Morgunblaðið - 26.10.1980, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 26. OKTÓBER 1980
35
Herferðin til að
koma í veg f yrir
fósturskemmdir
Eins og allir þeir vita, sem
komnir eru til vits og ára,
getur það verið ákaflega ör-
lagarikt ef barnshafandi kon-
ur fá sjúkdóminn rauða
hunda. Við það getur orðið
óbætanlegur skaði á hinum
ófædda einstaklingi, svo sem
skert sjón og heyrn, ásamt
öðrum líkamsgöllum.
Þessi sjúkdómur stingur sér
niður öðru hvoru, misharður
að vísu, og eru mörg dæmi um
þá, sem orðið hafa fyrir höggi
þessa vágests í móðurkviði.
Það hefur því áreiðanlega
orðið öllum hugsandi mönnum
gleði og þakkarefni, þegar
heilbrigðisyfirvöld hér á landi
skáru upp herör og hófu her-
ferð gegn fósturskemmdum
með því að hefja mótefnamæl-
ingar gegn rauðum hundum
hjá öllum konum á aldrinum
16—40 ára.
Það hefur líka verið gleði-
efni að heyra fréttir af því,
hvað þetta hefur tekist vel
víða um land, konur hafa
notfært sér þetta lofsverða
framtak, mætt til mótefna-
mælinga, og síðan til bólusetn-
ingar, ef mótefni var ekki fyrir
hendi. Sú bólusetning er lík
öllum þeim öðrum, sem við
höfum þurft að ganga í gegn
um, sársaukalaus — eða lítil,
ein smástunga, sem þó getur
komið í veg fyrir óbætanlegan
skaða og óhamingju, eins og
áður segir.
Það er aðeins eitt, sem
aðgæta þarf. Séu konur barns-
hafandi mega þær ekki fá
bólusetningu og mega ekki
verða barnshafandi næstu þrjá
mánuði á eftir bólusetning-
unni.
Bóluefni er veiklaður vírus,
sem þó getur valdið sama
skaða og sjúkdómurinn sjálf-
ur.
Svo undarlega bregður við,
að þegar kemur að konum í
Reykjavik, og úr næstu byggð-
arlögum, að mæta til mótefna-
mælinga, versna heimtur að
mun. Það er ekki gott að vita
hver ástæðan er, trúlegast fer
þetta framtak frekar fram hjá
fólki hér í margmenninu, held-
ur en á minni stöðum úti á
landi.
Sem dæmi um fálætið má
nefna, að í septembermánuði
síðastl., voru send bréf til 250
kvenna á Seltjarnarnesi, þar
sem þeim var boðið að koma til
mótefnamælingar á Heilsu-
verndarstöð Reykjavíkur. Að-
eins um fjórðungur þessara
kvenna hafa mætt þegar þetta
er ritað.
Getur það verið, að til séu
þær konur sem ekki gefa sér
tíma til að sinna svo mikil-
vægu máli?
Hver sem ástæðan er, er illt
til þess að vita, að tækifæri
sem þetta er ekki nýtt. Enginn
veit hvenær næsti faraldur
rauðra hunda skellur yfir, og
þá er ef til vill of seint að fara
að aðgæta hvort mótefni fyrir
sjúkdóminum er fyrir hendi.
Mæður allra ungra stúlkna eru
hér með hvattar til að fylgjast
með hvort dæturnar hafa
fengið mótefnamælingu vegna
rauðra hunda! Það er ekki
mikið á sig lagt, að eyða
nokkrum tíma í að fara til
sýnitöku og síðan í bólusetn-
ingu, ef þörf krefur (hvort
tveggja sér að kostnaðar-
lausu), og öðlast með því þá ró,
sem því fylgir, að vita að
ónæmi fyrir þeim válega sjúk-
dómi, rauðum hundum, er
fyrir hendi.
Herferðinni á að ljúka í lok
þessa mánaðar, svo enn er
dálítill tími til stefnu.
Sýnitaka fer fram í mæðra-
deild Heilsuverndarstöðvar
Reykjavíkur á mánudögum og
þriðjudögum kl. 8.30—11.00.
Upplýsingar eru veittar í
síma 2-2400 daglega, kl. 8.30—
10.00.
Það er yfirleitt hagkvæmt að
baka kex, venjulega er ekki
mikið borið í uppskriftirnar og
þær drjúgar. Mörgum finnst
smurt heimabakað kex eitt það
besta. sem fæst með kaffi eða
tei.
HAFRAKEX
250 gr. haframjöl,
Vi 1. mjólk,
100 gr. smjörliki,
50 gr. sykur,
185 gr. hveiti,
2 tsk. hjartarsalt.
Haframjölið látið liggja í
bleyti í mjólkinni í ca. 2 klst,
Smjörlíkið brætt og kælt, hveitið
sigtað ásamt sykri og hjartar-
salti. Deigið hnoðað vel saman
og flatt út þunnt. Skorið með
kleinujárni, gjarnan með hjálp
reglustiku svo línurnar verði
beinar. Kökurnar stungnar þétt
með gaffli, settar á vel smurða
plötu og bakað í ca. 10 mín, við
225°C. Miðað við að úr verði
80—85 kökur.
KÚMENKEX
165 gr. rúgmjöi,
1V4 tsk. sykur.
’/i — 1 matsk. kúmen.
100 gr. smjörliki,
V/2 di. mjólk.
Rúgmjölinu blandað saman
við sykur og kúmen, smjörlíkinu
hnoðað saman við og vætt í með
mjólkinni. Deigið látið bíða í ca.
1 klst. en síðan flatt þunnt út og
skorið í ferhyrninga. Bakað á
smurðri plötu í ca. 6 mín. við
225°C. Verða um 70 kökur.
GAMALDAGS
HVEITIKEX
300 gr. hveiti.
50— 75 gr. sykur,
'h tsk. kardemommur,
Vk tsk. ger,
100 gr. smjörliki.
4 matsk. rjómi.
Hveiti, sykur, ger og karde-
mommur sigtað saman, smjör-
líki hnoðað í ásamt rjóma, hnoð-
að vel saman og flatt þunnt út.
Skornar út kringlóttar kökur,
bakaðar á smurðri plötu í ca. 5
mín. við 250°C. Verða 50-55
stykki.
Frumleg tafl-
mennska á brezka
meistaramótinu
Brezka meistaramótið var háð i
Brighton fyrir skömmu. Meðal
þátttakenda voru margir af sterk-
ustu skákmönnum Englendinga
auk þess sem nokkrir þátttakend-
ur voru frá samveldislöndunum,
en skákmönnum frá öliu brezka
samveldinu er heimiit að vera með
i mótinu, þar á meðal trum.
Ástralíubúum og Ný-Sjálending-
um.
Þegar upp var staðið voru þeir
jafnir að vinningum, hinn ungi og
efniiegi stórmeistari John Nunn
og skákbókahöfundurinn góð-
kunni, William R. Hartston. Þeir
hlutu báðir átta vinninga af ellefu
mögulegum og munu innan
skamms tefla einvigi um titilinn.
Þeir tefldu af miklu öryggi og
töpuðu hvorugur skák.
Skák
eftir MARGEIR
PÉTURSSON
Fast á hæla þeirra komu þeir
Jonathan Speelman og David
Rumens. Speelman var fyrir fram
ætlaður stór hlutur, enda af mörg-
um talinn vera einn af þremur
sterkustu skákmönnum Englend-
inga ásamt þeim Miles og Stean.
Óvænt tap fyrir hinum frumlega
skákmanni Michael Basman með
hvítu í níundu umferð setti hins
vegar stórt strik í reikninginn, en
til gamans má geta þess að byrjun-
in í þeirri skák var 1. e4 — g5, 2. d4
- h6.
Röð næstu manna varð þessi:
5.-7. Basman, Bellin, Chandler og
Taulbut 7 v., 9.—12. Franklin,
Fuller, Lee og McNab 6.V4 v.
Þátttakendur í úrslitunum voru
alls 40.
Staðan fyrir síðustu umferð var
þannig að auk þeirra Hartstons og
Nunns höfðu þeir Basman og
Chandler einnig sjö vininga. Úr-
slitin urðu síðan þau að Nunn vann
Basman örugglega með hvítu,
Hartston vann Lee, en Chandler
tapaði óvænt fyrir Rumens, sem
kom mjög á óvart í mótinu, í
kynngimagnaðri skák, sem hér fer
á eftir. Rumens hefur jafnan verið
frægur fyrir það í Englandi að
tefla í anda gömlu snitlinganna,
sem uppi vorji áður en þeir Steinitz
og Lasker endurbættu varnar-
tæknina og gerðu að sumra áliti
skáklistina leiðinlega. Hann fær
óneitanlega oft slæma skelli en á
hinn bóginn tekst honum stundum
frábærlega upp, svo sem í skákinni
við Chandler:
Ilvítt: David Rumens.
Svart: Murray, Chandler.
Sikileyjarvörn.
1. e4 - g6, 2. f4 - Bg7, 3. Rf3 -
c5, 4. Be2 - Rc6, 5. (M) - d5,
(Öruggara var 5. — d6 eða 5. —
Rf6) 6. exd5 - Dxd5, 7. Rc3 -
Dd7. (Chandler hefur yfirsést
næsti leikur hvíts. Betra var 7. —
Dd8) 8. Re5! - Rxe5. (Eftir 8. -
Bxe5, 9. fxe5 — Rxe5, 10. Bb5 —
Rc6, 11. Df3 - Rf6, 12. d3 er
svartur allt annað en öfundsverð-
ur, þó hann sé peði yfir). 9. fxe5 —
a6, 10. d4!? (Rumens er ákveðinn í
að fórna peði). — cxd4 (Hvítur
hefur talsvert spil eftir 10. ^ —
Dxd4+, 11. Dxd4 — cxd4,12. Rd5 —
Bxe5,13. Bf4.) 11. Bc4! (Hugmynd-
in. Ef svartur hafnar nú manns-
fórninni með 11. — 8e6, er staða
hans mjög óþægileg eftir 12. Re4
— Bxe5, 13. Rg5.) dxc3, 12. Bxf7+
— Kd8. 13. De2 - cxb2. (13. -
Db5, strax hefði áreiðanlega verið
svarað með 14. Bc4 og ef 14. —
Dce5 þá 15. Hf8+ með sókn. 14. —
cxb2 var heldur ekki álitlegt vegna
15. Hdl+ - Kc7, 16. Bf4 og
sannkölluð Rumens-staða er kom-
in upp.) 14. Bxb2 — Db5,15. Dd2+
— Kc7, 16. c4. (Svartur er að
öllum likindum með tapað tafl, því
hann kemur ekki liði sínu út.
Næsti leikur hans er þó vatn á
myllu hvíts.) — Dd7? 17. Df2 —
Dc6, 18. Bd5 - Db6, 19. Bd l -
Da5, 20. Habl - Kb8
21. Hxb7+! - Bxb7, 22. Hbl -
Dc7, 23. Hxb7+ - Dxb7. 24. Bxb7
- Kxb7, 25. Df3+ - Kb8. 26. Df7
- Bh6, 27. De8+ - Kb7, 28. Dd7+
- Kb8, 29. Bb6 og svartur gafst
upp.
Það er ekki á hverjum degi sem
Chandler fær þvílíka meðferð, því
þrátt fyrir ungan aldur, — hann er
aðeins tvítugur, — hefur hann
þegar náð áfanga að stórmeistar-
atitli. Við skulum nú líta á smellin
lok í einni af skákum hans frá
brezka meistaramótinu:
Svart: Denman
Hvítt: Chandler
32. f6! - Rxf6,33. Bd4 - Kf7.34.
Rxd5 — Hel. (Örvænting grípur
nú um sig í herbúðum svarts, en
staðan eftir 34. — He6, 35. Haf3,
hefði verið fádæma falleg. Allir
menn hvíts, fimm að tölu, hóta
vesalings riddaranum á f6. Dæmi
um fimmfaldar hótanir held ég að
séu afar sjaldgæf í opnum stöðum.)
35. Hxel - Dxd5. 36. He7+! -
Kxe7, 37. Dxg7+ - Ke8. 38. Dxf6
og svartur gafst upp.
f¥A 4 II
i i ii
i i
m
m í s W/l
1§§ w ií m6 /
v ' H
/ •. y,
Öllum vinum og œttingjum sem minntust mín með
heimsóknum, skeytum og gjöfum á áttræðisafmæli
mínu 16. sept. sl. sendi ég mínar innilegustu þakkir og
kveðjur.
Guð blessi ykkur öll
Anna Sumarliðadóttir.
Digranesveg fíO.
Kópavogi.