Morgunblaðið - 27.02.1982, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 27. FEBRÚAR 1982

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthias Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Að-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 100 kr. á mánuöi innanlands. I lausasölu 6 kr. eintakið.
Alþingi og iðnaðurinn
Talið er að 28 þúsund manns eða 28% starfandi fólks í landinu vinni
að framleiðslu- og þjónustuiðnaði, þegar fiskiðnaður er undanskil-
inn. Viðgangur iðnaðar er því mikilvægur frá sjónarmiði atvinnuörygg-
is. Það er því alvarlegt mál þegar könnun Hagstofu og FÍI á markaðs-
hlutdeild íslenzks iðnaðar sýnir samdrátt milli áranna 1980 og 1981 og
hagsveifluvog FII og LII bendir til að samdráttar sé þegar farið að gæta.
Afkoma iðnaðar hefur rýrnað ár frá ári undanfarið. Þjóðhagsstofnun
taldi meðalhalla útflutningsiðnaðar fyrir síðustu gengislækkun um 19%
sem hlutfall af tekjum. Rekstraraðstæður, sem leiða til slíks taps, hafa
ekki einun'gis skammtímaáhrif, heldur draga úr iðnþróun í landinu.
Það er því tímabært þegar ellefu þingmenn úr þremur þingflokkum
(öllum nema Alþýðubandalagi) sameinast um tillögu til þingsályktunar
til að efla iðnað og styrkja stöðu hans. Fyrsti flutningsmaður er Matthí-
as Bjarnason, en meginmarkmið tillögunnar er að efla atvinnu í iðnaði
og stuðla að aukinni markaðshlutdeild innlendrar framleiðslu.
Meðal leiða sem flutningsmenn benda á í greinargerð eru: 1) niðurfell-
ing ýmissa opinberra gjalda til lækkunar á kostnaði, 2) endurskoðun á
orkuverði innlendri framleiðsli> í hag, 3) sérstakt átak verði gert til að
nýta opinber innkaup til eflingar innlendri framleiðslu, 4) lögum og
reglum um gjaldeyrisviðskipti verði breytt þann veg að þau örvi útflutn-
ing og iækki tilkostnað við hann, 5) aðflutningsgjöld af vélum og tækj-
um verði felld niður, einkum á framleiðniaukandi tækjum, svo sem
tölvum, 6) athugun verði gerð á því, hvaða áhrif stuðningsaðgerðir við
iðnað í viðskiptalöndum okkar hafi haft á samkeppnisstöðu innlendra
fyrirtækja, 7) gert verði átak til að hvetja til framleiðslu innanlands á
vörum, sem nú eru eingöngu innfluttar.
Flutningsmenn telja að með skjótum viðbrögðum stjórnvalda á þess-
um sviðum megi verulega rétta við stöðu íslenzks iðnaðar og tryggja
betur atvinnuöryggi í landinu.
Mismunandi verðþróun í
höftum og verzlunarfrelsi
Verðlag hefur reynzt stöðugra, verðbólga afgerandi minni og verð-
skyn almennings þroskaðra í þeim löndum, sem hurfu frá verðlags-
höftum fyrir áratugum og hafa búið að frjálsri verðmyndun og sölusam:
keppni síðan, en hér á landi, þar sem verðlagshöftin hafa haldið velli. í
umræðu um stjórnarfrumvarp um verðlag, samkeppnishömlur og
ólögmæta verzlunarhætti benti Geir Hallgrímsson, formaður Sjálfstæð-
isflokksins, á þá staðreynd, að verðstöðvun hafi verið í lögum á íslandi
allar götur síðan haustið 1970, en þessi rúmi áratugur hafi reynzt tími
meiri verðhækkana og meiri verðbólgu en nokkur annar í íslandssög-
unni.
Geir Hallgrímsson rifjaði upp að ríkisstjórn hans hefði fest í lög árið
1978, að verðlagning yrði frjáls þar sem samkeppni væri næg, en viðtak-
andi ríkisstjórn hafi frestað framkvæmd laganna og síðan breytt þessu
meginatriði. I lögunum frá 1978 var það meginregla að verðlagning væri
frjáls — en undanteknig, háð aðstæðum ónógrar samkeppni, að verð-
lagshöft kæmu til. I frumvarpi því, sem hér liggur fyrir, væri meginregl-
an áfram verðlagshöft, en frjáls verðlagning undantekning, þ.e. heimild,
sem Verðlagsráð getur beitt, ef það metur aðstæður þann veg. Þingmenn
Sjálfstæðisflokks hafa nú flutt breytingartillögur við frumvarpið, sem
fela í sér hliðstæð ákvæði og vóru í verðlagslögunum frá 1978, er illu
heilli komu aldrei til framkvæmda.
Geir Hallgrímsson sagði mál að hverfa frá sjónarmiðum þeirra, sem
alltaf tækju opinbera forsjá, eða stýringu ofanfrá, fram yfir vilja og
valfrelsi hins almenna borgara. Færa ætti verðlagseftirlitið í hendur
fólksins sjálfs, treysta sölusamkeppni, almennt verðskyn og neytenda-
samtök, en reynsla bæði hérlendis og erlendis vitnaði um yfirburði
verzlunarfrelsis fram yfir haftabúskap.
Rfkisstjórnin, bankar
og sparifjáreigendur
Meginhluti þeirra tekna, sem til verða hjá viðskiptabönkum, til að
bera uppi rekstrarkostnað og væntanlega skila einhverjum rekstr-
arhagnaði, kemur af mismun á útláns- og innlánsvöxtum. Það er við-
komandi bankaráðherra, fyrir hönd ríkisstjórnar, í samráði við Seðla-
banka, sem ákvarðar þessa vexti og þar með afkomu viðskiptabankanna,
og axlar ábyrgð af þeirri stefnumörkun. Ef hagnaður viðskiptabanka er
of mikill, sem hér verður ekki tekin afstaða til, þ.e. mismunur útláns- og
innlánsvaxta sé of mikill, er spurning, hvort sparifjáreigendur, sem
leggja bankakerfinu og þjóðarbúinu sparnaðinn til, eigi ekki forgangs-
rétt á leiðréttingu, eins og allt er í pottinn búið, fram yfir skattheimtu
ríkisvaldsins.
Inn í þetta mál kemur og nauðsyn þess að bankastofnanir búi að
ákveðnu lágmarkshlutfalli milli eiginfjárstöðu annarsvegar og innlána
og annarra skuldbindinga hinsvegar.
Undirbúningi þessa nýja skattafrumvarps og gagnaframlagi það varð-
andi er mjög ábótavant. Sköttun viðskiptabanka, sem þegar er nokkur
(27,5% af brúttótekjum 1980), getur verið réttlætanleg, en sýnt þykir, að
hér hafi offors skattaglaðra ráðherra ráðið meiru en vönduð vinnubrögð
— eða umhyggja fyrir nauðsynlegri sparifjármyndun í þjóðarbúskapn-
um.
Rekstur dag-
gjaldasjúkrastofnana
siglir í strand
I framhaldi af frétt Mbl. í gær um mjög slæma fjárhagsstöðu sjúkrastofnana, sem reknar eru
á daggjöldum, eru hér birt viðtöl við forstjóra slfkra stofnana víðs vegar um land. I viðtölunum
kemur í Ijós, að rekstrarstaðan er nokkuð misjöfn, en allar stofnanirnar standa uppi með
skuldahala frá síðasta ári. Hjá mörgum þeirra er fyrirséð að allt stefnir í stöðvun rekstrar, ef
ekki konia til lagfæringar. Daggjaldanefnd ákvað 1,1% hækkun daggjalda í janúar, og
umbeðnar 70 milljónir sem stofnanirnar töldu sig þurfa til áhaldakaupa og viðhaldskostnaðar
voru skornar niður í tæpar 27 milljónir. Svavar Gestsson heilbrigðisráðherra hefur nýverið
ritað stjórnum þessara stofnana bréf, þar sem hann, samkvæmt heimildum Mbl., ítrekar að
ekki verði varið auknu fjármagni til þessa rekstrar og verði stjórnendur stofnananna að draga
stafsemina saman sem nemur því fjármagni sem á vantar.
Stefán I>orleifsson Neskaupstað:
Aukin útgjöld einungis
til að bæta þjónustuna
„ÉG HKLI) að ckkert sjúkrahús sé til
á daggjaldakerfi, sem bruðli þannig
med fé, að aukin útgjöld séu til annars
en ad bæta þjónustuna. Landspítali og
aðrir ríkisspítalar eru ekki búnir að
sanna okkur aö það hafi verið sparað í
þeim rekstri. Ég óttast að við afnám
daggjaldakerfis og upptöku fastra
fjárveitinga verði frumkvæðið um
rekstur stofnana og þjónustuhlutverk
tekið úr höndum heimamanna og það
kalli á meiri miðstýringu. Til að þess-
ar þjónustustofnanir þróist til heilla
fyrir fólkið þá álft ég nauðsynlegt að
,,VH) SIGLUM hreinlega í strand með
daggjaldaákvörðunina frá í janúar að
baki. Ástandið er afleitt fjárhagslega
og búið að vera lengi, en með þessari
ákvörðun siglir hreinlcga í strand.
Okkar daggjald hér lækkaði í krónu-
tölu um 23 krónur, þrátt fyrir mikinn
hallarekstur og dýrtíðarhækkanir, svo
það segir sig sjálft hvert stefnir. Með-
altalshalli allra þessara stofnana á sl.
ári er 12,5%, en við hér á Landa-
kotsspítala erum með 16% halla, svo
útlitið er svart,“ sagði Olafur Örn Arn-
arson, yfirlæknir á Landakotsspítala.
Olafur sagði að spítalanum væri
haldið gangandi upp á krít og engir
reikningar greiddir. Sum fyrirtæki
hefðu nú þegar sett stopp á spítal-
ann og neituðu að afgreiða vörur til
hans nema gegn staðgreiðslu. Þá
hlæðu skuldirnar utan á sig með
vöxtum og vaxtavöxtum og taldi
Olafur málið vera komið í einn víta-
hring, sem erfitt væri að sjá út úr.
Ólafur var spurður hvort gripið
yrði til einhverra aðgerða, fækkun-
ar sjúklinga eða lokun deilda. Hann
svaraði: „Nei. Við getum ekki fækk-
að sjúklingum. Við erum á neyðar-
vakt og erum með sjúklinga á öllum
göngum. Við verðum að taka við
fólkinu á meðan einhver þarf að
komst inn, svo við getum ekkert
gert. Við höldum áfram þar til lána-
drottnarnir segja stopp. En eitthvað
verður til bragðs að taka og við von-
umst eftir viðbrögðum frá hinu
opinbera,* sagði hann í lokin.
frumkvædið verdi í höndum heima-
manna," sagði Stefán Þorleifsson, for
stjóri Sjúkrahússins á Neskaupstað.
Stefán sagði að staðan hjá þeim
væri vart verri en verið hefði.
Skuldabyrðin um áramótin hefði
numið 7%. Hann lagði mikla
áherslu á að sú löggjöf sem dag-
gjaldakerfið væri byggt á hefði
lengstum reynst mun betur en það
fyrirkomulag sem áður hefði verið,
þ.e. þegar miðað hefði verið við
daggjöld Landspítalans.
Um leiðir til lausnar sagði hann:
Þess má geta, að grein um mál-
efni þetta eftir Ólaf Örn birtist í
Mbl. í gær, en þar hefur hann sér-
staklega að umfjöllunarefni þá vísi-
tölu sem daggjaldanefnd notar við
útreikning daggjalda. Niðurstaða
hans er sú, að daggjaldanefnd hafi
algjörlega brugðist í starfi sínu.
Hún leggi rangar tölur til grund-
vailar útreikningum sínum sem
stjórnvöld taki síðan ákvarðanir
eftir.
„ÁSTANDID er ekki gott hér. Við er
um óhressir, sérstaklega með niður-
skurðinn til tækjakaupa og viðhalds.
Daggjaldið til þess þáttar var skorið
niður úr 43 kr. í 24 kr. hjá okkur, eða
um nálægt helming. En staðan í heild
er sú, að okkur vantaði tæp 6% upp á
að endar næðu saman um áramótin,
þannig að við drögum á eftir okkur
skuldahala,“ sagði Olafur Erlendsson
forstjóri sjúkrahúss Húsavíkur.
Ólafur sagði, að ástandið hjá
þeim væri samt sem áður eflaust
„Ég held nú að í raun og veru sé
ekki um aðrar leiðir að ræða en
aukna fjárveitingu eða að draga
saman þjónustu, og ég tel að það sé
einungis um það að ræða að fá
auknar fjárveitingu. Þá er ég ekki
að halda því fram, að ekki sé hægt
að draga eitthvað úr, en ég held að
það muni einungis koma fram í
auknum kostnaði síðar. Mannahald
er nú einu sinni um 70% af kostnað-
inum og svo koma liðir eins og lyf,
matvæli og annað slíkt. Vextir eru
einnig orðnir stór liður. Það mætti
eflaust breyta greiðsluformi til
stofnananna, koma á fyrirfram-
greiðslum frá tryggingunum, það
myndi draga úr vaxtakostnaði. En
allt sem viðkemur viðhaldi og
tækjakaupum segir til sín síðar, og
ef það yrði gert í ríkum mæli myndu
þessar stofnanir eingöngu drabbast
niður. Það ætti að vera sómi hvers
þjóðfélags að láta stofnanir sem
þessar líta vel út og þróast í fram-
faraátt. Við getum aldrei haft ann-
að markmið. Og ég vil leggja
áherslu á að við getum aldrei metið
það til fjár sem aukin heilsugæzla
og aukin þjónusta við sjúka gefur í
aðra hönd.“
Stefán sagði í lokin, að hjá þeim
hefði ekki verið farið út í að segja
upp fólki eða gera aðrar ráðstafnir.
Ekki væru neinir möguleikar á að
loka deildum eða draga saman segl-
in í sambandi við sumarfrí. Þeir
biðu því átekta eftir því hvert yrði
næsta skrefið.
betra en hjá mörgum öðrum. Um
lausnir sagði hann: „Okkur er tjáð
að ekki sé til meira fé til að reka
heitbrigðisþjónustuna en var á síð-
asta ári og það megi ekki fara fram
úr því, en ég tel að ef til samdráttar
þarf að koma, verði að standa að
slíku í sameiningu. Það er ekki hægt
að hver og einn sé í sínu horni með
einhverjar ráðstafanir. Við bíðum
nú eftir heildarskipunum frá yfir-
mönnum heilbrigðismála um hvað
gera skuli.“
Ólafur Örn Arnarson Landakotsspítala:
Siglum hrein-
lega í strand
Olafur Erlingsson Húsavík:
Sérstaklega óhressir
með niðurskurð til tækja-
kaupa og viðhalds