Morgunblaðið - 12.11.1995, Blaðsíða 16

16 SUNNUDAGUR 12. NÓVEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
r
Sundrung í
Landinu helga
Morðið á Yitzhak Rabin,
forsætisráðherra ísra-
els, hefur beint athygli
manna að þeim klofn-
ingi sem ríkir í ísrael
og þeim fjölmörgu og
ólíku hópum gyðinga
sem þar búa. Sigrún
Birna Birnisdóttir,
fréttaritari Morgun-
blaðsins í Jerúsalem,
segir hér frá hópum
þessum, rótum gyðing-
dóms, áhrifum bók-
stafstrúarmanna og
þeirri gífurlegu spennu
sem friðarsamningarnir
hafa valdið,
MORÐIÐ á Yitzhak Rab-
in, forsætisráðherra
ísraels, hefur ekki ein-
ungis vakið upp harðar
deilur í Israel heldur einnig vakið
athygli umheimsins á þeirri gífur-
legu óeiningu sem þar ríkir. A
meðan margir í nágrannalöndum
Israels lýstu yfir iétti yfir því að
morðinginn væri ekki Palestínu-
maður, hefur sú staðreynd að Rab-
in féll fyrir hendi gyðings, gert
málið allt mun sársaukafyllra fyrir
ísraelsmenn og aðra gyðinga.
Umheimurinn er vanur því að
heyra um deilur ísraelsmanna og
Palestínuaraba og ísraelar að lifa
við það sem þeir líta á sem utanað-
komandi ógnun. Þegar tuttugu
manns farast í hryðjuverkaárás er
fólk sorgmætt og slegið en ekkert
sérstaklega hissa. Það að gyðingur
drepi annan gyðing í pólitískum
tilgangi er hins vegar allt að því
óhugsandi í hugum margra ísraels-
manna. Allar þær hörmungar sem
gyðingar hafa gengið í gegnum,
hafa að mati þessa fólks, gert líf
hvers gyðings svo dýrmætt að all-
ir gyðingar verða að standa vörð
um það. Það að forsætisráðherra
ísraels félli fyrir hendi gyðings
hefur skilið þetta fólk eftir lamað
í undrun og sársauka. í þessum
hópi eru jafnvel margir þeir sem
„börðust hvað harðast gegn friðar-
viðræðum ríkisstjórnar Rabins.
Eftir morðið sagði t.d. heittrúaður
verslunareigandi, í einni af land-
nemabyggðum ísraela á hernumdu
svæðunum: „Ég kallaði á morð en
ég meinti það ekki, ég var reiður.
Þið getið gert hvað sem er, jafnvel
gefið burt landið, allt nema það
að gyðingur drepi annan gyðing.“
Erfðaiandið gefið eftir
Það var sú hugmynd, að með
friðarviðræðunum væru Rabin og
ríkisstjórn hans að gefa burt erfða-
land gyðinga, sem vakti heitustu .
andstöðuna gegn honum. Margir
Reuter
BENJAMIN Kahane, sonur Meirs Kahane, eins þekktasta leiðtoga bókstafstrúarmanna í sögu Isra-
els, hefur nú tekið við merki föður síns en hefur ekki sömu áhrif og hann. Því hefur verið haldið
fram að faðirinti hafi fyrstur manna boðað að ofbeldi væri réttlætanlegt til að tryggja að heilagt
land yrði ekki gefið eftir. Myndin var tekin er Benjamin Kahane var neitað um leyfi til að gang-
ast fyrir göngu til minningar um Yitzhak Rabin.

SYRGJENDUR kveilga á kertum
við gröf Yitzhaks Rabins
MYND af leiðtoganum fallna með svörtum
sorgarborða hengd upp í Tel Aviv.
hafa verið uggandi um öryggismál
ísraels í kjölfar samningaviðræðn-
anna en raddir þeirra hafa þó ver-
ið hógværar hjá röddum þeirra sem
hafa kallað Rabin svikara á þeirri
forsendu að hann væri að gefa
burt það land sem Guð gaf Abra-
ham og væri því réttdræpur.
ísrael er margbreytilegt þjóðfé-
lag. Auk þess sem þar búa tvær
þjóðir, gyðingar og Palesínumenn,
eru ísraelskir gyðingar af ólíkum
uppruna og tilheyra svo mörgum
mismunandi greinum gyðihgdóms
að sagt er að þar sem tveir gyðing-
ar komi saman megi finna fimm
ólíkar skoðanir.
Gyðingdómur er trúarbrögð sem
þróuðust í útlegð í tæplega tvö
þúsund ár. Frá eyðileggingu seinna
musterisins á fjórðu öld eftir Krist
og fram til stofnunar Ísraelsríkis
árið 1948 voru gyðingar í útlegð,
við misjafnar aðstæður, meðal
margra ólíkra þjóða. Ein af afleið-
ingum útlegðarinnar var að gyð-
ingdómur þróaðist til margra
ólíkra átta. Gyðingdómur leggur
auk þess áherslu á lærdóm og
skarpa hugsun þannig að sífellt
eru að koma fram, innan hans,
nýjar útleggingar nýrra fræði-
manna.
ísraelskir gyðingar skiptast í
megindráttum í „secular“ gyðinga
sem ekki eru trúaðir, marga mis-
jafnlega trúaða hópa gyðinga og
hefðbundna gyðinga, þ.e. fólk sem
fer ekki strangt eftir lögmálinu
en fylgir þó ákveðnum gyðingleg-
um hefðum. ísraelskir arabar telj-
ast einnig til ísraelsks þjóðfélags
en Palestínuarabar, þ.e. fólk frá
herteknu svæðunum, njóta ekki
réttinda ísraelskra þegna.
Gyðingdómur sem þjóðerni
í dag er talið að í ísrael séu
fimmtíu til sextíu prósent gyðinga
„secular" þ.e. ekki trúaðir. -Þetta
er fólk af gyðingaættum sem
hvorki fer eftir lögmálunum í dag-
legu lífi né stundar gyðinglegt trú-
arlíf. Fólk í þessum hópi lítur á
gyðingdóm sem þjóðerni fremur
en trúarbrögð en zíonismi á ein-
mitt rætur sínar að rekja til hug-
mynda sem fram komu meðal „sec-
ular“ gyðinga í Evrópu á nítjándu
öld. Þessar hugmyndir voru í meg-
indráttum þær að gyðingar gætu
sjálfir tekið sig til og flutt heim
til Palestínu. Þeir gætu sjálfir sett
á stofn nýtt Ísraelsríki, í stað þess
að bíða þess endalaust að Guð
færði þeim það. Frá því zíonismi
kom fyrst fram hefur hann, eins
og flest það sem sprottið er úr
gyðingdómi, tekið á sig margar
mismunandi myndir.
Stór hópur ísraela er „secular"
zíonistar, þ.e. fólk sem telur að
gyðingar eigi rétt á að búa í eigin
ríki án þess að leggja áherslu á
trúarlega merkingu þess eða tala
um að Guð hafi gefið gyðingum
landið. Þetta er sá hópur fólks sem
er einna helst reiðubúinn að láta
af hendi landsvæði og semja um
sjálf..„æði Palestínumanna. í hópi
hinna „secular" er þó einnig fólk
sem er andvígt því að láta nokkurt
landsvæði af hendi. Koma hér
bæði til öryggisástæður og ráðstaf-
anir yfirvalda á undanförnum
árum og áratugum til að styrkja
kröfu ísraels til hertekinna land-
svæða. í þessum tilgangi hafa yfir-
völd boðið fólki hagstæð kjör til
að byggja heimili sín á umdeildum
landsvæðum. Nú óttast þetta fólk
um eigin hag verði framhald á frið-
arviðræðunum.
Hin rúmlega fjörutíu prósent
trúaðra gyðinga í ísrael tilheyra
mörgum mismunandi straumum
innan gyðingdóms, eru misjafnlega
heittrúaðir og fara misjafnlega
strangt eftir lögmálinu í sínu dag-
lega lífi. Allir eiga þeir þó sameig-
inlegt að borða einungis „kosher“
mat, þ.e. mat sem unninn er sam-
kvæmt ákveðnum reglum lögmáls-
ins og fylgja ákveðnum fyrirmæl-
um rabbínanna.
Áhrifamikill minnihlutahópur
í hópi þeirra allra trúuðustu
stunda margir karlmannanna ekki
vinnu heldur sinna bænum og lestr'i
ritninganna allan daginn. Þeir eru
þá annaðhvort á framfæri ríkisins
eða eiginkvenna sinna, sem verða
að klæðast siðsamlega og hylja
hárið. Hér er um algert bókstafs-
trúarfólk að ræða sem lifir í einu
og öllu samkvæmt lögmálinu, þ.e.
Biblíunni, og útleggingum viðUr-
kenndra rabbína á henni. Biblían
og aðrar heilagar lögmálsbækur
.eru þessu fólki æðri öllum öðrum
lögum. Fyrir því eru lög mannanna
og lýðræði orðin tóm hjá heilögu
orði Guðs.
Áhrif þessara bókstafstrúar-
manna, sem eru um tíu prósent
íbúanna, eru gífurleg í ísrael.
Vegna þess hversu lítill munur er
sífellt á fylgi vinstri flokkanna
annars vegar og hægri flokkanna
hins vegar, gegna þessi tíu prós-
ent kjósenda lykilhlutverki í ísra-
elskum stjórnmálum. Þeir selja
stóru flokkunum stuðning sinn og
nota þannig aðstöðu sína til að
koma í gegn ýmsum af sínum
baráttumálum þó það sé síður en
svo meirihlutafylgi fyrir þeim.
Meðal þeirra mála sem þeir hafa
komið þannig í gegn er bann við
>
i
i
\
l
i
I
I.
i
t
I
>
I
I
»
;
»
i
i
»
»
»
»
»
»