Morgunblaðið - 22.12.1966, Blaðsíða 10

10
MORGU N BLAÐIÐ
Ffmmtudagur 22. des. 1964

Ekki of mikið
„BKKI of mikið.‘* >a'ð var ein grundvallarllífsregla hinna
fornu Grikkja og góð lífsregla. Það er ágætt, gott og gagn-
legt að taka á sig talsvert ámak tiil að gera allt, sem nauð-
synlegt er. En Ihættulegt er að fara út í öfgar. Ég er kvænt-
ur konu, sem vill alfla btuti fúHkomna. Ef einn ílbúinn kem-
ur að segja henni, að honum hafi ekki tekiat að fá styrk
bid skólanáms fyrir dóttur sína, tekur hún bifreið sána og
ekur tifl hreppstjórnarskrifstofanna. Ég dái slíka fórnar-
lund, en ég þreytist ekki við að segja henni, að mannílegum
mætti séu takmörk sett og yfir >au megi hiún ekki fara.
Enginn maður né kona getur tekið á sánar veikfburða herðar
állar byrðar nágrannanna. Hváð gerist, ef maður tekur sér
of mikið fyrir hendur? >ú „brotnar“, þreytan neyðir þig
til að leggjast í rúmið, stundum skapar þú þér langvarandi
veikindi. í stuttu máli, vegna þess að þú gerðir of mikið
getur þú ekki lengur gert neitt. Afllir verða fyrir tjóni,
vinir þínir, skjólstæðingur þinn, fjöLskylda þín, þú sjálfur.
Kurteisi og fágun eru mjög drýmætar dyggðir. >ær smyrja
hjól þjóðfélagsins, halda aftur af sjálfsánægj.u og fela geð-
vonzku. >ær verður að iðka, en menn mega ekki ganga of
langt. Ég þekki konur, sem hafa lagt Mf sín í rúst með of
mikilli kurteisL „Ég get ekki hafnað þessu heimho'ði," segija
þær, „það væri ekki kurteislegt. Ég verð að svara ollunx
þessum jólakortum, að svara þeim ekki væri ókurteisi."
>etta er alLt gott og þlessað svo lengi sem þær geta haldið
þessu áfram án þess að hindra mikilvægari störf og án þess
að stefna heilsu sinni í voða. Vissulega átt þú á hættu að
móðga konu, sem leggur þig í einelti og þér leiðist, ef þú,
jafnvel á kurteisan hátt, gefur henni til kynna, að þú hafir
hvorki fcíma né nenning tii að hlusta dag eftir dag á kvart-
anir hennar gegn Mfinu, gegn eiginmanni sínum, þjóðfélag-
inu. En við þvl verður ekkert gert. Stærsti greiðL sem þú
getur gert iþessum nöldrurum er að svifta þá tækifærinu til
að kvarta. A'ð hera upp kvartanir gerir þá enn æstari. Og það
sem mest er vert, þannig varðveitir iþú tíma þiiMi og taugax
og afllt, sem þig snertir. Kurteisi verður að stunda svo lengi
sem samrýmanlegt er hamingjunnL Aldrei umfram það.
Ekki of mikið. >etta á einnig við um iiistir. Að ritta vel
er hæfni, en til eru menn, sem rita of vel. Sjaldgæft orð,
ef það kemur áreynsluilaust upp í huga þér, ef það kemur af
sjálfu sér, getur verið falleg stílprýði. En ef þú varpar fyrir
róða þvL sem þér er eðlilegt til að geta slegið um þig með
myndum og lan.gsóttum Líkingum, og ef þú óttast einföld orð
úr daglegu máii, áttu á hættu að setja saman yfirhorðsleg
skrif, sem að auiki eru hundleiðinieg. Ef þú skreytir hús þitt,
er það lofsvert; eitt eða tvö málverk, falleg endurprentun
snilldarverks og blómavasi tóéga hibýli þín. Ef þú reynir að
fara xit í öfgar og safna munum, eyðileggur þú itónurnar og
fegurðina. Jafnvei þetta á við um andflitið; þú verður að nota
fegrunarlyf; að mýkja áhrif aldurs, þreytu, kýmni, er ein
mynd kurteisL
En ekki um of.
- Geirmundar saga
Framhald af bls. 9
oð hann hefir ekki lifað lengi
«ftir að hann nam land.
Er það því ein af ráðgátunum
f sögu hans hveraig það mátti
veröa að hann hefði „óf kvik-
fjár“ og legði þess vegna undir
sig tvö nes norðan Breiðafjarð-
ar. Ekki hefir hann getað flutt
hiingað kvikfé svo neinu næmg
og ekki lifði hann svo lengi að
því hefði á hans dögum fjölgað
svo óskajplega sem sagan gefur
í skyn.
Hvaðan kom Geirmundi þessi
kvikfjármergð? Og hvaðan kom
honum hið ánauðuga fólk?
----0----
Margt bendir tl þess, að KeR-
ar hafi verið miikilu fjölmennari
hér á Landi fyrir Landnámstiíð,
heldur en fornar íslenzkar heim-
ildir herma, og áðallbyggðir
þeirra hafi verið á SuðurlandL
Suðvestúrlandi og Vestfjörðum.
Norrænir menn fyrir vestan
hlaf hafa fengið fregnir af þessu,
og fyrir víkinga þar það girai-
Legast að leita þangað sem byggð
in var mest. En vegna hafnfleys-
ie á Suðurlandi hafa siglinigár
vSkinga beinzt tifl Vestfjarða að
uipphafL Og ef tifl vitó hefir þar
verið umn auðugastan garð að
gresja fyrir þá.
Keltar hafa haft hér mikla
aauðfjárrækt eins og í Færeyj-
um, og ef til viil mesta á Vest-
fjörðum. >ar hefir þá veríð
kjarnmiikið grasilendi og hver dal
ur skógi vaxiinn, og þar gátu
þúsundir fjár gengið sjáLfala ató-
an ársins hring. >araa hafa vík-
ingar iátið greipar sópa og rænt
fénu, og ef tifl vitó hefir Geir-
mundur verið s-tórtækastur,
vegna þess að hann hafði her-
flokk með sér. Hann 'hefir söLs-
að undir sig aLLt fé í þverfjörð-
unum norðan Breiðafjarðar, rek-
ið það tii geymslu á Hjarðarnes
og Látið gæta þess þar. Svo hefir
hann auk þess smafla'ð saman
öllu fé á Hornströndum og feng-
«$ þar nægan bústofn á fjögur
væn bú, svo að „þar hefir ekki
síkort mat.“ Sömu aðferð hefir
hann haft í Steingrímsfirði, hef-
ir bú í Selárdai og seiför í
Bitru.
Ég hefi áður reynt að færa
Mkur að því (Grúsk bls. 7—19),
að KoLlafirðirnir hér á landi og
Kollabúðir dragi nafn sitt af
Keltum, sem þar hafi átt byggð,
þvf að noræænir menn muni
hafa kallað Papana „kotóa"
vegna þess, að þeir voru krúmu-
nakaðir. Nú sóst á þessari sögu
«m Geirmund, að hann hefir ein-
nnitt safna'ð að sér sauðfé þa/r
sem eru hinir tveir KoLlafirðir
á Vesturkjéilkanium.
í Landnámu er stutt setninig,
sem getur bent tifl þess, að aii-
ir landiniámsmenn á VeöfcurkjáLk-
anum hafi fengið bústofn sinn
með ránum frá Kelfcum. >ar seg-
ir frá því, að >urfður samdafytó-
ir hafi með kunnáttu sinni sett
Kvíarmið á ísafj arðardjúpL „og
tekið til á kotóótta af hverjum
bónda í ísafirðL“ Hvernig stend
ur á þvL að það skuili sérsitaik-
lega vera tekið fram, að ærnar
bafi verið kollóttar? >að skyldi
þó ekki vera þess vegna, a’ð ínsfct
sauðfé var koilótt, en norskt
hyrnt?
Sennilega hefir írsk byggð
einnig verið á Skarðsströnd og
Geirmundur fengið þar fé tii
heimalbúsins. Víkingar fara ekki
að Lögum. >eir slá eign sinni á
lönd, fólk og fé, eins og sjá má
á sögu þeirra á Bretiandseyjum.
Hér hafa þeir leikið hinn sama
Leik, oig þess vegna hefir það
verið taflið „mikii frægðarför“ að
fara ttó íslands. Hafi nú verið
Keitabyggð á Skarðsströnd, í
þverfjörðunum norðán Breiða-
fjarðar, á Hornströndum og í
Kollafir’ði á Ströndum, þá hefir
Geirmundur getað hertekið þar
fjöida manns og hneppt í ánauð,
þar sem hann hafði vopnaðan
herflokk en Keltar voru vopn-
iausir. Og er þá ekki fengin
skýring á þvú hversu margt á-
nauðugt fóifc er á búum hans?
Annars virðist sagan benda ó-
Ijóst til þess, að Geirmundi hafi
farizt göfugmannlegar við frum-
Ibyggja landsins 'heldur en öðrum
landnámsmönnu m, o.g skuiu hér
nefnd fcvö dæmi um það.
Ýmsum fróðum mönnum þyk-
ir það undarlegt, að Geirmundur
skyldi ekki þegar reiisa höfuðíbál
sifct þar sem Skarð er, því að
þar er hið fegursta og hemtug-
asta bæj arstæði í sveitinnL En
hi'ð sama verður ekki sagt um
GeirmundarstaðL í sögu Geir-
mundar er gefin nokkur skýr-
ing á þessu. >ar segir: „Einn var
sá hvammur í laridi Geirm-und-
,ar að hann kvaðst vildu kjósa á
Ibrott úr Landinu, ef hann mætti
ráða, og mest fyrir þvL „að sá
er einn staður í hvamminum, að
ávalLt er ég Lit þangað, þá
S'krámir það ljós fyrir augu mér,
að mér verður ekki að skapi".
En í þeim sama stað stendur nú
kirkja að SkarðL að því er vér
böfum heyrt sannfróða menn frá
segja. —
>essi saga á að sýna ,að Geir-
mundur hafi verfð heiðin-n, og
sýn hans foriboði um nýjan sið.
SLíkar sögur eru margar. En
mundi sannleikurinn ekki vera
sá, að einmitt á þessum stað hafi
staðið kirkja KeLfcanna? Þetta
mundur hafi viljað tryggja Kelt-
ana, og ekki viljað ganga í ber-
Ihiaýgg við sið þeirra og hrófla
við kirkjunnL enda þótt hún
væri á þeim stað, er hann hefði
heizt kosið að reisa höfuðlbói
sifct?
>á er önnur saga nýrrL í ann-
áfl Péturs flögréttumanns Einars-
sonar á Ballará segir um árið
1627: „>á hrundi íravar'ða á Dag
verðarnesL sem írskir höfðu
hlaðið. Ég finn í gömlum ann-
áflum að írskir hafi hingað siglt
1200 og 1267 seinasfl". Hjá höfn-
inni í Dagverðarnesi hefir ttó
skammt tírna sézt móta fyrir
ævagömlum búðarústum og
herma munnmæli að þar hafi
írœfcir kaupmenn flxaft bæfcistöð.
Tifl hvers tiendir þetta? Hafa
írar sigLt til Dagverðarness aílt
frá þeim tiíma að írsk byggð var
þarna ,og fram á 13. öld? _Ef
svo væri ,gæti það l>ent til þess,
að Geirmundur hefði veitt frum
byggjunum nokkurt frelsL jafn-
vefl sefct undir þá jar’ðir og síð-
an Iiefði þessi tvö þjóðabrot lif-
að þar í sátt og samflyndL og
þess vegna hefði haldizt þar sam
göngur við írland um rúmar
þrjár aldir.
----0----
Utan við Skarðsána og gegnt
bænum Sfcarði hefir verið býtó,
sem nefnist Manheimar. Sagt
er, að Ólöf rfka á Skarði hafi
baft þar í haldi 40 Englendinga,
er hún hafði handtekið og hélt
sem þræla, og af þvd sé bæjar-
nafnið Manheimar dregið. Bn
þetta getur elcki verið réfct. Vera
má, að bún flxafi geymt fanga
siina þarna ,en hifct getur efcki
sbaðizt að bæjarnafnið sé dreg-
ið af þvl Að fornu máli þýðir
„man“ ánauðug kona, amtoátL
og má víða finna þess dæmL en
ánauðugir karlmenn flxeifca þræi-
ar. Auk þess l>er bæjarnafnið
það með sér ,að það liefir ekki
verið gefið á 15. öld, héldur sé
það frá landnámsöld, eins og
önnur bæjanöfn ,sem enda á
,,-heim“ eða „-heimar". Auk þess
eru þar tifl vitnis mikil og ein-
kennileg klettaþtó ofan við
Skarð, sem hljóta áð hafa feng-
ið nafn þegar á landnámsöld,
en þau Itallast flVIanheimatindar.
Hvernig stendur þá á þessu
nafni? Getur ekki verið að Geir-
mundur Ihafi haft þarna fanga-
búðir og geymt þar herteknar
konur, meðan hann var að
tryggja sér yfirráðin í landnámi
sínu?
Nokkur örnefni önnur í þessu
iandnámi gæti bent til að þar
hefði verið keltnesk byggð. —
Kross heitir bær utan við Skarð,
og er Kroseá þar á milli. Gömui
munnmæli herma að þar hafi i
fyrndinni staðið kross, þar sem
vegfarendur ger’öu bæn siína. Sá
kross gæti hafa staðið þar þegar
Geirmund bar að landL því að
írar hafa sett krossa víða, eins
og forn örnefni um aflilt land l>era
vitni um. Og svo heitir tóka
Krosshólmi innan við Kiðey. —
Nafnið Rúfeyjar liefir enginn
getað skýrt svo ég viti, en sum-
ir hafa aftoakað það í Rúgeyjar,
sér tifl skilnings. Dimon heitir ey
út af KlofningL en er nú venj u-
lega nefnd Klakksey. Norður af
henni er ey, sem heitir Úrkelsey.
Hjá Efri Langey heitir Lúkas-
sund, og Snóksey hjá Dagverðar-
nesL
----0----
Hér hefir þá verið drepið á
ýmislegt sem er athugunarvert
við sögu Geirmudar heljar-
skinns, eins og hún er sögð í
fornritum. Tvennt er þó athyigiis
verðast: Fólksfjöldinn á búum
hans, og hin mikla sauðfjáreign
hans.
Þegar stuðst er við þær upp-
lýsingar, er sagnir veita um liðs-
kost hans, verður ekki hjá þvi
komist að áiykta, að á sex búum
hans hafi verið ura 300 manns.
Virðiist loku fyrir það Slcotið, að
svo margt fólk hafi hann flutt
hingað úr Vesturvegi. Sögnin uim
að hann og félagar • hans hafi'
stýrt sínu skipi hver, getur verið
rétt, ef sleppt er að geta hirð-
manna hans, en þeir hafi verið
en rúmur þriðjungur af því fólfct
á tveimur skipuim. En á þremoiir
sem Geirmundur átti yfir að
skipum hefur varla verið fleira
ráða. Hvaðan kom hitt fólikið?
Sagan um sauðf járeign hans er
jafn furðuleg. Hér eru víkingar
á ferð og ætla að leita sér
„frægðar" á íslandi, og hafa þes»
vegna varla haft mikinn hug á
að flytja þangað lcvtócfé,
enda mundu þeir efcki
hafa getað flutt með sér nema
örfáar skepnur, vegna þrengsla á
skipum. Ef ttó vill hafa þeir líka
heyrt vestan hafs, að á íslandi
„þyrfti ekki fé að kaupa“, eina
og segir í Laxdælu, og efcki haft
með sér neina skepnu þess vegna,
En eftir fimm ár er sagt að Geir-
mundur eigi „óf fjár“.
Hvaðan kom honum þetta fé?
Ég hefi hér að frama reynt
að skýra þetta á þann eina hátt,
sem mér finnst að það verðí
skýrt. Og nú fýsir mig að vita
hvað sagnfróðir menn hafa um
þetta að segja.
væri þá gott dæmi þess, að Geiir-
Husqvarna
HELLUR
OG
OFIM
SAIVIBYGGT
2 eða 3 hellur sambyggðar ofni, or hentugt, þar sem húsrými er lítið.
unnai S/tb^ecibbM h.f.
Suðurlandsbraut 16 - Reykjavik - Simnefni: »Volver<t - Sími 35200
Samkvæmt rannsókn Vísis birtri sl. laugardag er LANDIÐ ÞITT,
bók ÞORSTEINS JÓSEPSSONAR, vinsælust á jólamarkaði Reykja-
víkur. Bókin er senn uppseld hjá forlaginu. Útgefendur