Morgunblaðið - 05.03.1983, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 5. MARZ 1983
Á mótum austurs og vesturs
Eftir Önnu Bjarnadóttur
Landamærin: Gaddavír, gildrur og austur-þýskir útsýnisturnar. Pílan bendir á tvo austur-þýska landamæraverði
sem læddust um hvítklæddir í snjónum og kíktu á fólk vestan megin girðingarinnar.
Fyrirhuguð staðsetning meðal-
drægra kjamorkuvopna í Vestur-
l’ýskalandi og hörð barátta græn-
ingja og annarra vinstri sinna gegn
því hefur beint meiri athygli að
utanríkismálum í vestur-þýsku
kosningabaráttunni en gengur og
gerist. Venjulegt fólk, sem yfirleitt
lætur sig utanríkis- og hernaðar-
mál litlu skipta, situr nú og ræðir
Pershing II og stýriseldflaugar yfir
kaffibollunum og veltir fyrir sér
stöðu V-I’ýskalands milli stórveld-
anna tveggja í austri og vestri. Há-
værustu raddirnar vilja engar eld-
flaugar og helst hlutlaust V-Þýska-
land. Hinn svokallaði „þögli meiri-
hluti“ er sagður ánægður með
hlutina eins og þeir eru. Algengt er
að fólk segi eldflaugarnar illa
nauðsyn fyrst Sovétmenn beina nú
þegar kjarnorkueldflaugum gegn
V-Evrópu, og ein eldri kona spurði:
„Heldurðu að Bandaríkjamenn
hefðu látið sprengjuna falla á Hir-
oshima ef Japanir hefðu átt sína
eigin kjarnorkusprengju?“
Stjórnmálamenn þykjast
kryfja þessi mál til mergjar í
kosningaræðum sínum, en þeir
draga því miður aldrei sömu
ályktanir. Rökræðan öll virðist
stundum næstum vonlaus og
maður skilur vel litla strákinn
sem hoppaði um undir einni
stjórnmálaræðunni og söng „Ost
und West, Ost und West“. Hann
var augsýnilega orðinn lang-
þreyttur á orðunum og hefði
helst viljað heyra eitthvað nýtt.
En alvara orðanna blasir við
þegar ekið er upp að landamær-
um Austur- og Vestur-Þýska-
lands. Þar hoppar enginn um og
kærir sig kollóttan. Það er ekki
hægt að aka yfir landamærin
alls staðar þar sem vegir liggja í
gegnum þau og heldur er skrýtið
að fylgja vegaskilti vestan megin
sem vísar á Meinsingen en kom-
ast svo ekki leiðar sinnar af því
að gaddavír og vel faldar smá-
sprengjur verða á vegi manns.
Þó nokkur fjöldi Vestur-
Þjóðverja gerir sér ferð að
landamærunum á hverju ári til
að sjá fyrirbærið og margir
Austur-Þjóðverjar gera sér ferð
í von um að komast vestur yfir
óséðir. Hópur eiginkvenna borg-
arstjóra á svæði í nágrenni
landamæranna tók sig til fyrir
skömmu og fór í skoðunarferð að
landamærunum. Vestur-þýskur
landamæravörður útskýrði fyrir
þeim tæknibúnað nágrannanna
hinum megin girðingarinnar og
sagði m.a. að myndavélum væri
komið fyrir við hvern veg til að
fylgjast með öllum ferðum. Það
var þó augsýnilega ekki nóg. Allt
í einu tóku konurnar eftir tveim-
ur hvítklæddum náungum, sem
varla sáust í snjónum, hinum
megin við gaddavírinn. Þeir
kíktu á þær með sjónauka og
annar virtist taka myndir með
mikilli nærlinsu. Landamæra-
vörðurinn hló og sagði þá varla
ná góðum myndum svona beint
upp í sólina, en konur borgar-
stjóranna voru alveg gáttaðar.
„Að hugsa sér þetta,“ sögðu þær,
„hér í miðju Þýskalandi!"
Flestar kvennanna höfðu oft
séð landamærin áður og ferðast
austur yfir til Berlínar eða í
heimsókn til ættingja og gam-
alla kunningja. En svo virtist
sem þær myndu aldrei venjast
landamærunum og sætta sig við
þau til fulls. Landamæravörður-
inn sagði að umferð við hliðina á
landamærunum hefði minnkað
verulega á síðustu árum. Fólk
sem ólst upp í sameinuðu Þýska-
landi væri farið að eldast og
margir væru þegar látnir.
Kynslóðin sem ólst upp eftir
stríð þekkti fáa hinum megin við
girðinguna og þætti það bara
fyrirhöfn að fara þangað.
Eldri kynslóðin og stjórn-
málamenn tala oft um eitt
Þýskaland og segja að einhvern
tíma verði löndin sameinuð á ný.
Ungt fólk segir hins vegar að
Austur-Þýskaland sé bara annað
erlent ríki, eins og t.d. Austur-
ríki, þar sem þýska er töluð.
Vestur-Þýskaland er föðurland
þess en ekki sameinað Þýska-
land.
Gamall og reyndur stjórn-
málafræðingur við háskólann í
Tubingen, prófessor Eschenburg,
sagðist hafa litla trú á að nokkur
talaði í fullri alvöru um samein-
að Þýskaland. Fáir kærðu sig í
raun og veru um allt of sterkt
Þýskaland. Hann vildi að sam-
skipti milli landanna bötnuðu en
ekki þýddi að loka augunum
fyrir því að annað landið til-
heyrði austurblokkinni og hitt
væri í hinni vestri. Til lítils væri
að láta sig dreyma um hlutleysi
Vestur-Þýskalands, til þess væri
landið alltof stórt og vel efnað og
á of mikilvægum stað á mótum
austurs og vesturs.
ab
Vestur-þýskur landamæravöröur segir borgarstjórafrúm frá landamærunum í miðju I»ýska-
landi.
Hús þýska skáldsins Hölderlin í Tiibingen.
Færeyskar bækur
— eftir sr. Jón
Bjarman
Nú að baki jólabókavertíðar-
innar hafa mér borizt upplýs-
ingar um færeyskar bækur, er út
komu á liðnu ári. Mig langar til
að vekja athygli á þeim, auðvelt
er að verða sér úti um eintök af
þeim með aðstoð íslenzkra bók-
sala og er það ómaksins vert, því
hér eru athyglisverðar bækur á
ferðinni og auðlesnar þeim, sem
nenna að leggja það á sig að setja
sig inn í og læra eilítið í því máli,
sem stendur næst móðurmáli
okkar, í stað þess að hafa það að
skopi. Þetta eru margskonar
bækur, skáldsögur, smásögur,
ljóðasöfn, ferðalýsing, bók úr at-
vinnusögu, náttúrufræði o.fl.
Mig langar til að benda sér-
staklega á skáldverkin. Flest eru
ljóðasöfnin.
Ár og orö eftir Jákup Berg, höf-
undur gefur sjálfur út bók sína.
Hún er 129 blaðsíður. Mikið af
kveðskapnum í þessari bók er
tækifærisljóð allskonar, eða
kvæði ort af ákveðnu tilefni
hverju sinni og um dægurmál.
Ljóðin eru ort á tímabilinu
1924-1970.
í smildri Beethovens printleiðir.
höfundur er Sjúrður Hansen,
bókin er gefin út í Kaupmanna-
höfn af færeyska stúdentafélag-
inu. Bókin er ekki stór, 41 bls. í
ljóðunum lýsir og tjáir höfundur
tilfinningar sínar þegar hann
kemur aftur heim til eyjanna.
Skríggj er þriðja ljóðasafnið,
það er eftir Carl Johan Jensen.
Bókin er 78 blaðsíður og gefin út
af Mentunargrunni Stúdentafé-
lagsins. Bókinni er skipt í.fjóra
flokka og í henni eru 18 ljóð. Þau
fjalla m.a. um angistina, sem
nútímamaðurinn stendur and-
spænis og á í baráttu við. Síðasti
flokkurinn heitir Reyða lív og
endar á þessum orðum:
Rauða Iíf —
hjarta mitt —
ég meðtek þjáning þína.
Sólarkringur, fjórða ljóðasafnið
er eftir Karsten Hoydal, það er
bókaútgáfan Tyril í Hoyvík, sem
gefur það út. I bókinni eru þýð-
ingar á ljóðum eftir 21 skáld frá 9
löndum. Bókin er 205 síður að
stærð. Karsten Hoydal er þekkt
ljóðskáld um öll Norðurlönd.
Hann er einnig góður sagnahöf-
undur. Hann hefir komið hingað
til landsins og verið hér gestur
Norræna hússins, þar sem verk
hans hafa verið kynnt. Þýðingar
úr þeim hafa einnig verið lesnar í
Jón Bjarman
Ríkisútvarpinu. Undanfarin ár
hefir Karsten mjög fengizt við
Ijóðaþýðingar, má minna á bók
hans Frændaröddir, sem kom út
1977, en þar þýðir Karsten ljóð
eftir tvö norsk skáld og tvö ís-
lenzk skáld.
Tvö smásagnasöfn hafa komið
út á árinu.
Av longum leiöum eftir Gunnar
Hoydal, það er forlagið Orð og
Lög í Þórshöfn, sem gefur þessa
bók út. Hún er 156 blaðsíður að
stærð. Mér skilst að bókin sé
bæði ferðasaga og þroskasaga
manns, nánast endurminningar,
en allt fært í skáldlegan búning.
Ég hlakka til að fá þessa bók í
hendur og lesa hana.
Viö tendruöum lyktum heitir
hitt smásagnasafnið og er gefið
út í Kaupmannahöfn af færeyska
stúdentafélaginu. Bókin er eftir
Hanus Andreassen og er 153
blaðsíður að stærð. í umsögn um
sögurnar segir að þær séu um
ástina og fegurðina í víðustu
merkingu þeirra orða, þar er
reynt að lýsa því, sem ekki verður
höndum gripið, lögum, sem við
heyrum ekki, litum, sem við sjá-
um ekki og leyndarmálum sem
við viljum ekki þekkja. Það hljóð-
ar lokkandi.
Tveggja skáldsagna er getið.
Leikur tín er sum hin Ijósi dagur
eftir Jens Paula Heinesen, forlag-
ið Gestur gefur hana út. Jens
Pauli er vel þekktur hér á landi,
verk eftir hann hafa verið þýdd
og önnur kynnt bærilega. Þetta
er þriðja bókin í miklum sagna-
bálki, sem ber samheitið Á ferð
inn í eina óendaliga sögu. Á und-
an þessari eru komnar út bæk-
urnar Nú ert tú mansbarn á fold-
um og Lýsir nú fyrir tær heimur-
in. Enn er frásögunni ólokið, í
það minnsta ein bók ókomin.
Þetta er hrífandi skáldverk,
skrifað á fögru, hljómmiklu máli.
Frásögnin iðar af lífi, lesandinn
er staddur í miðri byggð, lands-
lagið skín fyrir augum og mann-
fólkið gengur fram ljóslifandi.
Þar skiptir ört um blæ, gleði,
sorg, annir, hvild, allt kemst til
skila. Ég verð að gefa mér betri
tíma til að skrifa um þetta verk.
Ég hvet menn til að kynnast upp-
vaxtarsögu drengsins litla, sem
er í rauninni hálfgerður huldu-
drengur, og fylgja honum eftir
inn í hina óendanlegu sögu.
Lívsins summar heitir hin
skáldsagan og er eftir Oddvar Jo-
hansen og gefin út af Orð og Lög.
Þetta er Þórshafnarskáldsaga.
Sagt er frá lífi fólks í Þórshöfn
upp úr stríðslokum, eða um 1950.
Fjallað er um börn og fullorðna
og greint frá framtíðardraumum
þeirra og hvernig þau reyna að
láta þá drauma rætast. En fram-
ar öðru er hér mynd af bæjarfé-
lagi eins og það var um 1950.
Mig langar að lokum til að
benda á eina bók til viðbótar, hún
heitir Brá úr USA og er eftir
Steinbjörn B. Jacobsen. Það er
bókaútgáfan Fannir, sem gefur
hana út. Steinbjörn er þekkt
ljóðskáld, hann hefir einnig skrif-
að ágætar barnabækur og leikrit
hans Skipið var fært hér upp í
Þjóðleikhúsinu. Þessi bók geymir
ferðaminningar frá Bandaríkjun-
um en þangað var höfundi boðið
1978.
Ég get ekki fleiri bóka. Upplýs-
ingar fékk ég úr dagblaðinu Sosi-
alnum frá 18. desember sl. Sumar
bókanna hef ég þegar lesið, ég
hlakka til að lesa hinar.