Morgunblaðið - 15.06.1960, Blaðsíða 11

Miðvikudagur 15. júní 1960
MOncnNnr 4 ðið
11
Hulda Stefánsdóttir
heiðruð á Blönduósi
Örkin hans Nóa
reyndist grjóthrúga
HINN 28. þ. m. var húsmæðra-
skólanum á Blönduósi slitið, þá
lauk áttatugsafmæli hans. Skól-
var fullskipaður sem jafnan hefir
verið síðustú árin. Nú þegar hafa
komið fleiri umsóknir um skóla-
vist næsta starfsár en skólinn
getur rúmað.
Við þessi skólaslit kvaddi frú
Ingibjörg Bergmann Stóru-Giljá
sér hljóðs, og afhenti að lokinni
ræðu, skólanum vandaða eir-
steypumynd eftir Ríkarð Jónsson,
af frú Huldu Stefánsdóttur, for-
stöðukofiu skólans, sem gjöf frá
nemendum frú Huldu á árunum
1932—1937. Var þessi gjöf færð
í tilefni af því, að frú Hulda átti
sextugsafmæii, en sem raunar er
fyrir nokkru liðið. Formaður
skólanefndar veitti þessari smekk
legu og góðu gjöf móttöku fyrir
hönd skólans, og þakkaði hana
með nokkrum orðum.
Þessi gjöf sýndi berlega að hin-
ir mörgu gömlu nemendur frú
Huldu, forstöðukonu telja sig
eiga henni mikið gott upp að
unna fyrir handleiðslu hennar
frábæra kennslu þá vetur sem
þær dvöldust á skólanum, og um
leið sýndi gjöfin hlýhug, sem
ekki hefir fölskvazt frá þessum
mörgu vel metnu konum til
gamla skólans þeirra. Slíkt er
ánægjulegt.
Frú Lára Böðvarsdóttir frá
Laugarvatni mun hafa haft aðal-
forgöngu fyrir þessari góðu gjöf
til skólans, og færi ég henni sér
stakar þakkir frá skólanum fyrir
það.
Frú Hulda Stefánsdóttir er
landskunn fyrir sín miklu og
heillaríku afskipti af skólamál-
um,, húsmæðraskólanna fyrst og
fremst, svo hana er óþarft að
kynna lesendum. Hún er dóttir
Stefáns Stefánssonar frá Möðru-
völlum, sem annars var Skag-
firðingur að ætt, síðar skóla-
meistari á Akureyri, og frú Stein
unnar Frímannsdóttur frá Helga
vatni í Vatnsdal. Uppeldi frú
Huldu var því ánægjulegt Undir
handleiðslu mikilhæfra foreldra,
og í hópi glaðværrar skólaæsku.
Hún hlaut hina beztu menntun
sem völ er á, bæði innanlands
og utan. Og snemma mun rafa
borið á miklu áhuga og hæfni
hjá henni viðvíkjandi uppeldi
ungra stúlkna, og það átti hún
hægast með gegnum s'kólana.
Frú Hulda hefir verið forstöðu
kona, fyrst Kvennaskólans á
Blönduósi árin 1932—1937 og síð
ar Húsmæðraskólans á sama stað
1953—1960 og svo áfram, ég vona
mörg ár enn, eða samtals 12 ár,
og hefir engin forstöðukona leng
ur verið, nema frú Elín Briem,
eji þeim tveimur konum tel ég
að Blönduósskólinn eigi mest upp
að unna, þótt ýmsar aðrar hafi
verið ágætar, t. d. Kristjana Pét-
u-sdóttir frá Gautlöndum og frú
Eóiveig Benediktsdóttir Sövik á
Blönduósi, o. fl. Þau þrettán ár
sem liðu á milli að frú Hulda
veitti Blönduósskólanum for-
stöðu bjó hún sumpart búi sínu
heima á Þingeyrum, eða veitti
hinum nýstofnaða Húsmæðra-
skóla Reykjavíkur forstöðu. Svo
sem kunnugt er, þá tók hún ung-
ar stúlkur heim til sín til náms,
þau árin sem hún bjó heima á
Þingeyrum.
Blönduósskólinn var orðinn á
eftir með allan húsakost og bún-
að árið 1952, og sá skólanefnd og
sýslunefnd að við svo búið mátti
ekki standa. Var þá leitað til frú
Huldu Stefánsdóttur um að taka
að sér forstöðu skólans á ný.
Þetta var ekki álitlegt fyrir frú
Huldu, að hverfa frá hennar góðu
stöðu við vel búinn og vel sótt-
an skóla í Reykjavík, og taka að
gér Blönduósskólann, þar sem
flesta hluti skorti. En frú Hulda
varð við kallinu, og held ég að
þar hafi ráðið miklu hennar
mikla trú og velvild til sveita-
lífsins.
Og nú hefir það skeð, að
Blönduósskólinn getur verið upp
litsdjarfur hvað snertir húsakost
og allan aðbúnað. Ég færi öllum
þeim mörgu, sem að þessu hafa
stuðlað beztu þakkir skóians. En
stærstan þáttinn í endutreisnar-
starfinu tel ég að frú Hulda
Stefánsdóttir eigi, og því þakka
ég henni mest.
Ég hef verið talsverður sam-
starfsmaður frú Huldu síðan hún
tók við forstöðu Blönduósskólans
í síðasta skiptið — verið for-
maður skólanefndarinnai- — og
mér er það ánægja að segja, að
þetta samstarf hefir verið mér
ánægjulegt. Háttprýði forstöðu-
konunnar og hinn mikli áhugi
hennar á öllu þjóðlegu og þá ekki
síst heimilisiðnaðinum hefir
gengið sem rauður þráður gegn-
fL 0 0' 0. m gt 0 .0* 0 .* 0 1
um allt hennar starf við skól-
ann, og sem einna ljósast hefir
komið fram í skólaslitaræðum
hennar, sem margar eru frábær-
ar, og fer þar saman efni og flutn
ingur.
Frú Hulda Stefánsdóttir er gift
Jóni S. Pálmasyni, sem um ára-
tugi hefir verið aðsópsmikill
bóndi á stórbýlinu Þingeyrum,
þau eiga eina dóttur barna, Guð-
rúnu, sem dvelst erlendis við há-
skólanám.
Kornsá 1. júní 1960
Runólfur Björnsson.
ANKARA í Tyrklandi, 9. júní.
(Reuter): — Sex bandariskir vís--
indamenn sneru í dag heimleið-
is eftir leiðangur til fjallsins
Ararat. Þeir höfðu sannprófað
að hin svonefnda „Nóaörk“
skammt frá fjallinu var aðeins
grjóthrúga.
I leiðangrinum voru fornleifa-
fræðingár og var för þeirra kost-
uð af íélagi áhugamanna um forn
leifafræði í Bandaríkjunum. Til-
efni þessa var að tyrkneskur flug
maður kvaðst hafa séð undanlegt
hrúgald skammt frá Araratfjalli,
sem líktist helzt örkinni hans
Nóa sem Gamla Testamentið seg-
ir frá. Voru Ijósmyndir teknar af
hrúgunni, sem var í 2000 metra
hæð og þótti sérkennilegt skips-
lag á henni.
Leiðangursmenn komu til Tyrk
lands í vor og klifu fjöllin unz
þeir komu að hrúgalöinu. En þeir
urðu fyrir vonbrigðum. Þetta var
aðeins grjóthrúga, sem hafði losn
að í skriðufalli. Til þess að ganga
örugglega úr skugga um þetta
sprengdu leiðangursmenn no'kkr-
ar dýnamítsprengjrr í hrúgunni
og komust að því að hún var
eingöngu samsett úr hraungrjóti
og leir. Tyrkneski herian véitti
leiðangrinum aðstoð og lánaði
honum 20 hesta.
ntng
I Fljótsdal
SRIÐUKLAUSTRI, 9. júní; —
Ungmennafélag Fljótsdæla sýndi
í vor sjónleikinn „Hreppstjórinn
á Hraunhamri" í Végarði. — Er
það talsverðum erfiðleikum bund
ið í strjálbýli að koma slíkum
leik á svið. Má segja að vel tæk-
ist um þá sýningu. Sérstakíega
má geta leiks Jóns Halissonar á
Sturluflöt í hlutverki vinnu-
pilts, sem er einfaldur náungi og
hálfgerður aumingi. Var hann
sýndur þarna af Jóni af furðu-
legri festu og ekki „yfirdrifinn",
sem viðvaningum hættir þó til
með slíkar persónur.
—J. P.:
Dr. Bjarni
Helgason:
FLESTAR eða kannski allar
tilraunir, sem gerðar hafa ver
ið á íslenzkum jarðvegi, hafa
til þessa beinzt að einfaldri
notkun áburðar og því upp-
skerumagni, sem fengizt hefur
með vaxandi áburði.
Mörgum þessara tilrauna
hefur verið of þröngur stakk-
ur skorinn, því að af illri
nauðsyn hafa þær miðazt við
að fulinægja óþolinmóðum
röddum og þörfinni fyrir ein-
hverjar niðurstöður. Af þeim
sökum verður oft erfitt um
gagnrýni, þótt staðreynd sé,
að margt megi betur fara í
þeim efnum. Og almennt má
segja, að tilraunir okkar á
þessu sviði séu ófullnægjandi
fyrst og fremst vegna skorts
á góðum starfsskilyrðum. En
það er annað atriði, sem ekki
síður er frumskilyrði fram-
fara i ræktun, og er það eðlis-
ástand og eðliseiginleikar jarð
vegsins, sem er nær alveg ó-
rannsakað atriði hér á landi
enn sem komið er.
Eðliseiginleikar jarðvegsirfs,
Eðlisástand jarðvegsins
það er hvort hann er þéttur
eða laus í sér, blautur eða
þurr, fínkornóttur eða gróf-
korna, hefur alveg geysilega
þýðingu fyrir allan gróður,
ræktun og jafnvel það, að —
hve miklu leyíi einhverjum
tilteknum jarðvegi er hætta
búin af hugsanlegum eyðing-
aröflum náttúrunnar. Þetta á
ekki síður við hér á landi en
annars staðar, því að í eðii
sínu er flest okkar þurrlendis-
mold fokgjörn, og mýrarnar
síga saman við framræslu og
þéttast, — hve mikið veit eng-
inn, — samtímis því sem
skurðirnir smáfyllast af
gróðri og mold og hætta þá
að gegna hlutverki sinu. Eðlis-
eiginleikarnir segja alltaf til
sín og verða sérstaklega áber-
andi, þegar þeirra hefur ekki
verið gætt sem skyldi, áður
en ráðizt hefur verið í fram-
kvæmdir. Má í þessu sam-
bandi benda á nokkur orð úr
Vasahandbók bænda um við-
hald vélgrafinna skurða, en
Þurrkun mýra og ræktun nýrra túna krefst mikillar tækní, en jafnframt mikillar þekkingar, ef j
vel á að takast. Rétt eðlisástand jarðvegsins er eitt af frumskilyrðum fullkominnar ræktunar, og ]
þurrkun landsins er einn liður í nútímaræktun landsmanna.
leiðingarnar sjást líka fljótt á
gróðrinum og eru mörgum
kunnar: dauðar skellur í tún-
um og á grasblettum, annað
hvort eða ýmist vegna venju-
legs svellkals, holkiaka eða
myglu, og er það eitt af mestu
vandamálum íslenzkrar gras-
ræktar í dag..
Þetta má segja, að se eitt-
hvert einfaldasta og augljós-
asta dæmið um mikilvægi eðl-
isástands jarðvegsins fyrir
gróðurinn. Jafnframt sýnir
það ljóslega, að efnasamsetn-
ing og áburður er ekki nema
hluti af frjósemi jarðvegsins.
Það kannast allir við, hve
hægt götuslóðar í graslendi
gróa og hve erfitt er að fá
venjuleg túngrös til að dafna
þar, sem moldin er íiörð og
þétt. Þau lifna betur, ef mold-
in er losuð fyrst, því að þá
hefur eðlisástandinu verið
breytt, væntanlega til hins
betra. Vatnið safnast ekki
lengur í polla, heldur sígur
það niður, loft leikur nú um
og moldin hitnar meira en áð-
ur var. Áburðurinn nýtist bet-
ur og gróðurskilyrðin hafa öll
verið bætt, svo áð gras getur
gróið og dafnað óhindrað.
(framhald).
þar segir svo: „Sumir skurðir
hafa haldizt í fullkomnu lagi,
aðrir eru því sem næst fullir
af framburði og gróðri eða
hvoru tveggja, en ástand meg—
inþorra skurða er sem stendur
bil beggja." Svo mörg eru þau
orð, en því má bæta við, að
orsök ófaranna er venjuleg sú,
sem að ofan getur: að eðlis-
eiginleikarnir segja alltaf til
sín og verða sérstaklega áber-
andi, þegar ekki hefur verið
tekið það tillit til þeirra sem
vera ber.
Þkð er staðreynd, sem ekki
verður sniðgengin, að hvorki
kemur áburður að fullu gagni
né fá grös notið sín, nema við
rétt eðlisástand jarðvegsins
hverju sinni. Eru líka fjöl-
mörg dæmi þess, að óheppi-
legir eðliseiginleikar og eðiis-
ástand hafi hindrað fulla nýt-
ingu tilbúins áburðar og þess
vegna valdið minni uppskeru
en ella. í þessu sambandi
þarf ekki annað en að benda
á grasbletti, þar sem mikið er
traðkað á eða sem menn ganga
daglega um, svo að troðning-
ur myndast. Grasið sparkast
upp eins og það er kallað og
eftir verður flag, en í raun og
veru er það ekki grasið sjálft,
sem hefur sparkast upp, held-
ur er það moldin, sem hefur
sparkast niðui'. Moldin hefur
sem sé orðið of þétt, til að
grasræturnar fái notið nauð-
synlegs lofts og vatns innan
hæfilegra mai'ka. Jafnvel
kemur fyrir, að moldin verð-
ur beinlínis of þétt og hörð
fyrir grasræturnar að komast
í gegnum en þegar svo er kom
ið, geta í miklum rigningum
myndast pollar á jarðvegsyfir
borðinu. Og þá verður moldin
eða jarðvegurinn enn þá þétt-
ari, því að vatnið skolar
minnstu jarðvegsögnunum nið
ur á við, og fylla þær þannig
smám saman allar smáholur
jarðvegsins, er áður innihéldu
loft og vatn og sem plönturn-
ar gátu auðveldlega leitað um.
Áhrifin eða öllu heldur af-