Morgunblaðið - 22.12.1966, Blaðsíða 9

Fimmtuðagur 22. des. 1966
MORGUNBLAÐIÐ
9
sína. Má nokkuð marka það á
frásögninni af Vébirni Sygna-
kappa, er kom út árið 900 og
Ibraut skip sitt við Horns trand-
ir, en fékk veturvist h'já Atla í
Fijóti (Barðevík), þræii Geir-
mundar, fyrir sig og skiipshöfn
sína. Þá hefir varla verið nýlbýli
S Fljóti; þar hefir verið risið upp
rausnarbú, þar sem það gat bætt
é sig svo mörgu vetursetufólki.
Er og orðið frægt, að bústjórinn
vildi ekki taka neitt fyrir þenna
mikla greíða, „kvað Geirmund
eigi skorta mat“.
■Guðbrandur Vigfússon telur
það undarlegt hvað Vestfirðir og
Strandir byggðust snemma. —
IHann segir: Framan af landnám
ium var svo mikil aðsókn að vest-
urströnd landsins, að menn sóttu
þangað meðan þar var nokkur
tolettur auður. Menn mega eigi
Ihalda, að þessir útskikar lands-
ins hafi verið geymdir þangað
til ekki var í annað hús að
venda, því að víða byggðist land
efðar en þar, bæði austan og norð
an og það mörg miklu betri
héruð.
Þá telur hann-það og einkenni-
legt, að Vestfirðir og Strandir
toyggðust nær eingöngu af mönn-
ium, sem komnir voru vestan um
haf.
Til þessa hljóta að liggja alveg
sérstakar ástæður, og þær munu
og hafa ráðið því, að þangað
seildist Geirmundur til landa.
Sennilegasta skýringin á þessu
er sú, að norrænir menn „fyr-
ir vestan haf“ hafi getað fengið
þar nákvæmar upplýsingar um
ísland, hvernig hinum írsku
toyggðum þar var háttað, og a'ð
einna mest fangs von væri vest-
an lands og á Vestfjörðum. —
Þegar talað er um, að engi þótti
tfrægðarför meiri en að fara til
íslands, þá verður að leggja þar
í skilning víkinga. í þeirra aug-
um var engin frægð í því að
Bigla yfir haf; frægðin af slíkum
tferðum miðaðist einvörðungu við
|það, hve mikinn ránsfeng þeir
gæti bori'ð úr býtum.
----0----
í>essi er þá sagan um landnám
»h |ns göfgasta landnámsmanns
é íslandi". En sögunni fylgja þó
ýmsar upplýsingar, sem athygl-
isverðar eru.
í Geirmundarþætti segir, að
hann hafi aldrei haft færri en
60 vigra karla heima á Geir-
mundarstöðum. f Landnámu seg
ir að hann hafi haft þar 80 frels-
ingja (þ. e. frjálsa menn), og að
hann hafi jatfnan haft þessa 80
men með sér, er hann ferðaðist
milli búa sinna. Á þessu má sjá,
að þetta hafa verið hirðmenn
hans, konungsins landflótta.
Hafa þeir fylgt honum á meðan
hann var vestan 'hafs, og síðan
farið með honum til Islands. Á
sMka menn voru ekki verk lögð,
eins og hiúskarla og þræla, og
hefir Geirmundur því þurft að
hafa með sér miklu fleiri menn.
Þegar tala'ð er um bú Geir-
mundar á Hornströndum, segir
að búinu í Aðalvík hafi stjórnað
ármaður hans (þ. e. fulltrúi). í
Fljóti hafi hann sett Atla þræl
fyrir búið og hafi hann haft 14
þræla undir sér. Búinu í Kjar-
ansvík stjórnaði Kjaran þræll
hans og hafði 12 þræla undir sér.
Um búið á Almenningum segir
áð því hafi stjórnað Björn þræld
hans, en ekki er þess getið hve
marga þræla hann hafði undir
sér, og hafa þeir þó sennilega
verið jafn margir og í Kjarans-
vík. Ekki er þess heldur getið
hve margt manna var á búi í
Aðalvík, en þar hefir verið mann
fleira en á hinum búunum, því
að þetta hefir verið áðalibúið.
ÞVí stjórnað frjálsborinn maður,
fulltrúi hústoóndans, og hefir ef-
laust átt að hafa umsjón með
hinurti búunum. Til þess að geta
rækt það starf hefir hann orðið
að hafa sér til aðstoðar flokk
frjálsra manna, til þess að vera
við öllu búinn, ef þrælarnir
skyldu gera uppreisn. Á þessum
fjórum búum hafa verið um 50
iþrælar, og hefir þá ekki veitt
af að hafa 20 vígra manna á bú-
inu í AðalVík. Eru þá um 70
karlar á þessum fjórum búum.
En varla hafa þeir verið einir.
Þar hafa einnig verfð ambáttir
til að sinna kvennastörfum: elda
mat, þvo þvotta, hirða um mál-
nytu og koma ull í fatnað, auk
þjónustúbragða fyrir 70 karl-
menn. Hafa varla verið færri en
8 amlbáttir á hverju búi til jafn-
aðar, eða 32 alLs, og er þá rúm-
lega 100 manns á þessum fjórum
búum. Svo er búið í Steingrfms-
firði og ætti að hafa verið þar
tolutfallslega jafn margt fólk,
eða 125 manns á þessum fimm
toúum.
Þá er enn eftir höfuðlbólið
Geirmundarstaðir á Skarðs-
strönd. Þar toefir þurft margt
verkmanna og verkkvenna, þvi
að þær jarðir, er hafa margar
hlunnindaeyjar undir, hafa jafn-
an verið fólksfrekar. Auk þess
hefir sjór verfð stundaður þar af
kappi, og stóran byrðing eða
skip hefir Geirmundur þurft að
toafa í ferðum mil'li búanna. Hér
við bætist svo, að búið verður
að sjá fyrir 80 manna hirð. Otg
iþegar Geirmundur er með hirð-
ina á ferðalagi milli búa sinna,
þarf varnarlið heima fyrir, auk
húskarla. Mun varla of í lagt að
telja að karlmenn á búi hafi ver-
ið eigi færri en hirðmennirnir.
Ætti þá að hafa verfð þar heim-
ilisfastir 160 karlmenn, þar með
taldir þrælar. En nú vildu frjtás-
ir menn gjarna hafa konur og
Ibörn hjá sér. Og svo hefir þurft
mikið kvennalið á staðnum, þern
ur og amibáttir. Heimilisfólkið
hefir því ekki getað verið færra
en 200, og þó Mklega heldur
fleira. Sé svo bætt við því fótki,
sem var á hinum búunum, þá
haíir allt fólk Geirmundar verið
rúmlega 300 manns.
Sagt er í Landnámu að Geir-
mundur hafi komið út á einu
skipi. Það er eflaust ranghelmi,
því að tíu skip hefði hann þurft
til þess að flytja hingað rúmlega
300 manns.
Hvernig vilja sagnfræðingar
skýra þetta? Eru nokkrar lákur
til þess að Geirmundur hafi
komi’ð hingað á tlíu skipum?
Vilji eintover halda því fram, þé
mun ástæða til að ætla, að fleiri
landnámsmenn hafi komið hing-
að á skipaflota og flutt með sér
fjölmenni, svo að taka verði tii
endurskoðunar allar ágizkanir
um mannfjölda hér á landi við
lok landnámsa'ldar?
-----0----
Vér getum ekki rengt söguna
um landnám Geirmndar og að
hann hafi haft fjögur bú á Horn
ströndum og líklega hið fimmta
í Steingrímsfirði, auk 'höfuðtoóls-
ins á Skarðsströnd. Er því auð-
séð, að hann hefir þurft að
leggja mikfð til bús. Landnáma
segir um hann: „Hann var vell-
auðugur að Iausafé og átti óf
kvikfjár. Segja menn að svín
hans gengi á Svínanesi, en sauð-
ir á Hjarðarnesi, en hann hafði
selför í Bitru". — Hjarðarnes er
á milli Vatnsfjarðar og Kjálka-
fjarðar, en Svínanes milli Skálm
arfjarðar og Kvígindisfjarðar.
Þessi nes hefir Geirmundur ekki
numið, heldur lagt undir sig sem
afrétt. Seinna námu þeir þessi
nes Nesja-Knjúkur og Geirsteinn
kjálki. Hefir Geirmundur þé
verið fallinn frá, og sýnir þetta
Framh. á bls. 10
á alla fjölskylduna
SKÓTÍZKAN
SNORRABRAUT 38
r
ÁRID1966
Ómetanleg bók fyrir íslenzka baendur
BÚF J ÁRFRÆÐl
eftir Gunnar Bjarnason
Verð kr. 1400.00 (án söluskatts)
Sa'tnundur Búason:
£inu sinni var
Arthur Hailey:
Hótcl
Magnús Björnsson
á Syðra-Hóli:
Feðraspor og fjörusprck
Ingibjörg Sigurðard.:
Á blikandi vængjum
Ernest Hemingway:
Veisla í farángrinum
Magtiea frá Kleifum;
Hanna Maria
Jenna og Hreiðar:
Adda í menntaskóla
Ármann Kr. Einarsson:
Óli og Maggi
mcð gullleitarmönuum
UlfUlIer:
Valsauga og
indránaskórinn svarti
FÖGUR BÓK OG FRÓÐLEG
mexíkó eftir
Magnús Á. Árnason,
Kr. 430.00 Vifil M. Magnússon og
(án sölusk.) Barböru Arnason
WKETI189/
BOKAFORLAG ODDS BJÖRNSSONAR

EDINBORG
IRVALJÓLAGJAFA
EDIIMBORG, Laugavegi 89