Morgunblaðið - 07.07.1991, Side 9

89
stutta viðdvöl áður en hann tæki við
framkvæmdastjórn Friðargæslu-
sveitarinnar í Líbanon. En nú voru
Sameinuðu þjóðirnar í fjárkröggum
og fjárveitingar til friðargæslunnar
í Líbanon drógust saman, svo Steinar
varð um kyrrt sem yfirmaður sam-
skiptadeildarinnar í New York og
skipulagði á næstu þremur árum
nýtt símakerfi fyrir stofnunina og
færði póstþjónustuna í nútímalegra
horf, auk þess sem hann var formað-
ur fasteignadeildar aðalstöðvanna.
Þar var hann þar til hann fór til
Bagdad í júlí 1990 vegna friðar-
gæslu SÞ á landamærum íraks og
Irans. María var á leiðinni á eftir
honum með viðkomu á íslandi, þegar
Saddam Hussein réðst inn í Kúveit
og hún komst ekki inn í landið. Enda
eitt fyrsta hlutverk Steinars að koma
konum og börnum friðargæsluliðsins
úr landi og síðan öllu liðinu fyrir
árás fjölþjóðahersins í Kúveit.
Um reynslu þeirra vorum við að
spjalla sem við ókum í morgunsárið
út úr Damaskus. Þau hjónin höfðu
strax við komu mína lýst því yfir að
þau væru ákveðin í að veita gestinum
ekkert viðtal. En við urðum ásátt
um að ekki væri hægt að banna blað-
amanni að segja frá þeim eftir því
sem tilefni gæfist til á ferðum okkar
og í almennu spjalli. Við ókum í
norðurátt frá Damaskus 350 kíló-
metra leið norður til hinnar fornu
verslunarborgar Aleppo. Mikið er af
þungum trukkum á veginum, þvi
þessi vegur liggnr áfram til Tyrk-
lands og þama er flutningaleiðin frá
Evrópu, um Tyrkland, Sýrland og
niður til Jórdaníu. Landslagið er
mest þurrar sandhæðir og ofan af
einni veifar okkur gríðarstór stytta
af Assad forseta eða Andrési eins
og við erum búin að venja okkur á
að kalla hann á íslensku, svo enginn
verði tortrygginn.
í elstu borg í heimi
Þar sem brottför hafði seinkað er
ákveðið að bruna fram hjá iðnaðar-
borginni Homs með minjum frá dög-
um Rómveija. Og 45 kílómetrum
norðar, hjá Hama, þar sem 30 þús-
und Sunnitar lágu í valnum eftir að
stjórnin kvað niður uppreisnartilraun
þeirra fyrir 8 árum. í Hama eru hin
gríðarstóru tréhjól, sem allt frá mið-
öldum umbreyttu þurrum sandinum
með því að dæla úr ánni vatni yfir
skrúðgarða og gróður. Nú standa
aðeins nokkur hjól sem minjar, en
olíugleypandi mótorar knýja áveit-
urnar. Sýrlendingar dæla upp eigin
olíu í austurhluta landsins, þótt ekki
sé hún eins mikil og sumra nágranna
þeirra. Framleiðslan mun vera um
1,7 milljarðar tunna á ári.
Og nú fer líka að grænka. Stórfljó-
tið Efrat er ekki langt undan í austri
þegar komið er norður undir Aleppöi
Þarna er mikil baðmullarrækt.
Minnir okkur á að við erum í landi
þessara fínu damaskdúka. Þeir hefð-
bundnu dúkar sem við kaupum á
markaðinum í Damaskus og Aleppo
eru þó ólíkir þeim verksmiðjufram-
leiddu damaskdúkum sem við eigum
Steinar og María
að venjast. Mynstrið er saumað í
þessa og oft með gylltum þræði.
Dýrlega fallegir og kosta lítið. Í
Aleppo rennum við beint á lúxus-
hótelið Chaba Cham Palaee, en
Cham-hótelin eru keðja í eigu sýr-
lensks auðkýfings, sem býr í París,
og hefur verið að byggja þau í stærri
borgum landsins. Þar sem þau eru
búsett í landinu geta Steinar og
María borgað hótelin með sýrlensk-
um pundum, en útlendingur verður
að borga í dollurum, sem þá er reikn-
aður á skráða genginu, 11 pund í
stað 45 punda gangverðinu. Engin
undanbrögð þótt þau segist borga
fyrir mig. Og það gildir hvar sem er
í landinu.
Þá erum við komin í borgina þar
sem fyrst myndaðist þéttbýli árið
1780 f.Kr., elsta samfellt byggða
borg í heimi, Aleppo eða Halab. Það
sem gerði þessa borg svo ríka um
aldaraðir er staðsetning hennar á
krossgötunum, þar sem austur-vest-
urleiðin milli Efrat og Miðjarðarhafs-
ins skerst við norður-suðurleiðina frá
Tyrklandi og suður til arabaríkjanna.
Jámbraut var nýlega lögð frá Mið-
jarðarhafinu til Aleppo. Þetta hefur
ekkert breyst í aldanna rás. í mið-
biki Aleppo er því elsti „souk“, eða
austurlenskur markaður sem fyrir-
finnst og er í rauninni engu líkt að
reika þar um götur og ranghala.
Öllu ægir þarna saman, konur með
hulin andlit eða slæður um höfuð,
krakkar sem ryðjast, asnar með
byrðar mjaka sér gegn um þvöguna
ásamt skellandi mótorhjólum, karlar
í víðu buxunum sínum með þægilegu
gati aftan í fellingunum og túrbana
eða arabaklúta. Troðningurinn er
kannski enn meiri í öllum þessum
mjóu yfirbyggðu göbum, því nú er
föstunni Ramadan að ljúka og fólkið
þyrpist úr sveitunum í bæinn. Klukk-
an sex þennan dag heymm við í lok
háværs bænasönglsins úr hátölurum
frá moskunum fallbyssuskot, sem
eru merki um að nú megi byija að
borða. Á markaðninum er verið að
slátra fé og selja kjöt og þessa stóm
fitu- eða mörklumpa, sem hanga
aftan á sýrlenska fénu.
Grettla fór í Saddam Hussein
Þarna er gull- og silfurgatan með
sínum fallegu skartgripum sem seld-
ir em eftir vigt, heilt hverfi með
bómullarefnum þar sem María prútt-
ar, enda hefur allt hennar tau „farið
í Saddam Hussein", eins og hún seg-
ir, eða Sören eins og þau hjónin
kalla hann venjulega. Skýringin er
sú að María hafði sent eigur þeirra,
utan stærri húsgögnin, frá New York
til Damaskus til að setja þar upp
heimili og var sjálf á leiðinni á eftir
Steinari með viðkomu á íslandi, þeg-
ar Saddam Hussein réðst inn í Kúv-
eit. Vitað var að dótið var allt komið
til Kúveit, en þar hvarf það í stríðið
og hefur ekki til þess spurst síðan.
Þegar þessi ferðalangur hafði spurt
þau í símatali hvað hann ætti að
koma með frá íslandi, hafði María
beðið um flatkökur og rúllupylsu en
Steinar vildi fá Grettis sögu og
kannski líka Laxdælu. íslendinga-
Krak des Chevall-
ers er frægasti kastali
krossfaranna. Hér er úr
efsta turni horft niður
yfir „hringborð riddar-
anna“, en þar sátu þeir
að sumbli fyrr á öldum.
sögumar og bækur Halldórs Laxness
höfðu farið í Flóastríðið, þar á meðal
Grettla sem hann hefur á náttborðinu
hjá sér hvar sem hann er í heimin-
um. Líka allar íslensku ljóðabækurn-
ar, því eins og María sagði einhvem
tíma í spjalli okkar, þá hafa þau jafn-
an gott íslenskt lesefni og ræða það
sín á milli. „Þegar við emm bara tvö
hefðum við ekkert um að tala á ís-
lensku nema þetta hversdagslega
amstur, ef við ekki hefðum íslenskar
bækur til að ræða um“, sagði hún.
Bætti við að blöð og tímarit frá vin-
um og ættingjum séu líka vel þegin
og lesin upp til agna. Þegar blaða-
maðurinn kom eitt sinn úr ferðalagi
heim til þeirra í Damaskus, lá Stein-
ar uppi í rúmi og las valda kafla úr
Grettlu upphátt fyrir konu sína. Nú
var María í óða önn að koma sér upp
nauðsynlegri búslóð í Damaskus,
enda þarf hún sem eiginkona fram-
kvæmdastjóra SÞ-liðsins mikið að
taka á móti gestum. Og fer léttilega
með það hjálparlítið, býr til matinn
og kennir sjálf hjúunum frá Shri
Lanka sem hreinsa hjá henni að bera
fram.
Á gamla markaðinum í Aleppo er
teppasala við margar götur og þar
má fá ekta gömul sýrlensk og pers-
nesk teppi, sem notuð voru í tjöldum
hirðingjanna. Hafði verið mikið úrval
af slíkum teppum á markaðinum í
Damaskus fyrir Flóastríðið, því ferð-
amenn frá Irak komu með þau og
seldu upp í ferðakostnaðinn. Enn eru
þau eftir á markaðinum í Aleppo og
við prúttum þeim niður með því að
kaupa til samans þijár mottur fyrir
300 dali hveija og borga hluta í doll-
urum. „Bara fyrir þig af því að þú
ert vinur minn. Þetta lága verð færðu
bara af því að bisnessinn er slæmur
og helgidagur fer í hönd,“ segja þeir
að venju. Þau Steinar og María eru
ekki aðeins að búa út eitt heimili
heldur tvö, því meðan hættan var
mest í Irak, beið María manns síns
í nágrenninu á Kýpur og þar ákváðu
þau að eiga sér í framtíðinni sama-
stað í veröldinni, en leigja á svona
hættustöðum. í útgáfu Steinars eru
tildrögin á þessa leið: Einu sinni þeg-
ar Steinari tókst að ná símasam-
bandi við Maríu frá Bagdad, var hún
eitthvað leið enda óvíst hvenær og
hvernig hann kæmist út úr landinu.
Svo hann sagði við hana: Maja mín,
farðu bara út og keyptu þér eitthvað
fallegt! Og hvað gerir María? Fer út
og kaupir íbúð í Nikosíu. Þangað eru
þau nú að senda frá New York hús-
gögnin sem þar voru eftir og búa
sér fastan samastað, sem getur þá
líka nýst sonum þeirra þremur í sum-
arleyfum og fjölskyldum þeirra.
Við prangið á markaðinum í
Aleppo hjálpar okkur ungur bók-
menntafræðingur í ensku, Ahmeð
Toman, sem er sölumaður hjá frænda
sínum. Hann sýnir okkur líka hina
fomfrægu mosku og fer með okkur
g markaðinum í næstum tvö þúsund
ára gamlan áningarstað, þar sem
aðkomufólk gekk bogið inn um litlar
dyr og gat þarmeð ekki brugðið
vopni. En síðan mátti opna gríðar-
stórt járnvarið oddbogatréhlið til að
hleypa inn hestum og hlöðnum úlf-
aldalestum. Allt í kring um stóran
húsagarð, þar sem tekið var af úlföld-
unum og þeir geymdir, mátti sjá
vörugeymslur og búðir á neðstu
hæðum og uppi yfir voru opnir odd-
bogagluggar úr gistiherbergjum. En
þaðan mátti fylgjast með söng og
dansi niðri í húsagarðinum á kvöldin.
Að þá voru aðrir tímar og umburðar-
lyndari sýna kannski best merkin
sem greypt eru í hvítan og svartan
marmara yfir hliðinu innanverðu.
Eitt þeirra er með krossmerki, annað
með gyðingastjömu og hið þriðja
tákni muslima, sem tákn um að
þama hafi ferðalangar af öllum trú-
arbrögðum verið jafn velkomnir.
Riddarar hringborðanna
Við dveljum ekki við þá miklu
sögu sem þarna hefur gerst en höld-
um í vesturátt yfir fijósöm lönd með
ávaxtatijám í blóma, yfir 600 m
hátt skarð og erum komin næstum
að Miðjarðarhafinu, þar sem Sýrland
liggur að hafí á 150 km strand-
lengju allt frá Tyrklandi og að núver-
andi Líbanon og þar sem aðalborgin
er hin fræga Latakía. Þarna eru vin-
sælar baðstrendur og þar eru líka
þekktir staðir með fomleifauppgr-
eftri, kirkjum og hofum, grískum
leikhúsum, borgarrústum og öðm