Morgunblaðið - 07.07.1991, Blaðsíða 18

MORGUNBLAÐIÐ FJOLMIÐLAR SUNNUDAGUR 7. JÚLÍ 1991
í fjölmiðlum
M Sagt var frá því í síðustu viku
að Jón Ársæll Þórðarson ætlaði
að flytja sig um set frá Bylgjunni
yfir á fréttadeild Stöðvar tvö.
Vegna þess að Bjarni Dagur Jóns-
son fór í sumarfrí verður Jón Ár-
sæll að fresta för sinni, og halda
áfram sem umsjónarmaður þáttar-
ins ísland í dag ásamt Heimi Jón-
assyni þar til Bjami Dagur kemur
aftur. Jón Ársæll kveðst hlakka til
að fást við sjónvarpsfréttamennsku
þegar hann byijar á Stöð tvö um
miðjan júlí, enda sé hann þá búinn
að „loka hringnum" og prófa flestar
gerðir fjölmiðla.
■ Sigurður Valgeirsson hefur
staðið í samningaviðræðum við
Bylgjumenn með Bjarna Dag
Jónsson í broddi fylkingar um að
ganga til liðs við Bjama við umsjón
þáttarins Island í dag. Ef samning-
ar takast mun Sigurður líklega
heija störf í fyrrihluta júlímánaðar.
Bylgjan og Stjaman:
Páll Þorsteins-
son hættir sem
útvarpsstjóri
PÁLL Þorsteinsson lét af störf-
um sem útvarpsstjóri Bylgjunnar
og Stjörnunnar á þriðjudaginn.
í samtali við Morgunblaðið segist
hann ætla að taka sér góðan tíma
til að ákveða hvað hann muni
taka sér fyrir hendur eftir út-
varpsstjóra starfið.
„Aðalástæðan fyrir uppsögninni er
sú að ég er búinn að vera í þessu
nógu lengi. Ég hef verið hjá Bylgj-
unni í flmm ár og í þessum bransa
í 11 ár og fannst kominn tími til
að athuga hvort ekki væri eitthvað
hinum megin við girðinguna," sagði
Páll.
Páll ætlar að taka sér góðan tíma
til að gera áætlanir um framtíðina.
„Ég ætla að minnsta kosti að taka
mér góða hvíld frá útvarpi og slíku
stússi í bili þó mér fínnist líklegt
að einhvers staðar eigi eftir að hey-
rast í mér einhvem tíma í fram-
tíðinni.“
Páll tók fram að hann hefði hætt
í mesta bróðemi við eigendur og
stjórnendur útvarpsstöðvarinnar.
MUN EÐLISFRÆÐIN ÚR-
ELDA EFNAFRÆÐINA?
MIKLAR breytingar eru fyrirsjáanlegar á vinnslu og framköllun
ljósmynda á næstu árum. Innan tíðar verður ekki þörf á að
taka myndina á fílmu og framkalla síðan með sérstökum vökv-
um. Myndina verður hægt að skrá í upphafi sem stafræna ein-
ingu sem hægt verður að kalla fram á skjá eða prenta út. Þessi
aðferð er margfalt fljótvirkari en sú eldri og býður þar að
auki upp á ýmsa möguleika, eins og t.d. samsetningar sem heill-
að getur bæði leika sem lærða. Eðlisfræði hinna stafrænu boða
virðist því geta innan tíðar leyst af hólmi 110 ára gamla efna-
fræðikunnáttu sem liggur að baki ljósmyndafílmunni sem við
þekkjum í dag. Því spyrja margir: Er myrkvaherbergið að hverfa
í skuggann?
Dramatískar fréttamyndir á borð við þessa sem tekin var í Detro-
it í Bandaríkjunum og sýnir hvernig konan í bílnum komst lífs
af, eru sjaldgæfar og eftirsóttar. Nýja ljósmyndatæknin mun
skila fréttamyndum fljótt og örugglega á síður blaða út um allan
heim.
að eru japönsku risamir Sony
og Matsushita sem leggja
mikla áherslu á að þróa þessa
nýju tækni. Enda er það ekki
nema von því áætlað er að á síð-
asta ári hafi fólk
keypt ljós-
myndavélar og
vörur fyrir um
900 milljarða ís-
lenskra króna
eða sem nemur
um ijórtánföldum tekjum íslend-
inga af útfluttum sjávarafurðum
á sama tíma. Þessi upphæð hefur
þrefaldast í raungildi á síðustu
tveimur áratugum.
Það eru einkum filmuframleið-
endur, Kodak, Polaroid og Fuji,
sem eiga í vök að veijast vegna
þessarar framþróunar. Þeir binda
helst vonir við það að filman
muni lifa vegna þess að gæði
þeirra mynda sem hún mun fram-
kalla verða alltaf meiri. Hágæða
fílmur eru til það fínkomóttar að
smæstu einingar þeirra (svokall-
að pixel) em 80 milljónir á meðan
stafrænar myndir em aldrei fínni
en sem nemur 300-700 þúsund
einingum. Þetta þýðir það að
fílman býður upp á skarpari
myndir, meiri dýpt og stærra lit-
róf.
Kostirnir við hina stafrænu
tækni em einkum þeir að hin
svokallaða framköllun verður
engin og hægt er að skoða mynd-
ina jafnskjótt og smellt hefur
verið af. Eins getur hvaða miðl-
ungur sem er, sem á tölvu, síðan
leikið sér með myndina að vild,
breytt um liti, lýst suma fleti og
dekkt aðra, fjarlægt hluti og
manneskjur, sett óteljandi myndir
saman, og svo frv. Þeir sem þurfa
eða vilja fá myndina á pappír
prenta hana bara út á prentara.
Það sem gerir þessa nýju tækni
í raun enn áhugaverðari er að
hún þróast í
sama farvegi og
öll samskipta-
og upplýsinga-
tækni, þ.e. á
brautum raf-
einda og tölva.
Líklegt er talið að almenningur
muni fagna þessari nýju tækni
og taka á móti henni á svipaðan
hátt og hann tók á móti mynd-
bandstökuvélunum og heimilis-
tölvunum. Vandi framleiðend-
anna er orðinn gamalkunnur en
það er að koma þessum nýju
tækjum og vélum á markað þegar
þau eru orðin nógu ódýr og nógu
aðgengileg fyrir notendur.
Fjölmiðlar munu taka þessu
misjafnlega, ef að líkum lætur.
Þau tímarit og blöð sem vilja
bjóða lesendum sínum hágæða-
ljósmyndir munu væntanlega not-
ast við fllmuna fram eftir næstu
öld en dagblöð og önnur frétta-
blöð sem oft eru í mikilli keppni
við tímann munu að líkindum sjá
fljótt hag í því að taka upp þessa
tækni. Myndir á stafrænu formi
er hægt að senda um hnöttinn
þveran og endilangan eftir símal-
ínum eða í gegnum gervitungl.
Ljósmyndarinn John Schaer nýtti
sér þessa tækni þegar hann tók
mynd af kínverska stúdentinum
sem einn síns liðs stöðvaði skrið-
dreka á Tiananmen-torgi í Beijing
árið 1989 skömmu síðar en það
torg varð vettvangur hrottalegs
blóðbaðs. Hann sendi myndina
■ Stafrænar
ljósmyndavélar,
semekkieru
langt undan,
munu hafa
margt fram yfir
hefðbundar vél-
ar sem festa
myndir á filmu
þó svo gæði
myndanna verði
seint sambærileg
símleiðis og kunnugir telja að
með öðrum hætti hefði hún aldrei
komist úr landi.
Framleiðendur ljósmyndafílm-
unnar óttast ekki um sinn hag
þar sem þeir telja að filman geti
lifað góðu lífi samhliða hinni nýju
tækni. í raun eru þeir þeirrar
skoðunar að stafrænu myndirnar
stækki enn frekar markaðinn fyr-
ir ljósmyndavörur þannig að þeir
muni halda sínu. Það er a.m.k.
líklegt að fleiri mjmdir verði tekn-
ar þegar hægt verður klukkan sex
á aðfangadag að símsenda afa
og ömmu á Kópaskeri myndir af
uppáklæddum barnabömunum í
Reykjávík sem teknar voru tveim-
ur mínútum áður.
Heimild: Fortune 1. júlí 91.
BAKSVIÐ
eftir Ásgeir Fridgeirsson
eða ósatt
Satt
Meginhlutverk blaða-
manna er og hefur
verið að flytja neyt-
endum fjölmiðla sinna frétt-
ir. Auðvitað er það misjafnt
hvaða fréttum fólk sækist
eftir. Það fer eftir aldri, bú-
setu, áhugamálum og fleiru
og fleiru. Þess vegna eru fjöl-
miðlar misjafnir. Við sem
eldri erum teljum sumar þær
fréttir harla léttvægar, sem
hinum yngri þykja merkileg-
ar, t.d. úr heimi skemmtana
og íþrótta.
Matreiðsla frétta hefur
breyst mikið í aldanna rás.
Fyrst skömmtuðu yfirvöld
hvað almenningur mætti
frétta, og sami háttur er
raunar enn hafður á í ein-
ræðisríkjum. í vestrænum
lýðræðisríkjum hefur frétta-
flutningur breyst mikið á
síðustu áratugum. Þótt enn
sem fyrr telji vandaðir fjöl-
miðlar sér skylt að skýra
rétt og,satt frá er frásögnin
ein ekki lengurtalin nægileg,
heldur þarf einnig að túlka
atburðina fyrir neytendur,
segja þeim hvað það raun-
verulega þýðir, sem frá er
skýrt eða sagt hefur verið.
Pólitískar frétta-
skýringar þar og hér
Þar sem fjölmiðlun er hvað
best, á norðvesturhorni Evr-
ópu og í Bandaríkjunum,
starfar fjöldi sérfræðinga við
virta fjölmiðla við að útskýra
fréttir fyrir neytendum. Með-
al annars við að útskýra
ummæli stjórnmálamanna,
fara ofan í saumana á því
sem þeir hafa sagt og fletta
ofan af ósannindum þeirra
án miskunnar og hvaða skoð-
un sem þeir kunna að hafa
á málum. í sumum þessara
landa hugsa flestir stjórn-
málamenn sig vissulega
tvisvar um áður en þeir bera
helber ósannindi á borð fyrir
almenning, vegna þess að
þeir mega búast við því að
strax næstu daga verði flett
ofan af þeim í fjölmiðlum.
Ég held að íslenska fjöl-
miðla skorti mikið á í þessum
efnum. Þeir eiga þar vissu-
lega ekki óskylt mál, án þess
að ég fari nánar út í það
hér, en því miður skortir
mikið á að farið sé ofan í
sauma á fullyrðingum stjóm-
málamanna í íslenskum fjöl-
miðlum. Allt of oft er reynt
að skýra málin með því að
láta „bæði sjónarmiðin"
koma fram og ætlast svo til
þess að almenningur sé fær
um að dæma. En — eins og
skáldið sagði: „... hvemig á
að þekkja það, þegar flestir
ljúga?“
Vissulega er almenningur
oft fær um að dæma. Hann
fínnur til að mynda hvort
kjör hans batna eða þrengj-
ast. Annað mál er svo hvort
hann hefur alltaf þær upp-
lýsingar sem hann þarf til
að dæma um hvers vegna. 1
þeim efnum treystir hann í
æ ríkari mæli á fjölmiðla,
enda halda þeir því óspart
að fólki að þeir kunni best
skil á flestu. Samt er hann
oft sorglega litlu nær, þótt
míkilli prentsvertu, segul-
bandi og filmu hafi verið
eytt til þess að „kryfja málið
til mergjar".
Nú kann einhver að segja
að þetta sé sleggjudómur.
Má ég nefna stórt mál, mínu
máli til stuðnings.
Hver var annars hallinn?
Hver man ekki allt karpið
í fjölmiðlum eftir myndun
síðustu ríkisstjómar um
halla ríkissjóðs. Fyrrverandi
fjármálaráðherra sagði eitt,
fjármálaráðuneyti annað,
Ríkisbókhald lagði sitt til
málanna, Ríkisendurskoðun
kom með sínar tölur og svo
auðvitað nýr 'fjármálaráð-
herra. Menn skömmuðust og
körpuðu fullir sannfæringar-
krafts og vitnuðu í hinar og
þessar bókhaldsreglur, sem
almenningur skilur lítið í
frekar en ýmsir dómarar, og
niðurstaðan varð auðvitað sú
að menn trúðu því sem þeir
vildu trúa, mestmegnis eftir
því hvaða stjórnmálaskoðun
þeir höfðu.
Ég taldi mig fylgjast tals-
vert með þessu karpi, en það
veit hamingjan að ekki hefi
ég hugmynd um hver raun-
verulegur halli ríkissjóðs var
eða er. Og hafi einhver
íslenskur fjölmiðill gert raun-
verulega úttekt á því þá bið
ég hann afsökunar, því það
hefur þá farið framhjá mér.
Ég veit ekki af hveiju
þetta er svona. En víst er
að það er ekki af því þetta
sé ómerkilegt mál, því vissu-
lega skiptir það okkur öll
miklu máli, bæði í nútíð og
framtíð, þegar við dæmum
þá ríkisstjóm sem nú situr
að völdum og berum verk
hennar saman við verk fyrri
stjómar.
Segja kannski allir satt?
Óneitanlega væri gaman
að sjá faglega úttekt á þessu
máli í einhveijum fjölmiðli.
Getur til dæmis verið að allir
þessir aðilar segi ósatt? Eða
þá það, sem kann að virðast
ótrúlegt við fyrstu sýn: Að
þeir segi allir satt?! Að allar
þessar tölur séu réttar, mið-
að við ákveðnar forsendur,
sem aldrei hafa komist til
skila í umræðunni? Getur það
til dæmis verið að stjóm-
málamenn geti beðið æm-
verðugar ríkisstofnanir um
yfirlit yfir stöðu mála „miðað
við að þetta sé svona og
svona“ og svo geti annar
beðið aðra stofnun — eða þá
sömu! — um yfírlit yfír stöðu
mála „miðað við þetta sé
þannig og þannig“ og út
komi tvö hárrétt álit miðað
við gefnar forsendur, með
helmings mismun eða svo,
sem skilja almenning kol-
ruglaðan eftir?
Ég er ekki að halda þessu
fram. En ég er sannfærður
um að í þeim löndum, sem
vitnað var til hér að framan,
væri búið að segja almenn-
ingi í fjölmiðlum upp á hár
hvemig málin standa og
hvaða forsendur væm að
baki hverrar tölu.
Hér hefur aðeins verið
vitnað í eitt mál, en þau em
mýmörg. Þau em alls ekki
öll pólitísk, en hvergi er samt
eins miktu moldviðri þyrlað
upp og þar sem sú tík kemur
til sögu. Þau mál em líka
vandmeðfömust. Pólitíkusar
hafa víða áhrif, bæði bein
og óbein, og óneitanlega læð-
ist að manni sá gmnur að
þeim finnist núverandi
ástand harla gott og taki því
hreint ekki fagnandi ef ein-
hver blaðasnápur fer að
segja almenningi hvenær
þeir segja satt og hvenær
ekki.
Magmús Bjarnfreðsson