Morgunblaðið - 27.02.1982, Blaðsíða 26

26 MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 27. FEBRÚAR 1982
30. NorðurlandaráðsþingiðJ Helsinki:
Ný tillaga um Nordsat-sjónvarpshnött
inn á að tryggja framhaldsviðræður
I>rítugasta þing Norðurlandaráðs hefst í Helsinki á mánu-
dag og stendur dagana 1.—5. marz. Fyrir þinginu liggja 7
nýjar tillögur frá ráðherranefndinni og 22 fulltrúatillögur,
auk þess sem fjallað er um fjölmörg mál um samstarf Norð-
urlanda á ýmsum sviðum. Á þinginu mun ísland m.a. gerast
aðili að norræna vinnumarkaðinum. Nordsat-sjónvarpshnatt-
armálið verður mjög í sviðsljósinu, en nýlega ákváðu 19
fulltrúar í ráðinu að leggja fram nýja tillögu til að tryggja
áframhaldandi viðræður um norrænan sjónvarp.s- og út-
varpshnött, og stendur öll sendinefnd íslands að þvf. Fjallað
verður um samgöngur á sjó milli íslands og Norðurlandanna,
um norræn umferðarlög o.fl.
Sex íslenskir ráðherrar munu
sækja þingið, Gunnar Thor-
oddsen forsætisráðherra, Ragnar
Arnalds, fjármálaráðherra, Frið-
jón Þórðarson dómsmálaráð-
herra, sem er samstarfsráðherra
Islands hjá Norðurlandaráði,
Ingvar Gíslason, menntamála-
ráðherra, Svavar Gestsson fé-
lags- og heilbrigðisráðherra og
Hjörleifur Guttormsson
iðnaðarráðherra. Fulltrúar ís-
lands í Norðurlandaráði úr hópi
alþingismanna munu allir sækja
þingið, þeir Halldór Ásgrímsson,
formaður, Matthías A. Mathie-
sen, varaformaður sem á sæti í
forsætisnefndinni fyrir ísland,
Páll Pétursson, Sverrir Her-
mannsson, Eiður Guðnason og
Stefán Jónsson. Friðjón Sigurðs-
son skrifstofustjóri er ritari
nefndarinnar og fer utan. En
Áslaug Skúladóttir starfsmaður í
sendiráðinu í Stokkhólmi kemur
til aðstoðar sendinefndinni. Þá
mun um tugur embættismanna
úr ráðuneytunum sitja þingið,
svo og áheyrnarfulltrúar frá
Norrænu félögunum, dr. Gylfi Þ.
Gíslason og Hjálmar Ólafsson.
En Hjörtur Pálsson og Manuela
Wiesler fara til Helsinki vegna
athafnar við afhendingu bók-
mennta- og músíkverðlauna
ráðsins.
ísland aðili að
norræna vinnumark-
aðinum
Samkvæmt endurskoðuðum
samningi um norrænan vinnu-
markað, sem ísland gerist nú að-
ili að, eiga ríkisborgarar á Norð-
urlöndum rétt á að setjast að og
leita sér atvinnu hvar sem er á
Norðurlöndum, án þess að þurfa
búsetu- og atvinnuleyfi. Nú er
lögð rík áhersla á að fólki séu
kunnar félagslegar og efnahags-
legar aðstæður á nýja staðnum
og einnig að forsendur fyrir
heimflutningi séu fyrir hendi.
Nordsat-gervihnattarmálið er
í nokkkrum hnút en viðræður
standa yfir milli ríkisstjórna um
örlög þess. Danir höfðu ekki und-
irritað tiilöguna um það og ríkis-
stjórnin tilkynnti í febrúar sl. að
hún mundi ekki taka þátt í und-
irbúningi málsins. í nýrri tillögu
19 fulltrúa til 30. þings Norður-
landaráðs er lagt til að ríkis-
stjórnir Finnlands, íslands, Nor-
egs og Svíþjóðar haldi áfram að
vinna að þróun kerfis fyrir sjón-
varps- og útvarpssendingar um
sjónvarpshnött. Stendur öll ís-
landsdeild Norðurlandaráðs að
tillögunni, ásamt finnskum og
norskum fulltrúum í menning-
armálanefnd ráðsins. Þrír Svíar
hafa nú gerst meðflutningsmenn.
Telex-hnötturinn sem áætlað er
að verði skotið á loft af Svíum
1985 er mun ódýrari og til tak-
markaðri nota en fyrirhugaður
Nordsat-hnöttur, en í tillögunni
segir að sænski hnötturinn, sem
Finnland og Noregur muni vænt-
anlega taka þátt í, veiti mikil-
væga reynslu fyrir áætlun land-
anna fjögurra og e.t.v. sameinast
henni.
Ný umferðarlög
á íslandi 1983
Tillagan frá 1975 um að kanna
möguleika á að koma á ferjusam-
göngum milli íslands, Færeyja
og hinna Norðurlandanna verður
tekin upp. Ekkert hefur gerst í
málinu í 3 ár, þótt könnun hafi
fyrir þann tíma verið mjög já-
kvæð. Mun samgöngumálanefnd
nú fara þess á leit að niðurstaða
könnunarinnar verði endurskoð-
uð vegna breyttra forsenda, þar
sem ferja mundi stuðla mjög að
auknum samskiptum jaðarsvæða
við miðsvæði á Norðurlöndum.
Ný umferðarlög hafa verið
samþykkt á öllum Norðurlöndum
nema íslandi og óskar
samgöngunefnd Norðurlanda-
ráðs eftir því í nefndaráliti að
frumvarp til nýrra umferðarlaga
verið lagt fyrir Alþingi í síðasta
lagi á umferðaröryggisárinu
1983. En hér starfar nefnd að
undirbúningi málsins.
Leiðrétting
I baksíðufrétt Mbl. í gær, þar
sem sagt er frá slæmri fjárhags-
stöðu sjúkrastofnana sem reknar
eru á daggjöldum féll niður nafn
eins viðmælenda Mbl. Síðasta við-
talið í fréttinni er við Björn
Ástmundsson forstjóra Reykja-
lundar í Mosfellssveit og hefst til-
vitnun í ummæli hans á orðunum
„Það virðast vera undarleg vinnu-
brögð við ákvörðun daggjalda", í
næst síðustu málsgrein, en öll sú
málsgrein er eftir honum höfð, en
ekki Hauki Benediktssyni á Borg-
arspítalanum, eins og skilja
mætti. Eru viðkomandi beðnir
velvirðingar á þessum mistökum.
Afmæliskveðja:
Eyjólfur og Sigur
lín á Hnausum
í dag á Eyjólfur á Hnausum af-
mæli, það er að vísu ekki eitt af
þessum stóru afmælum og þó, af-
mæli mætra manna eru ætíð stór.
En það er einnig af annarri
ástæðu, að ég skrifa afmælisgrein-
ina núna, sl. haust átti Sigurlín a
Hnausum 90 ára afmæli og ég
taldi rétt að láta eitt yfir bæði
ganga.
Eyjólfur á Hnausum fæddist í
Botnum í Meðallandi 27. febrúar
1889 og verður þannig 93 ára í dag.
Foreldrar hans voru Vilborg
Þorsteinsdóttir, fædd 23. ágúst
1852, dáin 12. ágúst 1935, átti hún
ættir að rekja til Lýðs sýslumanns
Guðmundssonar í Vík og einnig til
hins enska bónda og grasalæknis í
Lambafelli, Hannesar Crumbecks,
og til hans getur Sigurlín einnig
rakið ætt sína. Faðir Eyjólfs var
Eyjólfur, fæddur 19. desember
1852, dáinn 5. júní 1937. Foreldrar
hans voru Eyjólfur Jónsson og
kona hans, Guðrún Jónsdóttir, en
móðir hennar var Ingibjörg Er-
lendsdóttir frá Uppsölum í Suður-
sveit. Hann drukknaði í lendingu
við Dyrhólaós 20. marz 1871. Jón
Ólafsson faðir hans átti Þuríði
Aradóttur, Hofi í Öræfum. Móðir
hennar var Ingveldur Vigfúsdóttir
á Skálafelli, Vigfússonar, Run-
ólfssonar, en Katrín kona Runólfs
var dóttir Árna Bjarnasonar í
Þingnesi, en Sigríður Stein-
grímsdóttir, föðurmóðir Sigurlín-
ar átti ættir að rekja til Bjarna,
bróður Katrínar.
Guðný Þorsteinsdóttir, móðir
Ingveldar, var í beinan karllegg
frá sr. Ólafi skáldi Guðmundssyni
á Sauðanesi.
Eyjólfsnafnið er sennilega kom-
ið frá Ingveldi. Hún átti tvo Eyj-
ólfa með manni sínum, Bjarna
Þorvarðarsyni á Hofi í Öræfum.
Eyjólfur yngri átti Kristínu
Jónsdóttur, skkju Ólafs Jónsson-
ar, föður Jóns Ólafssonar, og hef-
ur Jón látið Eyjólf heita nafni
stjúpa síns.
Þegar Karitas Brynjólfsdóttir í
Botnum, ekkja Erasmusar ríka
Halldórssonar brá búi um 1887
hafði Eyjólfur, faðir Eyjólfs á
Hnausum, hug á að fá Botnana
byggða. Botnarnir voru góð fjár-
jörð, beit góð og þurfti lítið að
gefa sauðfé og var Botnaféð fal-
legt, frískt og lagðhvítt. I Botnum
er fallegt, ég hef óvíða komið, sem
mér þykir fallegra en í Botnum og
angan úr jörð er góð þar. Bændum
í Botnum búnaðist Iöngum vel,
þótt jörðin sé nokkuð afskekkt
m.k. í fyrri daga, þegar vegir vóru
engir.
En Eyjólfur var maður fram-
kvæmda og snarræðis, brá sér til
Reykjavíkur, þótt um vetur væri,
og kom til baka með byggingar-
bréfið í vasanum. 1888 reisti hann
þar bú með unnustu sinni, Vil-
borgu Þorsteinsdóttur, og bjuggu
þau þar síðan rausnar- og mynd-
arbúi. Eyjólfur var sérstakur
hirðumaður og hvergi hef ég séð
betri umgang en þar og reglusemi
á öllum hlutum. Heymeisarnir
voru hreint út sagt listaverk,
vindlarnir fagurlega snúnir, ekk-
ert strá laust, og þótt farið væri
með heyhripin hans Eyjólfs út í
rok, þá hvorki losnaði vindill eða
strá. Og heystálið var jafnt og
beint, má segja eins og heflað
væri. Gestrisninni i Botnum var
við brugðið, þótt gestrisni væri
Skaftfellingum í blóð borin, var
hún þó óvíða með jafnmiklum
höfðingsbrag og í Botnum.
Þegar gest bar þar að garði beið
hans hlaðið borð af góðum og vel
framreiddum réttum og þótti hús-
ráðendum miður, ef lítils var
neytt. Rausn Vilborgar var mikil
og hélt Guðrún, dóttir þeirra
hjóna, henni með miklum mynd-
arskap, þegar hún fór að taka á
móti gestum. Um 1930 tók Guðrún
við Botnabúinu og stjórnaði því
með myndarskap til 1950, er unn-
usti hennar og ráðsmaður, Eyjólf-
ur Davíðsson, féll frá. Fluttist hún
fljótlega til Reykjavíkur með Eyj-
ólf son þeirra og bjuggu þau þar
saman til dánardægurs hennar.
Guðrún var ein af þeim konum
sem gott er að muna og sama er
um foreldra hennar að segja. í
Botnum þótti fólki gott að vera,
þótt iðjuleysi þekktist þar ekki.
Margir ungir menn, karlar og kon-
ur, unnu hjá Eyjólfi og Vilborgu í
Botnum og sóttu þangað gott
veganesti.
Snemma bar á miklum gáfum
og námshæfileikum hjá Eyjólfi
yngra í Botnum. Vorið 1907 lauk
Eyjólfur gagnfræðaprófi frá
Flensborgarskóla og verður hann
nú í vor 75 ára gagnfræðingur.
Jafnframt gagnfræðanáminu
kynnti hann sér uppeldis- og
kennslufræði og hlustaði á
æfingakennsluna. 1913 var hann á
kennaranámskeiði í Kennaraskóla
íslands. Hann kenndi síðan um
margra ára skeið í Meðallandinu,
Skaftártungu og Álftaveri og
stundum kenndi hann í öllum
hreppunum sama veturinn.
Hann var einnig skólastjóri
unglingaskólans í Vík í Mýrdal
1916—18. Eyjólfur var í fremstu
röð kennara og hefði hann sómt
sér vel í hvaða skólastjórastöðu
sem væri í landinu. Mörg trúnað-
arstörf hlóðust á Eyjólf. 1919 var
hann skipaður hreppstjóri, en nú
hefur Vilhjálmur sonur hans leyst
hann af hólmi.
Mörgum öðrum trúnaðarstörf-
um gegndi hann, t.d. var hann
hreppsnefndarmaður um margra
ára skeið, sýslunefndarmaður,
oddviti, formaður skólanefndar,
prófdómari, safnaðarfulltrúi,
deildarstjóri Sláturfélags Suður-
lands o.fl.
Eyjólfur er fjölfróður maður og
er manna kunnugastur austur þar
um ættir og liðna tíð og segir vel
frá. Hann er vel fær í ensku og
átti létt með að tala við enska
skipbrotsmenn, enda þurfti hann
oft á því að halda, meðan ströndin
voru sem tíðust.
íslenskumaður er hann góður og
skrifar fallega og persónulega
hönd. Ekki man ég til að hafa séð
fallegri forskrift en hjá honum. —
1935 sæmdi franska stjórnin hann
heiðursmerki fyrir björgun og að-
hlynningu franskra skipbrots-
manna, er strönduðu á Meðal-
landsfjörum.
28. desember 1918 kvæntist Eyj-
ólfur Sigurlínu Sigurðardóttur,
fædd 30. september 1891, og átti
hún 90 ára afmæli á sl. hausti.
Faðir hennar, Sigurður póstur
Pétursson (fæddur 19. september
1860, dáinn í Árnesi 20. júní 1921).
Faðir Péturs var Jón klaustur-
haldari og var kona hans Þor-
björg, dóttir sr. Bergs Jónssonar
og Katrínar dóttur sr. Jóns Stein-
grímssonar. Faðir Jóns klaustur-
haldara var Jón lögréttumaður
Vigfússon, en kona hans var Sig-
urlaug, dóttir sr. Sigurðar í Holti,
föðurbróðir sr. Jóns. En dóttir
þeirra Sigurðar lögréttumanns og
Sigurlaugar var Dómhildur, kona
sr. Jóns Jónssonar á Hnausum og
var amma Stefáns Hannessonar á
Hnausum.
Móðir Sigurlínar var Agnes,
fædd 8. september 1866, dáin 11.
júlí 1954.
Foreldrar Agnesar voru Ingi-
mundur Eiríksson hreppstjóri og
Ragnhildur Þorsteinsdóttir, frá
Núpum, Helgasonar og var móðir
Þorsteins Ólöf Eiríksdóttir frá
Hnappavöllum. Móðir Ragnhildar
var Ágnes Sveinsdóttir, Stein-
grímssonar, Halldórssonar frá
Hnappavöllum. Agnes fluttist með
foreldrum að Rofabæ 1879 og var
hún þar uns hún fluttist að
Hnausum 1923. Eftir að Stefán
bróðir hennar dó, 1919, sá hún um
heimilið með ekkju Stefáns, Mar-
gréti Árnadóttur, og hvíldi þungi
heimilisins mikið á henni.
Agnes var dugleg að hverju sem
hún gekk, hvort sem var um
karlmannsverk eða kvenna að
ræða, og var vel hög í höndum.
Hún var greind, gat verið skap-
stór, ef því var að skipta, hjálpsöm
og gat ekkert aumt séð og alltaf
tilbúin að rétta hjálparhönd.
Þótt efnin væru þröng var hún
alltaf reiðubúin að miðla öðrum af
þeim, sem hjálpar þurftu. Mér er
sagt, að hún hafi í mörgu líkst
föður sínum. Sigurlín var á Rofa-
bæ þar til hún fluttist að Botnum
1918. Hún hafði numið hússtjórn
hjá Hólmfríði Gísladóttur, og
einnig vann hún hjá Jóni Her-
mannssyni lögreglustjóra í
Reykjavík og frú hans.
Vorið 1923 fluttust þau Eyjólfur
og Sigurlín að Hnausum, tóku þá
um vorið við jörðinni af Stefáni
Hannessyni, fæddur 22. september
1844, dáinn 19. maí 1927. Faðir
Stefáns var Hannes Jónsson frá
Núpsstað, Hannessonar, Jónsson-
ar Bjarnasonar, fæddur 1696, er
fyrstur þeirra ættmanna bjó á
Núpsstað. Móðir Stefáns var
Helga (fædd 3. águst 1806, dáin 21.
október 1893). Foreldrar hennar
voru sr. Jón Jónsson og Dómhildur
dóttir Jóns lögréttumanns Vig-
fússonar, fluttust þau að Hnaus-
um 1804.
Foreldrar síra Jóns voru sr. Jón
Jónsson á Mýrum og Helga
Steingrímsdóttir, systir sr. Jóns
Steingrímssonar á Prestbakka, en
sr. Jón á Mýrum, maður Helgu,
var sonur sr. Jóns á Mýrum og var
móðir hans dóttir Eiríks Jóns-
sonar í Holti og komu þar ættir
Helgu og Hannesar á Hnausum
saman.
Sigurlín var skyld Stefáni á
Hnausum og kallaði hann hana
jafnan frænku sína, dvaldi hún
stundum hjá honum á Hnausum.
Stefán var fróður maður og
manna ættfróðastur, hann var
forn í háttum og höfðingi heim að
sækja. Hnausaheimilið var eitt af
þessum gömlu rótgrónu heimilum,
enda stóðu að því sterkir stofnar,
ættir Helgu og Núpsstaðarheimil-
ið. Á Hnausum voru lengi í heiðri
hafðar gamlar venjur, sem tíðkuð-
ust fyrrum á betri heimilum og
brá Stefán þar ekki út af. Hnausa-
heimilið var vel efnað, enda var
þar nokkur vinnuharka fyrrum, en
þó sóttust menn eftir vist á
Hnausum. Hnausaheimilið var
þekkt fyrir rausn og höfðingsskap
og þaðan mátti enginn fara án
góðgerða, enda neituðu fáir hinum
þykku sauðasíðum á Hnausum.
Þegar Eyjólfur kom að Hnaus-
um, þá var sanduppblástur að
aukast þar, sem verið hafði um
alllangt skeið. Leit um tíma út
fyrir að Hnausar legðust í eyði.
Nú er búið að græða þessa sanda
og vonandi verða Hnausar og
Botnar enn í byggð um langan
tíma. „Það er þyngra en tárum
taki“ að sjá gamlar jarðir í eyði.
Að lokum óska ég þeim Hnausa-
hjónunum allra heilla á komandi
árum, með þökk fyrir allt hið góða
sem hið liðna hefur að geyma.
Ingimundur Á. Stefánsson