Morgunblaðið - 27.03.1975, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 27. MARZ 1975
63
„Þormóður44 ferst nálægi
Garðskaga með 30 manns
konur - eift barn - Skipsh^in
ir prestar - meðal
leirra er fórust
ATAKANLEGU sorgartiðindi hefir Morg-
nblaðið að ílytja, að M.s. „Þormóður" frá
ilduda) hefir farist og með honum 30 manns,
.g 23 farþegar. Meðal farþega voru 10 kon-
>g tveir prestar.
ikipi- r tí koma úr .tra ndíerö frá HúnaflAa og Vait-
ir kumtð hjer *oður 1 FaxaflAa. Á miArikudafa-
nradi - cipiA fré ajar neyAarkall; var þá lekl kominn að
nn haflr það aennilaca farist þá um kvAldið. Hafir
ia Inak ár akipinu akamt frá Garðskaga og ainnig aitt Ifk.
tt hi
•iiiAið 'hofir reynt að
n glefgtar upplfa-
■ il* átakanlega alya.
iu'l>lýHÍngar hafir
i/t é nkrifntofu Gtsla
flA* I
„I'ORMÓDS**
„N.mióður"
Igi-i’A -'kiaina, til atrand
i' Iv-aa alðuatu ferð
pMi til hafnar við Húna-
r “itii luingað rúmlega
»át kjóti, aem flytja átti
arlkur. A leiðinni frá
akipið við á
hnfnum á VeatfjðrOum,
úal nf PntrekaflrðL
Pi» fér fri Patrekaflrði
lédcgi é þriðjudag.
k"'l»g«morgun étti akrif-
r.hla Jónsaonar Ul við
1 Lnfbaon foratjAra Skipa
íarinnar. Var þá ákvaðlð,
i að vonaku veður
rerið nAttlna áður,
"kipntjóranum á ,,Por-
Reykjavfk ral-
Gíali Guðmunduon akipstjAn frá Blldudal. Gtftur, t
bAm (Ungdaaonur Agústa Slgurðaaonar verslunarstjAra ■
konu hana, Jakoblnu PáladAttur, aam eiunig fómst mað aki
inu).
Bárðar Bjantaaaa stýrimaður, fmddur 1904, kvantur, t
(kafirði.
Láraa Agdataaoa ». vjeiatJAri. Káraatig 13 Raykjavf
Kvaentur á bðm.
JAhaon Kr. Caðmunduon i vjalatJAn. Laugavag 169
Fkeddur 1904. Trúlofaður — UnnuaU hans heflr miat þr
brmður i ijóínii.
frá Bildudal. Fmdd
Bjarai Pjeturaeoa, háseti. frá Bildudal F 1920. Okvmntt
ÓUfar Ogaaaadeaoa háaeU, frá Flateyri. Faddur 191». -
>nn var elnkabara Ogmundar ólafanonar, bátamauns
óvÍBt hvenær vtft-
gerö lýkur
skeytið kom frá skipstjóranum
„Þormóði" bárust og tvð
skeytt frá farþegum, tíl att-
hjer I banum og var I
þeim *agt, að ðllum liði vel
akipið vari vanlanlegt næ
morgun. f K6ni
NEVÐARKAU ; hnunni. Lengi dags viasu
Klukkan 28,34 é mi8vtko. AgerU hvar bilunin var. Var
dagskvðld barat Sly**v»ra»íj«-!‘“W,h*flf.J*?
lagi lalands avohljððandi ak.ytt ,
fré akipKtjóranum 1 ÞonnAði: I,Vir b,tan
I lega é llnunni, þar sem cmangr-
„Craaa djápt út af SUfoeaL un hafði biUA é einum eða fleiri
dikill Uki kominn *B .kipiau,1 .Uuram og vonast efttr aA tak-
Eia. moin «. .8 hjélpi- kood ut matti aA
fljAtt! . nótt, eða viðgerAinni yrði lokið
ma é Uugardag.
Farþegar, er fórust
Fré Bildndal
Framkvamdastjðri Slyaa-
varnafjelagaina garði vitaakuld
strax allar t\u**»n'e**r ráð-
aUfanir. En vegna fárviðria
þá um kvöldið, var ekki viðltt
að aenda akip út ttl hjálpar.
LETT HAFIN.
Snemma á fimtudagamorgun
akeyti og apyrjaat fyrir var hafin akipulðgð leit að
‘HenaT vanU matti komu1 „Þormóðl". TAku þátt I letU
"* *il Reyltjavikur. 1 mMU A inui BÍÐU
t*»eytaatððln hjer kallaði
* "L ea tókst ekki að ná
»»di við „ÞormAð" fyr an
*• 7 * miðvikudagakvöld.
W "vohljAðandl avar frá
JAra:
Faxabugt 0« ekki
það núna" (hvnu
«egi aldpaina).
k mAttAku þeaaa aka)
P«mi LofUuon aig i aa
vi8 bjðrgunarskipið 6
fyrr en áliðið v«
fmagni var veitt 1 bcinn kL
12 á miðiuetti frá Bmðaárstðð-
inni og þvl haldið fram á morg
un. En moð þvi álagi,
m á daginn dugar EiUðaár-
ttððin ekki nin fyrir bmiun
MORGUN BLAÐIO
Þegar rafmagnið þraut á fðatu
dagumorgun, vantaði mikið á að
allt upplag bUAsins vmri prent-
Það, aem á vantaði
^Reynt var á UugardagsnAtt að
Agúat S
marstJAn hjá h.f Maron á
dai og Jakobfaa PálsdAttir kona hans. Þau láta afttr aig 7 bðr
varkamiðjuatjðri rakjuvarkamlt
unnar á Bildudal, ungur maður, giftur Hcigu, dóttur Sígu
bjðrns Þorkelasonar. kaupmanna. Latur efttr sig 2 böra.
Þorkell JAauon, sonur JAna Bjarnasonar kaupmanr
verkatjðri vlð hraðfrystihúsifl á Blldudal og kona hana Sigr(»
EyjAlfadAttir og mefl þeim var 7 ára gamall aonur þelr
BjaraL Þau áttu annafl bara yngra, sem ekki var með akipin
Sjera JAo Jakobaaoa preatur að Btldudal, aonur Jako
nonar frá GaltafellL Kvmntur Attt 8 börn uog
Bjarai Pjeturaaoa ajómaður. Giftur. 2 bðra
Kari Eirikaaoa, sjómaður Ogiftur
Aalaag JaaadAttir, 18 án gðmul Oðtttr Jana Hermani
x, kennara á Bfldudal.
bilatjAri, Agiftur.
ógUtnr.
Kristjáa Guflmunduoa sjómaður af togaranum Baldri, ■
SaióttMi KriatjáaadAttir, móðir Gunniauga mataveina
Loftur JAnaaoa kaupfjelagsstjAri Giftur 1 bara. Tengd
inur Edvalda Mðller á Akureyri.
Úr Dalahreppl I Bardag
Gaðbjðrg EllaadAttir, ung atúlka, Agift.
Skipahðfnin var ajð manna Farþegnr 2«. af þatan I
konnr og etnn ejð ára drengur.
Af þelm SO, aam fóruat, vora 22 frá Bfldudal og maf
þeirra aAknarpraeturinn, veralunaratJAri staentu veralunarir
ar, framkvarmdastjArar tveir og verkatJAri hraBfryatfliúagli
Frá PafrekaflrBI:
Sjera Þorateinn KrUtjánsson prestar I BauSUukadal.
2 bðrn, sem eru við nára.
skipetjðri á b.v. Baldri. Glftur, 2
þessum tíma. Þar kemur fram í
einföldu en skýru máli hversu
þungbært hefur verið að flytja
fregnir sem þessar og lýsingar
hans á næstu vikum á eftir gefa
og til kynna að ekki er veðrið til
að bæta. „Ofsaveður — hvað er
annað en illt veður... bylur... “
Minningarathöfn var haldin í
Reykjavík um þá sem létust. „Ur-
heliisrigning. Var sem himinninn
vildi blanda tárum sínum vió hina
syrgjandi," segir sr. Jón í dagbók
sinni.
Þann 22. febrúar var boðaður
sérstakur fundur i Sameinuðu
alþingi til að minnast látinna.
Forseti Sameinaðs þings, Harald-
ur Guðmundsson minntist þá ann-
arra slysa sem orðið hefðu og
manntjón orðió. Hann vék siðan
að Þormóðsslysinu og sagði:
„Skammt var þó að bíða annarrar
harmsögu en stærri. Nóttina milli
17. og 18. febrúar fórst m.s. Þor-
móður frá Bíldudal. .. Af farþeg-
um voru níu konur og eitt barn.
Þetta mun vera eitt hið stórfelld-
asta manntjón Islendinga af einu
skipi og á ýmsan hátt hið allra
átakanlegasta. Á einni nóttu
misstu þar tuttugu og sex börn
feður. Átta þeirra urðu móður-
laus um leið. Auk þess missti eitt
barn fósturforeldra sína. Hve
margar mæður og feður hafa þar
misst uppkomin börn sín og elli-
stoð er mér enn ekki kunnugt um.
Tuttugu og tveir þeirra sem
fórust áttu heimili á Bíldudal, sjö
konur, einn drengur og fjórtán
karlmenn, allir fullþroska menn.
Þeir gegndu þar fjölbreyttum
störfum, nokkrir mikilvægum
trúnaðarstöðum. Vinna þeirra
allra og velmegun var tengd
kauptúninu og velmegun þess
nátengd atorku þeirra. Munu þess
engin dæmi hér á landi aö jafn
fámennt byggðarlag hafi goldið
slíkt afhroö meó svo snöggum og
sviplegum hætti...
Enginn er til frásagnar um þaö
sem gerðist eftir að neyðarópið
síðasta heyrðist. En óræk merki
hafa þegar sýnt hver afdrifin
uröu. Engin lýsir þeirri baráttu
sem þar var háð, uns yfir lauk.
Fávirðri, náttmyrkur, stórhríð,
hafsjór og blindsker. Milli lífs og
dauöa skilur byrðingurinn einn
og hann lekur orðinn. Karl-
mennska og snilli sjómanna varö
aö lúta í lægra haldi. Vió ofurefli
var aó etja... “
Þann 27. febrúar var hleypt af
stokkunum fjársöfnun til að-
standenda þeirra sem fórust með
Þormóði. Tóku blöóin öll á móti
framlögum. Meóal þeirra sem
undir fjársöfnunaráskorun rita er
þáverandi biskup, Sigurgeir
Sigurðsson, allir prestar í Reykja-
vík, ráðherrar, borgarstjórinn í
Reykjavik og fleiri aðilar.
Þann 5. marz er minningarat-
höfnin í Reykjavík. Rita þá marg-
ir um hina látnu. í leiðara Mbl.
segir þá svo meðal annars: „En
þegar Þormóðsslyssins er minnst
hlýtur svo að fara að hugurinn
hvarfli vestur á Bíldudal. Þar
gengur lífið að vísu sinn gang þótt
út af vana hafi brugðið. Þrettándi
hver maður er horfinn frá starfi.
Þar svióur sárasta sorgin hugi
fólksins. En til þessa fólks sem
svo mikió hefur misst streymir
samúð allrar þjóðarinnar. Aö lok-
um þetta: íslenzka þjóðin hefur
fundið til sameiginlegs harms. Sá
harmur er ekki einungs svíðandi
sár, heldur einnig mildur og líkn-
vekjandi. Hinn sameiginlegi
þjóðarsöknuður hefur örstutta
stund fært þjóðina saman, ein-
staklingana nær hvern öðrum og
fyllt hugi þeirra friði og mildi.
Megi sú mildi endast til þess að
græða sem flest sár sem
birturleiki sorgarinnar svíður."
Við minningarathöfnina flutti
biskupinn, herra Sigurgeir
Sigurðsson, áhrifamikla ræðu
sem hann endaði á þá þessa leið:
„Drottinn réttu oss veikum börn-
um þinum almáttuga hönd þína.
Kom huggari, mig hugga þú. Kom
hönd og bind um sárin."
Þegar fyrstu líkin voru flutt
heim var tekið á móti kistunum á
bryggjunni. Sunginn var þá sálm-
urinn „Guðsson mælti, grát þú
eigi," og eftir að prestur hafði
flutt bæn var gengið til kirkju.
Þann 11. marz lýsir sr. Jón
heilsufarsástandi á heimili sinu
svo að af fjórtán heimilismönnum
séu nú aðeins þrir á fótum og svo
var víðar í plássinu. Þaó var engu
líkara en allt legðist á eitt að gera
þennan tíma að samfelldu sorgar
og erfiðleika skeiði. Þann 16.
marz er síðan haldin minningar-
athöfn á Bíldudal og jarðsett þau
lík sem þá hafði rekið til viðbótar.
Þann dag var ofsaveður á Bíldu-
dal, en jarðarförin fór fram engu
að síður. Kirkjan var troðfull og
hófst athöfnin með því að sálmar
voru sungnir. Eftir ræðu sr. Jóns
ísfelds talaði sr. Einar Stu.rlaugs-
son, prófastur á Patreksfirói,
Ölafur E. Jónsson las samúðar-
kveðjur, Jóhann Skaftason,
þáver. sýslumaður talaði Sr.
Böðvar Bjarnason talaói og Jens
HermannSson flutti ljóð. Inn á
milli voru sálmar sungnir.
— Þegar þetta voðalega slys
gerðist, sagði sr. Jón ísfeld enn-
fremur — hafði undanfarió verið
uppgangur á Bildudal. Þá voru
komin ýmis atvinnufyrirtæki og
atvinnulíf var með blóma. Nú
hurfu i þessu slysi margir helztu
forsvarsmenn þeirra og þaö er
ómögulegt aó lýsa því hvað skaö-
inn var mikill og óbætanlegur.
Fólk flutti talsvert í burtu og þaó
vantaði í skörðin, en samt var
reynt að halda i horfinu, skólinn
starfaði, kirkjulífi var reynt að
halda uppi og atvinnulífið var
vakið á ný. Þegar kom fram á
vorid var kannski ekki komið eðli-
legt ástand — en fólk gerói sér
grein fyrir að það varð að halda
áfram að lifa þrátt fyrir allt. Og
eins og ég sagði samheldnin var
mikil, kannski vegna þess að það
særðust eiginlega allir jafnt og
hver varð að styrkja annan.
— Síðan fór fram geysimikil
söfnun til handa þeim sem misst
höfðu sína. Menn gáfu rausnar-
lega í hana og það mætti segja
mér að það nálgaðist
Vestmannaeyjasöfnun mióað við
þá tíma. Samúðin streymdi til
fólksins hvaðanæva. Alþingi
minntist hinna látnu, samúðar-
skeyti bárust að úr öllum áttum.
Það vantaði ekki aó menn fyndu
til, enda óhugsandi aó svona mik-
ið og átakanlegt slys gæti látið
nokkurn mann ósnortinn.
Nokkru síðar eða árið 1944
fluttist sr. Jón ísfeld siðan til
Bildudals eftir aó skorað hafði
verið á hann að taka þar við
brauðinu. Gegndi hann presta-
kallinu i 17 ár við mikið traust og
vinsældir manna.
Sr. Jón Jakobsson hafði verið
prestur á Bíldudal i tíu ár eins og
fram hefur komið. Hann lét eftir
sig konu og þrjú börn. Björn
Jónsson, flugmaóur hjá Land-
helgisgæzlunni, er elzti sonur
hans og var á tólfta ári, þegar
faðir hans fórst.
— Þótt þessi atburður sé að
nokkru hulinn fyrir mér, man ég
þó að þegar skipið fór frá bryggju
á Bfldudal var logn en kaflalds-
mugga. Það er ekki fyrr en eftir
að Þormóður fer frá Patreksfirði
sem veörió skellur á. Á fimmtu-
dag fer að setja hræðslu að fólk-
inu, en eins og þegar sjóslys veróa
lifói um hríó vonin um aó ein-
hverjir hefóu komist í skip eóa á
fleka. Svo að enginn vildi trúa því
strax að allir væru farnir.
Ég gerði mér aó vísu grein fyrir
því, heldur Björn áfram, aó ég var
orðinn föðurlaus. En höggið kom
ekki á einum degi. Það var
stöðugt reynt að halda í vonina.
Og þetta var líka öðruvlsi en ella
vegna þess hve margir fórust.
Hefói faðir minn farið einn hefð-
um við krakkarnir fundið fyrir
þessu á annan hátt. Nú dreifðist
þetta yfir heilt bæjarfélag ef svo
má segja. Margir áttu um enn
sárara að binda, sumir leikfélaga
minna höfðu e.t.v. misst foreldra,
afa og ömmu og fleira náið skyld-
fólk. Ein konan missti bæði mann-
inn sinn og foreldra. Svona var
þetta alls staðar.
— Fluttust þið fljótlega frá
Bíldudal?
— Við höfðum leyfi til að vera i
húsinu til fardaga. En lík föður
Forsíða Mbl. 20. febr. 1 943, þegar
skýrt er frá þvi að „Þormóður" hafi
farizt.
míns kom upp í vörpu báts um
þremur mánuðum síðar og það
ýtti undir okkur að fara suður. Ég
fullyrði að Þormóðsslysið var rot-
högg fyrir Bilddal. Margir helztu
forvígismennirnir fóru og mér
finnst sem Bíldudalur hafi ekki
boriö sitt barr siðan. Nokkuó
fluttist fleira af fólki í burtu, sem
hafði verió aðflutt og eftir aö
maki eða aðrir nánir ástvinir voru
farnir gátu þeir ekki hugsaó sér
að vera þar um kyrrt. Eftir að vió
komum til Reykjavíkur fór móöir
mín strax aö vinna og ég varó
sendill hjá Almenna byggingar-
félaginu og vísaói til sætis í Nýja
Bíó á kvöldin.
— Það var ýmislegt sem hugur-
inn beindist að síðar meir, segir
Björn. — Til dæmis hvað snertir
föður minn. Hann var með af-
brigðum nákvæmur maður í öllu.
En morguninn sem „Þormóður"
fór frá Bildudal vildi nú svo ein-
kennilega til, að foreldrar mínir
sváfu yfir sig og skipið beið af þvi
aó vitað var að hann ætlaði með.
Var þá sendur maður heim til
okkar og faðir minn vakinn til að
fara þessa feigðarferð... Leik-
bróðir minn góður fórst meö skip-
inu. Um sumarið kom móóursyst-
ir hans til okkar, þegar vió vorum
komin til Reykjavíkur. Hún sagði
að drengurinn, sem hét Bjarni,
hefði komið til sín i draumi, lýst
mér og beðið hana að fara til mín
og gefa mér mynd af sér, sem hjá
henni var, Þessi kona var okkur
algerlega óþekkt.
Það er áreiðanlega ekki ofmælt
að myrkur í eiginlegum og óeigin-
legum skilningi hafi grúft yfir
plássinu þennan vetur, það var
eins og allt hefði lagzt í dvala og
langur tími leið unz fólk tók að
gera sér grein fyrir því ægilega
umfangi sem slysið hafði.
Frú Margrét Björnsdóttir kona
sr. Jóns Jakobssonar hafði ætlað
meö Þormóði til Reykjavíkur. Á
síðustu stundu breyttist það þar
sem gestakomu var von og hún
segist hafa viljað sjá til að heimil-
ið væri I lagi. Var þó svo langt
komið að hún var búin að láta
niður i töskurnar, þegar hún
ákvað aó fara hvergi.
— Þetta var allt svo óeðlilega
stórt, segir hún. — Húsin göptu á
móti manni, móður eða föóurlaus.
Alls staðar var sorgin. „Á ég aó
trúa því að maðurinn þinn sé far-
inn og bræður mínir tveir líka,"
sagði ein kona við mig. Svona var
þetta alls staðar.
Það var kominn kvíði í fólkið
áður en nokkur staðfesting
fékkst. Þegar skipið kom ekki til
Reykjavíkur á tilsettum tima fór
kvíði að grípa um sig. Eg var að
hringja upp á símstöðina öðru
hverju og svarið var alltaf: „Þvi
miður frú Margrét, ekkert sem
gleður." Ég fór út í Valhöll þar
sem vinafólk okkar var og segi að
eitthvað voöalegt hafi skeó með
Þormóð. Þá segir einhver: „Hvað
ætli hann Þormóður hafi getað
farið — með öllu þessu fólki."
Þetta segir sína sögu.
— Ég man eftir brottförinni.
Eg fór með manninum mínum
niður á bryggju að kveðja hann.
Það lá vel á öllum. Skipaferðir
voru þá strjálar svo að allir voru
glaðir að hafa fengió .eró til
Reykjavikur. Enda brast ekki
veður á strax. Hvern gat grunaó
þegar maður stóð á byrggjunni og
veifaði — blæjalogn og snjókoma
aó vió værum að kveðja allt þetta
góða fólk hinztu kveðju.
— Hlutskipti sr. Jóns Isfelds
sem kom nokkrum dögum síóar til
að segja aóstandendum frá var
erfitt. Ég man ég var aó koma frá
ungri stúlku sem hafði átt mann-
inn sinn meó skipinu. Þau áttu
barn á fyrsta ári. Ég var með
telpuna mína með mér og óð snjó-
inn í hné. Þá kom sr. Jón Isfeld á
móti mér og það endaði með þvi
aö ég fór í nokkur hús með hon-
um. Á næstu vikum kom fólk mik-
ið á heimili mitt. Það gerðist svo
margt sem gat orðið til huggunar.
Það eitt að tala saman og vera
saman. Allir voru jafnniðurbrotn-
ir og leituðu styrks hver hjá öðr-
um.
— Ég fór einu sinni til Bíldu-
dals — árið eftir og var í einn og
hálfan mánuð. Mér leið afar iila
þar. Margt af bezta kunningja-
fólki minu var farió og allt minnti
mig á það sem gerzt hafði.
Ég mátti kannski þakka fyrir,
ég fór í burtu og komst i nýtt
umhverfi. Þaó var basl, því að
ekki var að neinu aó hverfa og
engin voru efnin. En ég geri ráð
fyrir að fyrir þá sem eftir voru
hafi sárin verið ennþá lengur aó
gróa.
— Við hjónin höfóum unaö
okkur ákaflega vel á Bildudal og
átt þar góða daga. Mér hlýnar
alltaf um hjartað að hitta Bíld-
dælinga og fólkið var okkur gotl
og hjálplegt þegar við komum.
Fyrsta vorið okkar voru þó mikil
bágindi, og hálfgerð svelta fram
effir sumri. Við vorum um tima á
Gilsbakka en síóan var byggt
ágætt hús, sem við skírðum Galta
fell. Siðar fór Jón minn og tveir
aðrir suður í þaó sem kallað var
„hungurgangan frá Bíldudal" og
endirinn varð sá að frystihús vai
reist og við það varð algjör bylt-
ing á kjörum og aðstöðu fólksins.
Um það leyti sem Þormóðsslysiö
var var afkoma orðin góö, þá var
komin rækjuverksmiója, gúanó,
niðurlagning, allt fullt af lífi og
stríðið velti auói sinum þar eins
og annars staöar.
— Timinn mildaói sársaukann
og græddi mörg sár. Nú er þetta
orðiö fjarskalega fjarlægt, en
þegar hugurinn hvarflar til þessa
tíma þykir mér næsta ótrúlegt að
fólk skyldi komast yfir þetta, svo
stört var áfallió okkur öllum og
ólýsanlegt. En lífið er alltaf bar-
átta, hvort sem er meó þessu móti
eóa einhverju öóru." .1K
PHILIPS
TAKIÐ EFTIR !
Eigum ennþá fyrirliggandi
-á GAMLA veróinu-
Philips hljámflutningstoeki.
Tilvalin fermingargjöf
jódfccrahús
Reyhjauihur
Laugauegi 96 simi: I 36 56