ætti okkur ekki að vera sama
um þessi fiskimið, sagði sérfræð-
ingur Daily Telegraph í land-
búnaðarmálum, fullorðinn mað-
ur með meinhæðið brezkt yfir-
skegg, hér eru hvort eð er allir
hættir að éta fisk. Annar spurði
hvað margar milljónir manna
byggju á Islandi, það var sér-
fræðingur sama blaðs í iðnaðar-
málum. Ég reyndi að hliðra mér
hjá að svara, þetta er ein versta
spurning í diskúsjón erlendis um
heimsmálin. Hvað maður getur
orðið lítill allt í einu! Og engin
hjálp hvorki í Snorra né Njálu,
þegar svona stendur á.
Flestir voru blaðamennirnir á
þeirri skoðun að Bretar færu
ekki aftur inn fyrir tólf mílurn-
ar. Tíminn leiðir það í ljós.
Chanter sagði Dennis Welch
hefði verið skorinn upp við
hættulegu magameini núna ný-
lega. Hann er mikið veikur,
sagði hann. Annar sagði Mac-
millan hefði meðal annars farið
til Noregs að ræða um landhelg-
ina við norsku stjómina. Þarna
sjáið þið, sagði ég, þetta er
alvörumál.
Þingmaðurinn sagði sér kæmi
fiskur ekkert við. Hann sagðist
vera á hærra plani. Hann sagðist
hugsa stórt um framtíðina. Þú ert
Þjóðverjasleikja, sagði hann sv®
við mig upp úr þurru. Ég var
óviðbúinn þessum heiðri. Ég
þakkaði fyrir mig.
Verkamannaflokkurinn drakk
í botn og slagaði út í myrkrið.
Um næstu áramót ætlar Daily
Telegraph að hefja útgáfu á
nýju sunnudagsblaði og hefur
keypt knæpuna undir skrifstof-
ur, svo blaðamennirnir verða að
fara eitthvað annað en á „Th»
King and the Knife“. Líklega
flytja þeir sig á næstu knæpu,
„Ye Cheshire Cheese", sem á sér
merkilega sögu, þó hún sé
kannski ekki til fyrirmyndar að
öllu leyti. Þar reka menn gjarna
handlegginn í ölkrús náungans,
svo hann verður að fara heim
og skipta um föt. Svona hefur
þetta víst alltaf verið, líka þegar
dr. Johnson og Boswell sátu þar
og drukku sig moldfulla. Dr.
Johnson sagði um stólana á „Ye
Cheshire Cheese" að þeir væra
hásæti mannlegrar hamingju.
Þetta hefði Elías Hólm getað
sagt með bæjara í annarri hendi
og brasil í hinni. Svona fólk
færir okkur nær'sólinni.
Það hlýtur að hafa verið stór-
kostlegt að hlusta á dr. Johnson
segja frá, þennan mesta samtal-
ara, sem England hefur átt. Bos-
well hefur varðveitt minningu
hans með því að skrifa ævisögu
hans í samtalsformi, merkilega
bók sem nú er kölluð klassísk,
en mér finnst heldur leiðinleg
með köflum og langdregin. En
England hefur líklega ekki verið
stórskemmtilegt á þessum tíma.
Þá var allt upp á siðmenning-
una, því Elísabet I hafði flutt
hana inn. Nú er þetta farið að
lagast aftur.
Dr. Johnson fyrirleit Skota. Ör
lögin eru oft gamansöm, auðvit-
að þurfti Boswell að vera Skoti.
En það hafði engin áhrif á vin-
áttu þeirra. Hún var ekki háð
landamærum. Dr. Johnson sagði
aðeins og kímdi um leið: Skotar
sjá ekkert fallegra en þjóðveginn
sem liggur til Englands.
Þetta var áður en þjóðvegurinn
til Sovét komst í tízku.
M.
Hókorl og brennívín í fundnrlok
GJÖGRI, Ströndum, 25. maí: —
Aðalfundur Kaupfélags Stranda-
manna var haldinn sl. sunnudag
í húsakynnum Kaupfélagsins. —
Pétur Guðmundsson, Öfeigsfirði,
setti fundinn og var jafnframt
fundarstjóri.
Bygging íshúss
MikiU áhugi er hjá bændum
í Árneshreppi fyrir því, að Kaup
félagið gangist fyrir byggingu ís-
húss, sem allra fyrst. Er það mik-
ið gleðiefni, hve bændur hér í
hreppnum líta björtum augum á
framtíðina og hafa óbifanlega trú
á framförum, þrátt fyrir að varla
sé svo opnað Tímablað sl. mánuð,
að þar standi ekki sú fuilyrðing,
að ekkert sé hægt að framkvæma
og núverandi ríkisstjórn vilji
stöðva allar framkvæmdir í land-
inu. — Fundurinn fól stjórn
Kaupfélagsins einróma að hraða
byggingu íshússins, svo það rísi
sem fyrst af grunni, helzt í sum-
ar.
Sveinn Sigmundsson, kaupfé-
lagsstjóri, er búinn að láta at-
huga hvað íshúsið, sem á að vera
140 fermetrar, muni kosta upp-
komið, og er áætlað kostnaðar-
virð 1,3 milljónir kr.
Kaupfélagsstjóraskipff
Stjórn Kaupfélagsins og fund-
armenn þökkuðu Sveini vel unn-
in störf í þágu Kaupfélagsins og
óskuðu honum og hans ágætu
konu, Jóhönnu Magnúsdóttur,
allra heilla í hinu nýja starfi,
en þau flytja héðan 29. þ.m. til
Skagastrandar og tekur Sveinn
við kaupfélagsstjórastörfum þar.
Guðmundur Gíslason, sem ver-
ið hefur barnakennari ner und-
ar.farin 5 ár tekur við starfi kaup
félagsstjóra, og óskuðu fundar-
menn Guðmundi velgengni f
þessu nýja starfi, báru sumir
ræðumanna fram þá ósk, að hann
yrði eins góður að kenna félags-
mönnum rétta samvinnustéfnu,
og henn hefði verið góðúr að
kenna börnunum námsbækurnar.
Úr stjórn Kaupfélagsins átti að
ganga Eyjólfur Valgeirsson,
Krossnesi, en hann var endur-
kjörinn.
Hákarl og brennivin
Þegar fundi var slitið bauð
fráfarandi kaupfélagsstjóri og
kona hans öllum fundarmönnum
til kaffidrykkju, og var veitt af
mikilli rausn og höfðingskap.
Gátu menn gengið í búrið eftir
vild og fengið hér hangikjöt, há-
karl og brennivín, eins og hver
vildi. >