Morgunblaðið - 22.12.1966, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 22. des. 1966
Jóhann. Hjdlniarsson
skrifar um
BÖKMENNTIR
Brynjölfur og Iðnó
KABLAR EINS OG ÉG.
Æviminningar Brynjólfs Jó-
hannessonar leikara.
Ólafur Jónsson færði í letur.
Setberg 1966.
ÞAÐ var ekki illa til fundið að
fá einn af þekktari leikurum
okkar, Brynjólf Jóhannesson, til
að leysa frá skjóðunni, fræða
fólk um leikhúsmál á íslandL
Ólafur Jónsson hefur samvisku-
samlega og af stakri vandvirkni
fært æviminningar Brynjólfs í
letur. Ólafur gerir ekki tilraun
til að gefa listræna mynd af
Brynjólfi, skapa andrúmsloft í
líkingu við það sem aðrir rit-
höfundar hafa tamið sér í bók-
um af þessari gerð; yfirlætisleys
ið er aftur á móti einkenni að-
ferðar hans. Brynjólfur hefur
sjálfur orðið, rabbar fram og aft-
ur um hugleikin efni, lýsir bar-
áttu sinni og Leikfélags Reykja-
víkur, sigrum og ósigrum, fram-
tíðardraumum.
þeir sem þekkja og dá leikar-
ann Brynjólf Jóhannesson, munu
Ólafur Jónsson
ekki finna í þessari bók annað
en það, sem þeir hafa búist við:
mynd Brynjólfs er jafn ljós og
áður án þess að vera skírari.
Geðþekk er lýsing hans á
bernskuárum í Reykjavík og
uppvexti á ísafirðL Mest gagn
af bókinni hafa ungir leikarar
og þeir sem fást við leiklist,
hvort heldur í lerkhúsum borg-
arinnar eða samkomuhúsum
sveitanna. Hér er enn sögð saga
hins áhugasama hæfileikamanns
sem brýtur sér leið til frama,
hikar elcki við að færa leiklist-
inni fórnir þrátt fyrir öruggt
borgaralegt starf og gott heim-
ilislíf, sem honum er einkar
kært.
Öllum ætti að vera hollt að
skyggnast inn í þann heim, sem
liggur fyrir utan leiksviðið og
búningana, fá að vita að hinn
örláti skemmtanamaður á sér
líka tilveru ekki ólíka þeirri sem
gleður aðra og hrjáir. Eins og
vænta mátti er lífsmynd Bryn-
jólfs manneskjuleg og heilsteypt.
Hann á að vísu til að gagnrýna
menn og málefni, en oftast situr
góðvildin og skilningurinn á
brestum annarra í fyrirrúmi,
styggðaryrði falla honum ekki
af munni; ef honum hefur ekíki
geðjast að framkomu félaga
sinna gefur hann það í skyn með
þeim hætti, sem ekki særir.
f>að kemur glögglega í ljós við
lestur bókarinnar að íslensk leik
menning hefur átt því láni að
fagna, að brautryðjendur henn-
ar hafa verið menn, sem allt
vildu á sig leggja til þess að hún
mætti blómgast, og það sem
mest er um vert: þeir voru líka
góðum gáfum gæddir. Sá sem
nú er ungur að árum saknar
þess að hafa ekki notið listar
þessa prýðisfólks, en huggar sig
við að enn á Brynjóifur og hans
árum. BrynjóKur segir að það
hafi helst verið bókmenntafólk
sem hreifst af sýningunni. Leik-
rit Becketts vakti ekki eins
•mikla athygli og Sex verur leita
höfundar, skilningurinn á því
var ekki meiri en hjá leikhús-
gestum forðum á verki Piran-
dellos.
Auðvelt er að gera sér í hugar
lund svipbrigði leiklhúsgesta við
sýningu Sex vera. Pirandello
snýr öllu við sem áður hafði
þekkst, áhorfendum sýnist þeir
sjálfir komnir í stað leikenda og
óttast það mest að vera leiddir
upp á sviðið. En það er að mörgu
leyti forvitnilegt að bera saman
viðhrögð áhorfenda nú á tímum
og þeirra sem áður fóru í leik-
hús. f>að er nefnilega staðreynd
að nú verður fólk hissa ef það
finnur ekki eitthvað nýstárlegt
og jafnvel fáránlegt í leikritum:
f>að er verið að ala upp áhorf-
endahópa, sem ekkert kemur
lengur á óvart nema ef vera
skyldi hógvær tök á vifangsefn-
inu, mynd af venjulegu fólki á
góðum eða slæmum degi.
Brynjólfur Jóhannesson virð-
ist hinn ánægðasti með íslenska
leikmenningu, hælir starfi unga
fólksins í leikhúsunum, og er
raunar með þeim yngstu sjálfur
þótt karlarnir hafi verið hans
sérgrein, og þá leiki hann best.
„Iðnó stendur enn fyrir enda
Tjamarinnar, hið sama hús sera
áður, þó það sé breytt bæði innra
og ytra“. f>að hefur kannski ver-
ið stærsta hamingja þessa húss,
að þar hefur Brynjólfur Jóhann
esson leikið ekki færri en 159
hlutverk. Og það eitt myndi
nægja til að Þjóðleikhúsið félli
ekki í gleymsku, að á fjölura
'þess vann Brynjólfur eiruhvern
eftirminnilegasta sigur sem ís-
lenskur leikari hefur unnið. Ég
á við hlutverk Jóns Hreggviðs-
sonar í fslandsklukkunnL f>að
verður ekki um neina fátækt að
ræða í íslensku leikhúslífi með-
an leikarar eins og Brynjólfur
Jóhannesson veljast til forystu.
Karlar eins og ég, er vönduð
bók að öllurn frágangi. Gísli B.
Björnsson hefur séð um útlit
hennar og gert hlífðarkápu.
Margar ljósmyndir úr sögu ís-
lenskrar leiklistar auka enn
gildi bókarinnar.
Jóhann Hjálmarsson.
Brynjólfur Jóhannesson
líkar leið í Iðnó til að skemmta
Brynjólfur segir frá merkiieg-
um atburði í listalífi Reykjavík-
ur haustið 1926, frumflutningi á
leikriti eftir ítalska höfundinn
Luigi Pirandello. Þetta leikrit
Sex verur leita höfundar, vakti
að vonum umtal í borginni: „f>á
var ekki um annað meira deilt
á Mensa academica í Austur-
stræti en hvað höfundurinn eig-
inlega meinti með þessu ve±ki;
þar sátu þá ýmsir ungir stúdent-
ar sem nú eru orðnir máttar-
stólpar samfélagsins og þráttuðu
um Pirandello dag út og dag
inn. Ég held að svona viðbrögð
við leiksýningu séu nokkurnveg
inn óhugsandi nú til dags;
minnsta kosti veit ég ekki hvaða
fróðárundur þyrfti til að vekja
aðra eins furðu og þessi leikur
vakti í þá daga“. Brynjólfur seg
ir frá öðru óvenjulegu leikhús-
verkL sem hann tók einnig þátt
í: Beðið eftir Godot, eftir Samu-
el Beckett. Þetta leikrit var sýnt
í mars og apríl fyrir rúmum sex
Hemingway i Paris
Ernest Hemingway:
VEISLA f FABÁNGBINUM
Halldór Laxness
sneri á íslensku.
Bókaforlag Odds Björnsson-
ar, 1966.
„Hver sem í æsku átti því
lání að fagna að ílendast í París
um skeið, hann mun sanna að
hvar sem leiðir liggja síðan er
Paris í för með honum eins og
veisla í farángrinum". Þannig
skrifaði Ernest Hemingway til
vinar 1950.
Bók Hemingways um París-
arár sín er nú komin út í ís-
lenskri þýðingu. Það er ánægju-
legt að hitta þá aftur saman
Hemingway og Laxness; enginn
var betur til þess fallinn að
ná anda þessa verks en Halldór
Laxness, sem áður fyrr þýddi
snilldarlega Vopnin kvödd. Það
hefur verið mér sönn gleði að ble Feast í þýðingu Laxness, og
endurnýja kynnin við A Movea- ber að óska lesendum til ham-
ingju með að hann skyldi í önn-
um sínum gefa sér tíma til að
Ernest Hemingway.
Opal er tízkusokkur
4
Opa! er v-þýzk gæðavara
Opal 20 denier
Opal 30 denier
Opal krepsokkur
*
Opal er á hagstæðu verði
Notið aðeins beztu
fáanlega sokka
Einkaumboð fyrir OPAL TEXTILWERKE
G. m. b. h. REINFELD.
Kr. Þorvaldsson & Co. Heildverzlun
Grettisgötu 6. — Símar 24730 og 24478.
sýna Hemingway ræktarsemi.
Veisla í farángrinum, segir frá
Hemingway og fjölskyldu hans,
og fjölda rithöfunda og mynd-
listarmanna, sem hann þekkti.
Hemingway fæst á þessum ár-
um 1.921—1926 við blaða-
mennsku, en einnig sagnagerð
og er kominn vel á veg með
skáldsöguna The Sun Also
Rises. Hann er ekki orðinn
þekktur að neinu marki sera
rithöfundur.
Merkasti þáttur þessarar bók-
ar fjallar um rithöfundinn Scott
Fitzgerald, sem hafði þegar
kynni þeirra Hemingways hóf-
ust, lokið við söguna um Gats-
by, og drýgði tekjur sínar með
því að semja smásögur fyrir
bandarískt tímarit. Fitzgerald
býr í París ásamt konu sinni
Zeldu og ungri dóttur. Zelda er
afbrýðisöm gagnvart ritmennsku
hans, og notar hvert tækifæri til
að koma honum á fyllirí og lama
þannig starfsþrek hans. Eftir þvl
sem Hemingway lýsir ævi Scotts
má furðulegt heita að hann hafi
skrifað jafn mikið og raun ber
vitni. Fitzgerald var gagntekinn
af þessari konu, enda var hún tai
in heillandi, og hann áttaði sig
ekki fyrr en seint á að hún
var haldin geðbilun. Þá áfti hann
auðveldara með að einbeita sér
að verkefnum sínum. Heming-
way segir kátbroslega sögu frá
ferð sem hann fór til Lyon með
Scott til að sækja bíl þess síðar-
nefnda. Scott hefur verið, eina
og títt er um listamenn, ímynd-
unarveikur úr hófi fram, barns-
legur maður, sem ekki var hægt
að ásaka fyrir uppátæki sín
vegna þess að hann var mikill
hæfileikamaður, og átti í erfið-
leikum. Hemingway, sem ekkl
var fisjað saman þótt hann end-
aði líf sitt sem taugaveiklað