Morgunblaðið - 22.12.1966, Blaðsíða 14

14
MORCUNBLAÐIÐ
nmmtudagur 22. des. 1966
Lauf og stjðrnur
Snorrl Hjartarson: LAUF OG
STJÖRNUR, ljúð, 89 bls.
Heimskringla 1966.
Fá íslenzk ljóðskáld eiga sér
glæsilegri skáldferil en Snorri
Hjartarson, og enn færri ef tekið
er tillit til þess, hversu fá ljóð
hann hefur í rauninni sent frá
eér. Með tveimur fyrri ljóða-
bókum sínum hafði hann þegar
sungið sig inn í hug og hjarta
allra íslenzkra ljóðunnenda.
Fyrsta Ijóðabók Snorra Hjart-
arsonar, Kvæffi (1944), kom út
er hann var fullþroska maður
88 ára að aldri, lítið kver með
aðeins 21 ljóði. Þar kemur Snorri
einnig fram sem fullþroska mað
ur; lesandinn verður hvergi var
við hina skimandi leit byrjand-
ans í ljóðagerð. Sumir kunna ef
til vill að sakna þessarar byrj-
andaglímu skáldsins við sjálft
sig í verkum Snorra. En við því
verður ekki gert. Snorri hefur
kosið að birtast ekki lesendum
sínum fyrr en hann hafði fullt
vald á yrkisefnum sínum og tján
ingafórmi. Eina „æskusynd“
Snorra Hjartarsonar er skáld-
sagan, er hann skrifaði á norsku,
Höit flyver ravnen (1984), raun-
ar ekki eins mikil dauðsynd og
hann vill sjálfur vera láta.
Myndlistarnám Snorra Hjart-
arsonar í Noregi setti mjöig svip
sinn á fyrstu ljóðabók hans.
Náttúrulýrík hans einkenndist
framar ölhi af næmri skynj-
un á litbrigðum landslagBÍns
og heitri ættjarðarást. Hin
persónulegri kvæði hans bera
svip saknaðar og trega, en um-
fram allt framtíðarþrá þjóðar-
innar, sem einmitt þetta sama ár
hafði loks að fullu endudheimt
frelsi sitt. Það vakti einnig at-
hygli margra, hve hildarleikur
heimsstyrjaldarinnar var fjarri
í Ijóðurn Snorra.
í næstu ljóðabók Snorra Hjar-
arsonar, Á Gnitaheiði (1962),
kvað nokkuð við annan tón. Enn
sem fyrr bér mikið á náttúru-
ljóðum, en þau höfðu nú fengið
nokkuð breyttan svip, lýstu ekki
aðeins fögnuði listamannsins yfir
fegurð litannan, heldur varð nátt
úran útrás fyrir hugsun skálds-
ins. En breytingin varð miklu
meiri á öðru sviði. Nú höfðu
heimsviðburðirnir teygt arrna
sína inn í ljóðheim Snorra Hjart-
arssonar. Þráin eftir hlýrri og
bjartari dögum hafði ekki rætzt.
Vera kann, að sumum þyki kyn-
legt að eiftirstríðsárin skuli hafa
meiri áhrif á ljóðagerð Snorra
en stríðið sjálft. En það heigast
trúlega af landi hans og þjóð.
Eins og kunnugt er, hefur ís-
land komið meira við sögu kalda
stríðsins, en hins raunverulega.
Hér eru það hinar andstæðu
fylkingar austurs og vesturs, sem
segja til sín, en umfram allt hin
erlenda herseta og allt, sem
henni fylgir. Engu að síður má
Snorri Hjartarson
segja, að Á Gnitaheiði einkenn-
ist af bjartsýni, þrátt fyrir hinn
dökka skugga, sem að nokkru
grúfir sig yfir mörg ljóðanna.
Skáldið trúir því, að allt muni
breytast til batnaðar, og er lítill
vafi á því að Snorri setur þá
traust sitt á sósíalismann og mátt
hans til að breyta heiminum.
Eftir þetta ljóðasafn þagnaði
Snorri Hjartarson í 14 ár, og var
sú þögn einungis rofin af sam-
eiginlegri endurútgáfu ljóðabók-
anna beggja, undir titlinum
Kvæffi 1940-52 (1960) og stöku
ljóði í támaritum. Þetta er
löng þögn, jafnvel hjá Snorra
Hjartarsyni, en þeim mun
meiri viðburður þegar hann
sendir frá sér nýja bók. Sjálfum
var mér kunnugt um þetta nýja
ljóðasafn á síðastliðnum vetri og
hef hlakkað til þess síðan. Og
ég varð svo sannarlega ekki
fyrir vonbrigðum.
Lauf og stjörnur er miklu
stærra ljóðsafn en hin fyrri, birt-
ir raunar jafnmörg ljóð og hinar
bækurnar báðar. Og enn kveður
við nýjan tón, þótt margt sé vita-
skuld sameiginlegt fyrri bókum
Snorra. Enn sem fyrr kýs skáld-
ið að flokka ekki Ijóð sín eftir
yrkisefnum í afmarkaða kafla.
Þetta hefur bæði kosti og galla.
Lesandinn á erfiðara með að fá
yfirsýn yfir yrkisefnin þegar
hann les ljóðin 1 réttri röð, en
hins vegar fær hann jafnharðan
tiMinningu fyrir fjölbreytileik
yrkisefnanna.
Þegar ég hóf að lesa bókina
datt mér í hug, það sem Hannes
Pétursson hafði sagt í ágætri
grein um Snorra Hjartarson í
17. félagsbréfi AB, að formsnilld
hans sé svo mikil að hún kunni
að slá ofbirtu í augu sumra les-
enda og koma I veg fyrir að þeir
lesi ljóðin niður 1 kjölinn. Þetta
sýnir kannski betur en nokkuð
annað yfirburði Snorra Hjartar-
sonar, að það skuli þurfa að vara
fólk við að láta ekki eitt ágæti
skyggja á annað.
EÆ litið er fyrst til náttúru-
ljóðanna í Lauifi og stjörnum, þá
skipa þau enn sem fyrr öndvegi.
Og enn sem fyrr dregur Snorri
ljóðmynd sína skýrum dráttum
af öryggi hine þrautþjáMaða mál-
ara:
Ljósið snýr báki við litum
fjallsins,
líf dagsins seytlar milli steina,
hverfur mjúklátt til myrkurs og
þagnar
í mold djúpt undir hrjúfu grjóti.
(í náttstað). j
i
Skáldið getur með þvi að bregða
upp smámyndum töfrað fram
landslag af slíkum áhrMamætti,
að lesandinn ekki einasta sér það
fyrir sér, heldur beinlínis upp-
Ufir það:
Á bakikanum er sóley
og blágresi og víðir
í litbrigðaleik við blæinn
og ljósið á fljótinu.
Hólminn siglir laufsegli
fram löðurhvítt fljótið
og í bergi sem slútir
yfir strauminn
ríður kónguló net sitt.
Á lygnu við hraunið
á himni fljótsins
er hrafnsönd með unga
milli hvítra skýja.
(Úr þögn og nótt).
En það er ekki alltaf svona bjart
yfir ljóðunum í hinu nýja ljóða-
safni Snorra Hjartarsonar. Ein*
og í Á Gnitaheiði verður náttúr-
an einnig hér tilefni til ein-
ræðna hugarins. En svarið verð-
ur annað og myrkara en áður.
Hér er fátt um þá bjartsýni, ec
svo oft varð niðurstaða ljóðanna
í Á Gnitaheiði. Þess í stað er
komin spurning sem ekkert svar
fær. Sem dæmi má taka ljóðið
um flótta Maríu og Jóseps til
Egyptalands, er skírskotar beint
til samtíðarinnar, en þar er»
m. a. þessi erindi:
Og ég sagði: þið eruð
þá enn sem fyr
á veginum flóttamannsveginum,
uocun uinnun
uoGuninpnn
IHIIPPDRIEUI SlBS ER ERCU Hfl IHPH
Kannski finnst einhverjum það djörf
fullyrðing, en staðreyndin ef sú,
að öllum ágóða af happdrættinu er varið
til að hjálpa sjúkum og bágstöddum
á braut til betra lífs.
Þegar þér kaupið miða í happdrætti
SÍBS hjálpið þér öðrum, en um leið
eigið þér ætíð von um góða vinninga —
vinninga, sem geta gjörbreytt lífi yðar.
Vinningaskráin í ár er óvenju glæsileg:
1 vinningur á 1.000.000,00 kr. 1.000.000,00
1 — 500.000,00 — 500.000,00
1 — 200.000,00 — 200.000,00
10 vinningar - 250.000,00 — 2.500.000,00
13 — 100.000,00 — 1.300.000,00
478 — 10.000,00 — 4.780.000,00
1000 — 5.000,00 — 5.000.000,00
14776 — 1.500,00 — 22.164.000,00
16280 — ltr. 37.444.000,00
CREIÐUm KR.37.444.0DD.00
iii 16280 yinmncsHRFH
HUERIIRUERÐn ÞEIR HEPPHU
I flR ? (aðeins þeir sem eiga miða.)
en hvar er nú friðland
hvar fáið þið leynzt
með von ykkar von okkar allraT
Þau horfðu á mig þögul
og hurfu mér sýn
inn í nóttina myrkrið og nóttina.
(Ég heyrði þau nálgast).
Er það hugsjón skáldsins sjálfs,
sem flýr þannig án athvarfs?,
hvað sem um það verður sagt,
er ljóst að lausn er engin nema
myrkrið og nóttin án enda. Hið
villta mannsbarn get-ur ekki leng
ur „fylgt laeknum leiðina heimu
eins og áður.
Þessi neikvæða niðurstaða er
nýtt fyrirbæri í ljóðagerð Snorra
Hjartarsonar og hlýtur að spegla
hugarsýn hans síðustu fjórtáa
árin. Þetta myrkur og úrræða-
leysi er skammtar huga skálda-
ins sýn ljær skáldskap hans nýj-
an og óvæntan svip, minnir
stundum á fánýtishyggju Steina
Steinars:
Dimim og köld er þokan
Ég veit ekki hvar ég er
veit ekki hvert ég fer
en þó held ég áfram.
(Myrkvi)