Morgunblaðið - 20.07.1991, Blaðsíða 4

4
ÍmÓrgIjNBÍÁÐIÐ LAtj'GÁRDÁGÓÍl' ffl 'juLí 1991
Dauð rauðáta er talín
orsaka grútarmengun
TALIÐ ER að rekja megi lýsismengun á Ströndum og fyrir norð-
an land til dauðrar átu. Ekki er þó enn vitað af hverju hún drepst
í jafn miklu magni og nú. Bent hefur verið á ýmsar skýringar,
meðal annars iækkað seltumagn í sjónum, en efnafræðingar á
Rannsóknastofnun fiskiðnaðarins halda áfram að kanna málið.
„Ég tel að lýsingar úr bókum
af hliðstæðum fyrirbærum styðji
að þetta sé einhvers konar áta sem
drepist," sagði Grímur Valdimars-
son, forstöðumaður Rannsókna-
stofnunar fiskiðnaðarins, í samtali
við Morgunblaðið. Hann sagðist
hafa undir höndum bók þar sem
talað væri um 7 tilfelli frá 1951
til 1975 lík því sem nú sæist við
landið. Meðal annars hefði hvítra
flekkja orðið vart í Norðursjó og
í Kyrrahafi. „Auk þess,“ sagði
Grímur, „bendir samanburður á
efnagreiningu átufitu og fituk-
lessa á Ströndum til að efnin séu
af svipuðum toga. Efnagreiningin
styður sem sé þetta en við erum
að bíða eftir sýnishorni af átu frá
þessum svæðum til að geta stað-
fest kenninguna.“ Aðspurður af
hveiju átan kæmi fram með þessu
hætti nú sagði Grímur að væri enn
hulin ráðgáta. Hann sagði að hér
þyrfti ekki að vera um meiriháttar
náttúruhamfarir að ræða. Gæti
verið um ósköp eðlilegt fyrirbæri
að ræða sem menn yrðu ekki var-
ir við nema ef aðstæður væru
þannig að þetta ræki á fjörur með
sama hætti og nú.
Ólafur S. Astþórsson, sjávarlíf-
fræðingur hjá Hafrannsóknastofn-
un, sagði í samtali við Morgun-
blaðið að enn sem komið væri
hefði ekki tekist að komast af því
af hveiju átan dræpist í jafn mikl-
um mæli og nú. Hann taldi upp
þijár kenningar sem rætt væri um.
Ein er þess efnis að lækkað seltu-
magn í sjónum verði til þess að
átan drepist. Önnur er að um nátt-
úrlega sýkingu sé að ræða en sú
þriðja að rekja megi orsakirnar
fyrir menguninni til eitraðra þör-
unga.
Atan sem rætt er um er rauð-
áta en í ritlingnum Dýrasvif eftir
Ólaf er kafli um hana. Þar segir
að yfir veturinn sé stofnstærð
rauðátunnar í lágmarki. Þá séu
ókynþroska einstaklingar í nokk-
urs konar dvala í dýpri lögum sjáv-
arins en þegar fari að vora ferðist
þeir upp til yfírborðslaganna, hafí
þar skelskipti og verði kynþroska.
Karldýrin festi síðan sáðsekk á
kvendýrin og deyi skömmu síðar.
Orðrétt segir í textanum:
„Kvendýrin eru um það bil mánuð
að þroska egg sem síðan fijóvgast
um leið og þeim er hrygnt. Hrygn-
ingin sjálf getur síðan tekið um
VEÐUR
VEÐURHORFUR í DAG, 20. JÚLÍ
YFIRLIT: Yfir Grænlandi er 1.020 mb hæð og frá henni liggur
hæðarhryggur suðaustur yfir l’sland. Skammt austur af landinu er
minnkandí lægðardrag. Hiti breytist fremur lítið.
SPÁ: Norðaustan- og austangola eða kaldi um mest allt land.
Lítilsháttar súld á annesjum norðan- og austanlands en bjartviðri
um sunnan- og vestanvert landið.
VEÐURHORFUR NÆSTU DAGA:
HORFUR Á SUNNUDÁG OG MÁNUDAG: Sunnanlands verður
austangola eða kaldi en annars staðar hægviðri. Skýjað verður um
allt land og hætt við smá súldarvotti við suðurströndina. Hiti 7-14
stig.
Svarsími Veðurstofu íslands - Veðurfregnir: 990600.
TAKN:
•Q ► Heiðskírt
Léttskýjað
Hálfskýjað
Skýjað
Alskýjað
A Norðan, 4 vindstig:
* Vindörin sýnir vind-
stefnu og fjaðrirnar
vindstyrk, heil fjöður
er 2 vindstig.
/ / /
/ / / / Rigning
/ / /
* / *
' * / * Slydda
/ * /
# # #
# # # # Snjókoma
10 Hitastig:
10 gráður á Celsius
ý Skúrir
V Él
— Þoka
= Þokumóða
’ , ’ Suld
OO Mistur
—J- Skafrenningur
[7 Þrumuveður
I DAG kl. 12.00
Heimlld: Veöurstoia Islands
(B/ggt á veöurspá kl. 16.15 (gter)
1/EÐUR VÍÐA UM HEIM kl. 12.00 í gær að ísl. tíma hlti veður Akureyri 11 skýjað Reykjavík 14 skýjað
Bergen 17 skýjað
Helsinki 19 skýjað
Kaupmannahöfn 15 rigning
Narssarssuaq 17 skýjað
Nuuk 9 skýjað
Ósló 19 skúr
Stokkhólmur 20 þrumuveður
Þórshöfn 12 skýjað
Algarve 25 hálfskýjað
Amsterdam 17 alskýjað
Barcelona 27 léttskýjað
Berlín 18 skúr
Chicago 23 heiðskírt
Feneyjar 26 léttskýjað
Frankfurt 24 léttskýjað
Glasgow 19 skýjað
Hamborg 17 skúr
London 18 ikúr
Los Angeles 18 alskýjað
Luxemborg 18 skýjað
Madríd 34 skýjað
Malaga 28 heiðskírt
Mallorca 31 léttskýjað
Montreal 24 léttskýjað
NewYork 29 mistur
Orlando vantar
París 19 skýjað
Madeira 24 léttskýjað
Róm 28 heiðskírt
Vín 23 skýjað
Washington 26 mistur
Winnipeg 16 heiðskirt
Stærra kortið sýnir einfaldaða
mynd af fæðukeðjunni við Island.
Á innfelldu myndinni er teikning
af rauðátu.
2-3 vikur, en miklu skiptir í því
sambandi framboð þörunga í sjón-
um. Því meira sem er af fæðu því
styttri tíma tekur hrygningin. Egg
rauðátunnar klekjast út á 2-3 dög-
um og lirfurnar vaxa síðan með
því að hafa skelskipti. í fyrstu eru
lirfurnar gjörólíkar foreldrum sin-
um en við hver skelskipti verða á
þeim miklar útlitsbreytingar. Að
loknum tíu skelskiptum hafa lirf-
umar fengið endanlegt lag og
þroskast í fullvaxta rauðátu.
Þroskun lirfanna tekur um 2-3
mánuði og í júní-júlí eru þær lirfur
sem klöktust í mars-apríl orðnar
kynþroska. Þær geta þá af sér
aðra kynslóð dýra en hún verður
hinsvegar ekki kynþroska fyrir
haustið."
Fram kemur að dýr sem fæðist
seinni part sumars þroskist aðeins
að svokölluðu fímmta ungviðsstigi
og ferðist þá niður í dýpri og kald-
ari lög sjávar þar sem þau dveljist
yfír veturinn. Að vori komi þessi
dýr svo aftur upp að yfirborðinu,
verði þar kynþroska og geti af sér
fyrstu kynslóð næsta árs. Þannig
komi tvær kynslóðir rauðátu fram
yfír árið í sjónum við ísland, sú
fyrri um vorið og önnur síðan á
miðju sumri.
Rauðáta er dýrasvif. Svif gegn-
— ir lykilhlutverki í samspili lífvera
sjávarins. Það nýtir þörunga og
er sjálft fæða ýmissa annarra líf-
vera í sjónum. Áta eru um 4 mm
á stærð eða álíka og hrísgijón.

.... H , Morgunblaðið/Þorkell
Mikid er um dauðann æðarfugl a Strondum.
Fugladauðinn á Ströndum:
Aðeins 300 æðar-
ungar eftir úr 7 til
8 þúsund hreiðrum
ARNÓR Sigfússon fuglafræðingur taldi á miðvikudag og fimmtudag
þijú hundruð æðarunga á svæði þar sem er sjö til átta þúsund hreiðra
varp æðarfugls.
Arnór kannaði svæðið frá Ófeigs-
fírði og norður að Straumnesi norð-
an Bolungarvíkur á miðvikudag og
fímmtudag. Hann segir að erfítt sé
að meta hversu mikið sé dautt af
fugli, því að refur og svartbakur
sæki í hræin. Hann var ekki búinn
að telja saman þá lifandi fugla sem
hann hafði séð aðra en æðarung-
ana, en sagði að áhrif mengunar-
innar á Ströndum á varp kæmi fyi'st
fram næsta vor.
Til marks um fugladauðann þá
taldi Arnór fjórtán dauðar æðarkollj
ur á eins kílómetra langri strand*
lengju við bæinn Dranga, sem er
norðan Drangavíkur.
Arnór siglir nú um innanverðan
Húnaflóa og kastar tölu á lifandi
fugl þar.