Morgunblaðið - 01.12.1982, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 1. DESEMBER 1982
„... og ljótu kýrnar átu
sjö fyrri feitu kýrnar“
eftir Halldór Blöndal
alþingismann
„Og Faraó sagði við Jósef: Mig
dreymdi að ég stæði á árbakkan-
um. Og sjá upp úr ánni komu sjö
kýr, feitar á hold og fallegar út-
lits, og fóru að bíta sefgresið. Og
sjá á eftir komu upp sjö aðrar kýr,
renglulegar og mjög ljótar útlits
og magrar á hold; hefi ég engar
séð jafnljótar á öllu Egyptalandi.
Og hinar mögru og ljótu kýrnar
átu sjö fyrri feitu kýrnar. En er
þær höfðu etið þær, var það ekki á
þeim að sjá, að þær hefðu etið
þær, heldur voru þær ljótar útlits
sem áður.“ Þessa frásögn úr Biblí-
unni af draumum Faraós konungs
þekkja menn og ráðning Jósefs á
þeim hefur þótt svo merk, að til
hennar er jafnan vísað síðan.
Hann réð drauminn svo, að sjö
góðæri færu í hönd, en þeim
fylgdu síðan sjö hallærisár, svo að
nægtirnar gleymdust og hungrið
eyddi landinu. Hann gaf Faraó
þetta heilræði: Hann skyldi skipa
umsjónarmenn yfir landið og taka
fimmtung af afrakstri Egypta-
lands á sjö nægtaárunum og
geyma til hallærisáranna. —
Þetta líkaði Faraó vel og öllum
þjónum hans.
Þessi gamla saga er sígild. Hún
er áminning til þeirra, sem með
mannaforráð fara, að sýna forsjá.
Hún á vel við í dag hér á landi.
Fyrir aðeins einu ári höfðum við
íslendingar búið við meira góðæri
en nokkru sinni í sögu lands okkar
og eitt árið var öðru betra. Síðan
höfum við ekki orðið fyrir neinum
stóráföllum. Samt stöndum við í
þeim sporum nú, að við eigum ekk-
ert eftir til þess að mæta stundar-
erfiðleikum. Það var meira að
segja svo á þessu hausti, að út-
gerðin var neydd til þess að verja
til olíukaupa sjóði, sem hún hafði
safnað til þess að geta flutt nokk-
uð af tryggingum sínum inn í
landið og þannig lækkað iðgjöldin.
Senn er þessi sjóður þurrausinn og
í hönd fer vetrarvertíð, sem spáð
er að verði ekki jafngóð og í fyrra.
... ef þau væru
í eigu einstaklinga
A þriðjudaginn var sjónvarpað
umræðum frá Alþingi. Þetta var
kappræðufundur með þeim tak-
mörkunum sem slíkum fundum
fylgja. Eitt var þó eftirtektarvert
öðru fremur. Ráðherrarnir
kenndu öðrum þjóðum erfiðleika
okkar nú.
I slíku mati á eigin verkum felst
að sjálfsögðu, að þeim finnst þeir
hafi í stórum dráttum stjórnað
landinu þokkalega. Þeir fóru öfugt
að við Faraó og þykir sér hafa vel
farnast. I Biblíunni segir frá því,
að hallæri hafi orðið í öllum lönd-
um, en í öllu Egyptalandi hafi ver-
ið brauð. Hér á landi hefur verið
bruðlað með verðjöfnunarsjóðina í
góðæri, svo að við getum ekki
gripið til þeirra nú, heldur verðum
að leita til annarra þjóða eins og
aðrar þjóðir leituðu til Egypta
forðum.
I góðæri til sjávarins er alltaf
hætta á því, að halli á iðnaðinn.
Og því miður hefur iðnaðurinn
hlotið það hlutskipti á síðustu ár-
um. Efnahagur iðnfyrirtækjanna
hefur orðið fyrir þungum skakka-
föllum og greiðslugetan er þverr-
andi. Samt sem áður vitum við, að
hér hlýtur atvinnuleysi að fara í
hönd, nema iðnaðurinn standi sig.
Jón Sigurðarson, forstjóri Skinna-
Halldór Blöndal
verksmiðjunnar Iðunnar á Akur-
eyri og bæjarfulltrúi Framsóknar-
flokksins, hefur fjallað um
atvinnumál á Akureyri í frétta-
bréfi Fjórðungssambands Norð-
lendinga. Þar segir hann m.a., að
þannig sé komið fyrir okkur ís-
lendingum, að fjárfesting í arð-
bærum og atvinnuskapandi fyrir-
tækjum gerist æ sjaldgæfari hin
síðustu árin. Og hann kemst að
þessari niðurstöðu: „Hér á landi er
haldið uppi verulegri atvinnu á
fölskum forsendum, þ.e.a.s. með
erlendri skuldasöfnun og tap-
rekstri fyrirtækja. Allir sjá að það
gengur ekki til langframa og
menn hljóta að spyrja sig hvað
tekur við þegar þessu lýkur."
Allt víkur að einum punkti
Enn segir Jón: „Sé horft til
lengri tíma en næstu missera um
„Ég fullyrði að sumum
fyrirtækjum samvinnu-
hreyfingarinnar á Akur-
eyri hefði verið lokað nú
þegar ef þau væru í eigu
einstaklinga. Mér er
það Ijósara en mörgum
öðrum, að ekki einu
sinni samvinnuhreyfing-
in getur haldið áfram
þessum hallarekstri
iðnfyrirtækjanna enda-
laust ... “
atvinnuástand á Akureyri er
miklu kvíðvænlegra um að litast.
Ekkert bæjarfélag á landinu er
eins háð iðnaðinum og Akureyri.
Stærsti hluti iðnaðarins í bænum
var rekinn með verulegum halla á
síðasta ári og svo verður líka á
þessu ári. Engin fjárfesting hefur
orðið í nýjum iðnfyrirtækjum né
heldur í nokkurri umtalsverðri
stækkun á þeim sem þegar eru
fyrir hendi. Ég fullyrði að sumum
fyrirtækjum samvinnuhreyfingar-
innar á Akureyri hefði verið lokað
nú þegar ef þau væru í eigu ein-
staklinga. Mér er það ljósara en
mörgum öðrum að ekki einu sinni
samvinnuhreyfingin getur haldið
áfram þessum hallarekstri iðnfyr-
irtækjanna endalaust og því er nú
þessi svartsýnistónn í mér varð-
andi iðnaðinn."
Þetta er þungur áfellisdómur
yfir atvinnustefnu, sem undir eng-
um kringumstæðum er unnt að
rekja til kreppu í öðrum löndum.
Þetta er ekki barlómur í stjórnar-
andstöðu né fjandskapur við sam-
vinnuhreyfinguna. Þetta er ein-
ungis vitnisþurður manns, sem
um nokkurt skeið hefur gegnt því
óöfundsverða hlutskipti að bera
ábyrgð á rekstri fyrirtækis, sem
einna mest hefur kveðið að í út-
flutningsiðnaðinum. Barátta
okkar sjálfstæðismanna á Alþingi
hefði orðið léttari, ef slíkur maður
með slík sjónarmið hefði fyrir-
fundist í þingflokki Framsóknar-
flokksins.
Iönþróunin hans
Hjörlcifs
Hjörleifur Guttormsson hefur
það skopskyn á sjálfan sig, sem er
gott, að henda gaman að skýrslu-
bunkunum í kringum sig, þegar
vel liggur á honum. En hann er
ekki eins viðkunnanlegur, þegar
hann býr það til, að iðnþróun í
merkingunni sterkari iðnfyrirtæki
hafi orðið í ráðherradómi hans. Ég
læt Jón Sigurðarson einnig um að
svara þessu en orð hans eru
grunntónninn í því, sem ég hef
verið að segja á Alþingi, þegar at-
vinnumál hefur borið á góma:
„Það er höfuðatriði fyrir Akureyr-
inga að leiðrétt verði starfsskil-
yrði iðnaðarins. Verði það gert,
horfir hér miklu betur um alla at-
vinnu. Ef þessi starfsskilyrði
hefðu verið betri síðustu árin, má
fullyrða, að mörg iðnfyrirtæki
væru að byggja upp ný fyrirtæki
og nýjar greinar, en það þarf mik-
inn kjark til að leggja út í það og
ennfremur fjármuni. Fjármunir
eru einfaldlega ekki fyrir hendi
hjá þessum fyrirtækjum um þess-
ar mundir."
Faraó fór fyrst til spásagna-
mannanna, en þeir gátu ekki ráðið
drauminn. Einstökum ráðherrum
er tíðrætt um álit sérfræðinga og
vilja skella skuldinni á þá. Faraó
var ekki ánægður með svörin og
fór annað. Sá, sem ræður löndum,
verður að kunna að leita ráða, ef
honum á að farnast landsstjórnin
vel úr hendi. Öll ár eru ekki jafn-
góð og svörin hljóta að hníga að
því, hvernig eigi að brúa bilið í
harðærinu, þangað til aftur batn-
ar í ári.
Björn Pálsson fv. alþm.
um verðbólguvandann
eftir dr. Magna
Guðmundsson
í Morgunblaðinu 10. nóv. birtist
alllangt viðtal við Björn Pálsson,
fv. alþm. Það var forvitnilegt fyrir
ýmsar sakir — og þá ekki sízt
fyrir hreinskilinn og umbúðalaus-
an málflutning.
Löngumýrarbóndinn ber glöggt
skyn á efnahags- og fjármál og
gerir sér grein fyrir eðli verðbólg-
unnar. Mætti margur bóklærður
vel við una, ef hann hefði jafn góð-
an skilning á þessum efnum. Birni
er að sjálfsögðu mikill styrkur að
því að hafa á langri starfsævi ver-
ið virkur í atvinnulífi þjóðarinnar.
Hann á ekki aðeins bústörf og
þingstörf að baki, heldur og verzl-
unarstjórn og útgerð. Var hann
um hríð kaupfélagsstjóri á Skaga-
strönd og gerði sjálfur út í all-
mörg ár. Aður hafði hann siglt
víða um lönd að loknu búfræði-
námi að Hólum. Svo margþætt og
víðtæk reynsla er haldbetri
menntun en langseta á skólabekk
ein saman.
Björn telur endurteknar geng-
islækkanir vera aðalorsök verð-
bólgunnar. Það er vissulega rétt í
þeim skilningi, að ein gengislækk-
un elur aðra og heldur verðbólg-
unni með þeim hætti gangandi.
Við þurfum að kaupa frá útlönd-
„Löngumýrarbóndinn
ber glöggt skyn á efna-
hags- og fjármál og gerir
sér grein fyrir eðli verð-
bólgunnar. Mætti marg-
ur bóklærður vel við
una, ef hann hefði jafn
góðan skilning á þess-
um efnum.“
um nær öll hráefni og neyzluvörur
utan landbúnaðarvara og fisks.
Við hverja gengislækkun, smáa og
stóra, hækkar verð alls innflutn-
ingsins, þar með framfærsluvísi-
tala og kaupgjaldsvísitala. Launa-
hækkanir auka svo kostnað út-
flutningsatvinnuveganna, sem
verða að keppa á erlendum mörk-
uðum og lúta markaðsverði. Fyrir-
tækin geta ekki bætt kostnaðar-
auka við afurðaverðið. Því þarf
enn að lækka gengið, til þess að
reksturinn fái borið sig — og svo
koll af kolli.
Þetta skilja landsmenn nú al-
mennt, nema e.t.v. féinir í mið-
stjórn peningamála, sem vilja ekki
skilja. Meginatriðið í landi sem
okkar — landi með opið hagkerfi
og háð útflutningi — er að halda
framleiðslukostnaði á svipuðu
stigi og i viðskiptalöndum okkar.
Með öðrum orðum tryggja sam-
keppnishæfni atvinnuveganna.
Björn Pálsson hefir einurð og
kjark til að mæla fram önnur
sannindi engu veigaminni: Vaxta-
hækkanir hafa sömu áhrif og
launahækkanir í þá átt að auka
framleiðslukostnað. Þetta þarf
raunar ekki að segja neinum, sem
rekur atvinnufyrirtæki, en vefst
fyrir sumum bóklærðum og mörg-
um stjórnmálamönnum. Þegar
vextir hækka, gerist allt með
sama hætti og þegar kaupgjald
hækkar: Framleiðslukostnaður
vex, útflutningsfyrirtæki lenda í
erfiðleikum, gengið er lækkað eða
látið síga þeim til stuðnings, verð
innflutningsins vex, síðan fram-
færsluvísitala, kaupgjaldsvísitala
og lánskjaravísitala. Hin síðast-
nefnda leiðir til enn hærri vaxta
— og svo koll af kolli. Við höfum
nú, til viðbótar kaupgjalds- og
verðlagsskrúfu, vaxta- og verð-
lagsskrúfu. Síðan hún fór í gang,
hefir verðbólga aukizt úr 40% í
60% og mun á næstu mánuðum
væntanlega fara í 80%.
Þriðji verðbólguvaldurinn, sem
Björn nefnir, og ekki sá lítilvæg-
asti er skuldasöfnunin. Erlendar
lántökur auka peningaframboðið í
landinu og skapa grundvöll út-
lánaþenslu. Hitt vill gleymast, að
gengislækkun eykur byrði er-
lendra skulda. Þær hækka að
Dr. Magni Guðmundsson
krónutölu í sama mæli og krónan
er skert. Ríkissjóður þarf þá að
hækka skatta til að geta staðið
undir hinni auknu skuldabyrði, en
skuldug útflutningsfyrirtæki
missa þann rekstrarávinning, sem
gengislækkun annars veitti. Geng-
islækkun m.ö.o. hættir að vera
nýtanlegt hagstjórnartæki, þegar
erlendar skuldir fyrirtækja og
verðtryggðar skuldir þeirra eru
miklar. Hún er þó enn í dag ásamt
vaxtahækkun eina úrræðið, sem
ráðamenn eygja í efnahagsvanda.
Viðskiptahallinn að undanförnu
hefir ekki aðeins verið fjármagn-
aður af bankakerfinu, heldur að
verulegu leyti með vörulánum er-
lendra fyrirtækja, sem eru svo
endurlánuð með afborgunarkjör-
um í verzlunum. Er með ólíkind-
um, að þessi leikur skuli ekki
hreinlega stöðvaður. Þjóðhags-
stofnun spáir áframhaldandi við-
skiptahalla á næsta eða næstu ár-
um, eins og slíkur halli sé náttúru-
lögmál.
Ég er sammála Birni Pálssyni
um það, að ekki stoðar, ef við vilj-
um draga úr verðbólgu, að taka
fyrir einn þátt, þ.e. kaupgjald,
heldur verður að lækka aðra þætti
jafnframt: ágóða, vexti, þjónustu
opinberra fyrirtækja, skatta
o.s.frv. En fjölmiðlar og heill
stjórnmálaflokkur heldur áfram
að reka blindan áróður fyrir há-
vöxtum með slagorðum atkvæða-
veiðarans um „réttlæti" og „sið-
ferði". Vissulega má eftir ýmsum
leiðum tryggja peninga eldra fólks
í bönkum eða langtíma spariinn-
lán yfirleitt. En obbinn af veltufé
bankanna er þar ekki til ávöxtun-
ar, heldur bíður þar skamma
stund gróðatækifæris í verzlun og
viðskiptum alls konar. Bankar
bera geymslukostnað af þessu fé
og enn meiri ávísanakostnað. Að
krefjast þess, að hver króna, sem
liggur í banka um stundarsakir,
skili sér út úr bankanum með fullu
verðgildi, er alger fásinna, enda
hvergi gert í víðri veröld. Að
krefjast slíks, meðan lágtekjufólk
þolir kaupmáttarskerðingu, er
pólitísk stigamennska.
Löngumýrarbóndinn furðar sig
á því, að þeir, sem ráða gengi og
vöxtum, skuli ekki vera búnir að
segja af sér. Bið verður sjálfsagt á
því, svo sannfærðir eru þessir
menn um eigið ágæti. Hins vegar
riða íslenzkir atvinnuvegir senn
til falls, ef fjármálaóstjórn linnir
ekki. í landinu er engin kreppa,
nema sú, sem við höfum búið til
sjálfir.