Morgunblaðið - 06.04.1986, Blaðsíða 22

22
MOBGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUftjS, AP8ÍM986
Menn sammála
um að refur valdi litlum
skaða núorðið
segir Páll Hersteinsson veiðistjóri
Nýlega tók við starfi
veiðistjóra dr. Páll
Hersteinsson, sem hef-
ur sérhæft sig í rann-
sóknum á íslenska refn-
um. Ymislegt sem Páll
hefur ritað og sagt,
m.a. í mikilli og ítar-
legri grein um refinn í
riti Landverndar um
íslensk spendýr, er
mjög í þá átt, að ráðist
er á gömul vígi. Páll
bendir þar m.a. á, að
skaði sauðfjárbænda af
völdum refa sé litill nú
orðið. Maður nokkur,
sem vissi að til stóð að
ræða við Pál, sagði að
það væri gott blaðaefni,
Páll væri vísindamaður
og því væri tíðinda að
vænta frá hendi veiði-
stjóraembættisins sem
hingað til hefði haldið
sig við bókstafinn, að
útrýma bæri minkog
tófu með öllum þeim
ráðum sem tiltæk væru.
Kannski refir geti um
fijáls (eða frjálsari)
höfuð strokið á næstu
árum? Fyrstu orð Páls
voru þessi:
Páll veiðistjóri Hersteinsson
að sem ber fyrst og
fremst að hafa í huga
er, að maðurinn og ref-
urinn eiga að geta lifað
saman hlið við hlið.
Hvorki kemur til mála
að fórna hagsmunum
sauðfjárbænda né útrýma refnum, sem ég
tel raunar að yrði afar erfítt og mundi út-
heimta meiri vinnu en nokkru sinni verður
innt af hendi. Málið er, að landslög eru allt
of stíf í þessum efnum. Það er ekki gefínn
hinn minnsti möguleiki á undantekningum
eða frávikum og þar af leiðandi fínnst mér
að tími sé kominn til þess að endurskoða
viðkomandi lög og færa þau í nútímalegra
horf. Svo má geta þess, að ef hallaði mjög
á tófuna, drægi ósjálfrátt úr veiðum, því
skyttumar sjálfar létu það aldrei viðgangast
að refurinn yrði aldauða."
Fyrir þá sem ekki hafa kynnst hugar
heimi refaskyttu, kunna síðustu orð Páls
að hljóma eins og argasta hræsni, en hann
kæfír slíkt samstundis i fæðingu og segin
„Það er alveg satt, þeir mundu aldrei láta
það viðgangast. Það eru að vísu margar
manngerðir í hópi refaskyttna, en er refum
fækkaði mikið á áttunda áratugnum, voru
þess mörg dæmi að grenjaskyttur létu greni
óáreitt. Eg nefni engin nöfn í þessu sam-
bandi, því strangt til tekið voru mennimir
að brjóta hin stífu landslög með þessu. En
þetta sýnir og undirstrikar það sem ég var
að segja. Meðaltími sem grenjaskyttur
stunda þessa iðju er hvorki meira né minna
en 20 áir og stór hluti þessar manna liggur
á grenjum í 40 ár. Það eru engin auðævi
upp úr þessu að hafa og því liggur ljóst
fyrir, að þessir menn eru miklir náttúmnnar
menn og flestum þykir meira að segja
obbulítið vænt um tófuna."
En hvers vegna fækkaði refnum og hví
fjölgar honum á ný? Og hvaða áhrif hafa
þessar sveiflur á stofnstærð refsins haft?
Páll svarar „Veiðar höfðu eflaust talsvert
að segja um hvers vegna refnum fækkaði
jnikið á umræddum tíma, einnig, að tjúpan
náði sér aldrei almennilega á strik á áttunda
áratugnum, en hún er aðalfæða stórs hluta
refastofnsins á vetuma, sums staðar einnig
við sjóinn. Þá kunna sjúkdómar að hafa
höggvið skörð í stofninn þótt það sé alger-
lega órannsakað mál. Veiðar drógust mjög
saman í lok áttunda áratugarins og refum
hefur fjölgað á ný. Hins vegar ættu að vera
hæg heimatök að halda stofninum niðri á
stómm svæðum, því vitað er um mikinn
fjöldagrenja."
Þú hefur haldið því fram, að skaðsemi
af völdum refa sé hverfandi og hvers vegna
þá að halda áfram refaveiðum? Páll: „Allur
þorri refa étur ekki lambakjöt nema af
hræjum sem þeir fínna. Á hinn bóginn er
alltaf ein og ein tófa sem leggst á sauðfé
og kallast dýrbítur og það em refimir sem
valda skaðanum. Refír hafa vafalítið fengið
skömm í hattinn fyrir miklu meiri usla en
þeir nokkm sinni gera, en það er alltaf
erfítt að draga einstaklinga tegundar f dilka
og tófumar em ekki allar saklausar. Ein-
stakir dýrbítir geta verið stórtækir og að
sama skapi erfíðir viðureignar. Tjón af völd-
um refa hefur minnkað mikið, en menn em
ekki á eitt sáttir um mikilvægustu ástæðum-
ar, þ.e.a.s. hvort þær stafa af fækkun refa
eða af betri aðbúnaði sauðfjár hér á landi,
en slíkt gæti hafa gert dýrbítum erfíðara
fyrir að stunda iðju sína. Nú hefur refum
Qölgað nokkuð á ný á undanfömum ámm,
en enn of snemmt að segja, hvort það hefur
haft í för með sér aukin umsvif dýrbíta.
Þá em menn heldur ekki vissir um hvað
myndi gerast ef tófum fjölgaði vemlega,
þ.e.a.s. hvort dýrbítum myndi fjölga í réttu
hlutfalli við heildarstofninn sem er hugsan-
legt og e.t.v. óumflýjanlegt, eða hvort þeim
mundi flölga í einhveiju veldi miðað við
heildartöluna, sem einnig gæti hugsast og
væri verra mál. Þetta er hins vegar óranns-
akað og ógerlegt að gefa út um það yfírlýs-
ingar fyrr en einhverrar vitneskju hefur
verið aflað.“
Er vitað hvað veldur því að einstakir refir
leggjast á sauðfé? Páll: „Það er ekki vitað
og er raunar einkennileg árátta, því að
refurinn er lélegur kindabani, hann getur
ekki drepið í einum grænum hvelli eins og
t.d. hundur, sem bítur féð á háls eða rífur
það á hol. Refurinn kemur yfírleitt framan
að fénu og bítur það í snoppuna og oft
sleppa kindur frá refnum illa á sig komnar,
því rebbi hafði ekki bolmagn til að drepa
bráð slna. Öðm máli gildir um ung lömb,
refurinn á alls kostar við þau, en búskapar-
hættir nútímans gera honum erfiðara fyrir
að nálgast þau en í eina tíð. En af þvl að
ég bar veiðihætti refa og hunda saman,
væri ekki úr vegi að geta þess, að hundar
slá sér gjaraan saman tveir eða fleiri en
refurinn veiðir alltaf út af fyrir sig.“
En meðan við tölum um fjölgun og fækk-
un refa, ræðum við ekkert um stofnstærð
refsins hér á landi. Hversu margir refir em
á íslandi? Páll: „Þessu er erfitt að svara
nákvæmlega, en fjöldinn er breytilegur eftir
árstíðum. Þegar stofninn var hvað minnstur,
var reiknað með 1500 dýrum fyrri hluta
vetrar. Sambærileg tala nú er um
2000—2500 dýr. Þessar tölur geta skeikað
til og frá, en þær em byggðar á veiðitölum
HUSTRE
ÁRMÚLA 38
SÍMI
681818
Lofta-
plötur,
hvítar og spón-
lagðar, 120 x 20 sm.
Huróir- Stigar
Saumanámskeið
fyrir byrjendur og lengra komna. Morgun-, mið-
degis-, síðdegis- og kvöldtímar.
Upplýsingar og innritun í síma 15511, 21421 og
83069.
SPor i réftfta áftft
saumaverkstœdi
Hafnarstrœti 21
S: 15511
Fróöleikur og
skemmtun
fyrirháa semlága!
+