Morgunblaðið - 17.09.1977, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 17. SEPTEMBER 1977

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarf ulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthias Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10100.
Aðalstræti 6, simi 22480
Áskriftargjald 1500.00 kr. á mánuði innanlands.
i lausasölu 80.00 kr. eintakið.
Lýdrædi eda
fámennar kllkur
Prófkjör eru mjög í sviðsljósinu um þessar
mundir, kannski fyrst og fremst vegna þess, að innan
Alþýðuflokksins stendur nú yfir harðvítug deila um þingframboð
og sæti á framboðslistum og eru deilur þessar útkljáðar í
prófkjörum, sem nokkra athygli vekja. Því til viðbótar hefur nú
þegar farið fram skoðanakönnun i a.m.k. einu kjördæmi hjá
Framsóknarflokknum og Sjálfstæðisflokkurinn hefur hafið undir-
búning að hinum víðtæku prófkjörum, sem flokkurinn hefur
staðið fyrir sérstaklega í Reykjavík og Reykjaneskjördæmi. Það er
á misskilningi byggt, sem fram kom í forystugrein Alþýðublaðsins
fyrir nokkrum dögum, að prófkjör í Sjálfstæðisflokknum væru
lokuð prófkjör og takmörkuð við tiltekinn hóp flokksmanna. Hið
rétta er, að mjög frjáls aðgangur er að prófkjörum sjálfstæðis-
manna, enda hefur þátttaka í þeim verið gifurlega mikil á
undanförnum árum.
Ut af fyrir sig væri ástæða til að fjalla sérstaklega um prófkjör
Alþýðuflokksins, þar sem svo virðist sem formaður flokksins og
formaður þingflokks, þeir Benedikt Gröndal og Gylfi Þ Gíslason
eigi nú í hatrammri deilu um, hvor þeirra skuli skipa efsta sæti á
framboðslista Alþýðuflokksins í Reykjavik. Gylfi Þ Gíslason hefur
skipað þetta sæti um alllangt árabil, en nú bregður svo við, að
Benedikt Gröndal hefur gert tilkall til þess. Er enn allt á huldu um
það, hverjar verða lyktir þessarar sérstæðu deilu milli tveggja
höfuðleiðtoga flokksins. Eitt er þó nokkuð víst, að Alþýðuflokkur-
ínn kemst ekki hjá þvi að tapa á henni
Enda þótt prófkjörsdeilur Alþýðuflokksins séu merkilegt um-
ræðuefni er þó annað í sambandi við prófkjörin, sem vekur enn
meiri athygli og það er sú staðreynd, að þrír af fjórum stjórnmála-
flokkum hafa nú ákveðið að efna til prófkjörs eða skoðanakönn-
unar í einhverri mynd Þetta er árangur baráttu, sem nokkrir
ungir menn hófu fyrir tæpum áratug innan Sjálfstæðisflokksins,
sem leiddi til þess að víðtæk prófkjör voru tekin upp á vegum
Sjálfstæðisflokksins en þau höfðu áður tíðkast í nokkrum mæli
innan flokksins. Framsóknarflokkurinn fylgdi í kjölfarið með
skoðanakannanir og nú hefur Alþýðuflokkurinn ákveðið að taka
upp þessa lýðræðislegu aðferð við val frambjóðenda. Með
þessum ákvörðunum hafa þrír af fjórum stjórnmálaflokkum gefið
stuðníngsmönnum sínum tækifæri til að taka þátt í vali frambjóð-
enda til sveitarstjórna og Alþingis. Þótt ýmsir gallar séu á
prófkjörum er hér um lýðræðisleg vinnubrögð að ræða, þau
lýðræðislegustu sem við þekkjum og það hlýtur að teljast
merkilegt spor ! starfi íslenzkra stjórnmálaflokka, að þrír af fjórum
þeirra hafa nú tekið prófkjör upp sem fastan lið í starfsemi sinni.
Þá hlýtur sú spurning að vakna, hvernig á því standi, að fjórði
stjórnmálaflokkurinn, Alþýðubandalagið, hefur ekki fylgt í kjölfar-
ið. Enginn flokkur hampar jafn mikið Jýðræðishugsjónum" sínum
og einmitt Alþýðubandalagið Með sama hætti og Sovétmenn
státa sig af „lýðræðislegustu" stjórnarskrá heims telja Alþýðu-
bandalagsmenn, að flokkslög þeirra tryggi mest lýðræði í íslenzk-
um stjórnmálaflokkum, og ekki sízt hinir yngri í hópi Alþýðu-
bandalagsins tala mjög um lýðræði, um „virkt lýðræði" og svo
framvegis. Hvernig má það vera, að flokkur sem hefur svo mjög á
orði lýðræðisást sína, tekur ekkí upp þessa lýðræðislegu aðferð
við val frambjóðenda til sveitarstjórna og Alþingis sem prófkjör
eru Alþýðubandalagið hefur allt annan hátt á Fámennur hópur
manna tekur ákvörðun um framboð á vegum Alþýðubandalags-
ins Það þýðir, að á bak við framboð þess flokks stendur ekkert
annað en lítil klíka, en á bak við langflest framboð stjórnmála-
flokkanna þriggja munu standa fjölmennir hópar kjósenda, sem
með atkvæði sínu hafa tekið þátt í áð skipa framboðslista þeirra.
Við nánari athugun kemur í Ijós, að þessi klikuskapur við val
frambjóðenda Alþýðubandalagsins er ekkert einsdæmi um vinnu-
brögð í þeím ffokki Vinstrí sinnuð æska heldur uppi linnulausri
gagnrýni á menningarsamtök flokksins, Mál og menningu,
einmitt af sömu ástæðum, að þar stjórní fámenn klíka og áhrifa
þeirra gæti í engu. Með sama hætti er það fámennur hópur
manna, sem ræður flokksmálgagninu, Þjóðviljanum, og vendi-
lega um hnútana búið í þeim efnum sem öðrum Þetta þarf
engum að koma á óvart Flokkar sem kenna sig við sósíalisma
hampa mjög lýðræði í orði, en á borði er það klíkuskapur og
fámennisstjórn sem ræður rikjum, hvort sem það er í Alþýðu-
bandalaginu á íslandi eða í hinum svokölluðu sósíalisku ríkjum
Austur-Evrópu. Kjósendur þurfa að veíta þessum mun á lýðræðis-
flokkunum þremur og Alþýðubandalaginu athygli, þegar að
kosningu kemur. Þeir þurfa að minnast þess, hvernig frambjóð-
endur lýðræðisflokkanna þriggja voru valdirog hafa íhuga, hverjir
það eru sem standa að baki vali frambjóðenda Alþýðubandalags-
ins.
Iljálmar Guðmundsson er nú fjallkóngur í sinni sveit, hann vióur-
kenndi aó moldrok og hvassviðri hefði gert þeim erfitt fyrir, en sagðist
ekkert vera að kvarta yfir því, þetta hefði allt saman gengið.
Þær sáu um veitingarnar af mikl
Hulda Axelsdótlir á Nautabúi, Guði
Erla Sveinsdóttir á Ljósalandi og Ri
Þetta tilheyrir vlst.
Mest draga þær lömb, en
stundum rollur og þá saman,
systurnar Rósa Borg og Sigríður
jVÍargrét.
Hann ætlar að setja 36 kindur á í
haust, en er þó ekki viss hvort
þann gerist bóndi eða bifvéla-
Virki I framtíðinni, Gunnar
Valgarðsson í Tunguhlíð.
Það er alltaf viss stemmning sem fylgir réttum. Sjálf-
sagt hefur réttardagurinn verið enn meiri hátíðisdagur
hér áður fyrr, en enn þann dag í dag er tilhlökkun
undanfari gangna og réttardags. Við lögðum leið okkar í
Mælifellsrétt í Skagafirði á miðvikudaginn og fylgdumst
þar nokkra stund með framvindu mála. Fólk á öllum
aldri dró þar fé sitt í dilka og spjallaði saman ekki síður,
ræddi um lífsins gagn og nauðsynjar. Fékk sér í staup-
inu hjá bóndanum hinum megin í hreppnum, sem það
hafði ekki séð síðan síðast, lagið var tekið og hæfilegur
asi var á mannlífinu þarna.
Það er ekki litið svæði, sem
bændur nyrðra, á milli Blöndu og
Héraðsvatna, þurfa að kemba á
hausti hverju er þeir smala fé
sinu. Svæðinu er skipt í fjóra
hluta og deila fjórir flokkar
gangnamanna svæðinu með sér.
Fara þeir allt suður að Hofsjökli
og eru í göngum frá því á sunnu-
degi fram á þriðjudagskvöld, en
síðan er réttað heima í sveitum.
Var ekki á smalamönnum að sjá
að þeir væru þreyttir eftir göng-
urnar um hið viðlenda svæði. Stór
dagur var runninn upp hjá fjár-
bóndanum, hvort heldur hann var
ungur eða aldinn. Það er fé svo-
kallaðs miðflokks sem réttað er i
Mælifellsrétt. Austasti flokkur-
inn smalar Hofsafrétt og er réttað
í Hlíðarrétt í Bólstaðarhlíð. Mið-
flokkurinn réttar ásamt aust-
flokknum að hluta í Mælifellsrétt,
en aðallega í Stafnsrétt í Svartár-
dal og safn vestasta flokksins er
réttað i Stafnsréttinni.
1 austflokknum voru 12 manns
að þessu sinni og við ræddum við
foringjann í hópnum, fjallkóng-
inn Hjálmar Guðmundsson á
Korná i Lýtingsstaðahreppi: —
Göngurnar gengu ágætlega að
þessu sinni, segir Hjálmar. — Við
fengum að visu nokkurt hvass-
viðri og moldrok sem því fylgdi,
en maður er ekkert að ergja sig
yfir slíku eftir á. Þetta gekk bara
vel í heildina.
Lagt var af stað árla morguns á
sunnudag og haldið að sæluhús-
inu við Skiptabakka, nokkuð
norður af Hofsjökli. Voru tveir
bílar gangnamönnum til aðstoðar
og sagói Hjálmar að mikill munur
og aukið öryggi væri að hafa bíl-
ana við höndina. Húsið á Skipta-
bakka var reist fyrir tveimur ár-
um undir stjórn Sigurðar Sigurðs-
sonar, fjárskilastjóra og bónda á
Brúnastöðum, en bændur reistu
húsið í samvinnu.
— Þetta er mjög gott hús og
sváfum við af nóttina þ; r, eins og
venjulega, segir Hjálmar fjall-
kóngur. — Aður var aðeins gam-
all torfkofi við Hraunlæk og þó
þangað væri ævinlega gott að
koma í skjólið, þá er nýja húsið
allt annað og betra. Það eina sem
okkur vantar núna er hús fyrir
hestana okkar. Þeir eru hafðir i
girðingu um nóttina, en ef hann
slæst illa með veður, þá er nauð-
synlegt að þeir séu i húsi eins og
mannfólkið.
HÖRKUKELLINGAR
MEÐÍ
FÖRUNEYTINU
— Það eru 12 aðalmenn senn
fara í þessar göngur, en síðar
koma 12 mótmenn okkur til að-
stoðar síðasta daginn. Þetta ei
yfirleitt fólk á öllum aldri, en
stöðugt fleiri unglingar fara i
göngurnar. Það er svo sem eðli-
legt, ungafólkið hefur mest gam-
Texti: Agúst
I. Jónsson
Myndir: Frið-
þjófur Helgason
Eina
an af svona ævintýraferðum. Þá
er það orðin föst venja að kven-
fólkið fari í göngurnar, en það
þekktist ekki áður. 1 minum
flokki voru núna tvær hörkukell-
ingar, ungar stúlkur, sem gáfu
köllunum að sjálfsögðu ekkert
eftir.
— Jú, ég held að réttardagur-
inn sé stærsti dagur fjárbóndans
á hverju sumri. Það er alltaf
spenningur í mönnum að sjá
hvernig féð kemur af fjalli,
hvernig þær skila sér blessaðar,
og hvort lömbin eru rýr eða væn.
Ég er ekki frá því að þau séu með
smærra móti núna, en hins vegar
vel feit. Annars er ekki að marka
það að sjá greyin svona á fæti í
stórum hópi, segir Hjálmar að lok-
um.
— Hjálmar hefur ekki verið
fjallkóngur nema i nokkur ár. áð-
ur gegndi því heiðurs- og ábyrgð-
arstarfi Páll Ölafsson, bóndi að
Starrastöðum. — Það eru nokkur
ár síðan ég hætti að fara í smala-
mennsku, en þá hafði ég verið
fjallkóngur í yfir 20 ár, segir Páll
í spjalli við Morgunblaðið. Hann