Morgunblaðið - 12.11.1995, Blaðsíða 26

26 SUNNUDAGUR 12. NÓVEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 12. NÓVEMBER 1995 27 *
+
ptnr0minMal«il»
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
VERKALYÐS-
HREYFINGIN ER
í KREPPU
ÞAÐ ER alveg ljóst, að verka-
lýðshreyfingin er í alvarlegri
kreppu í þeim viðræðum, sem nú
standa yfír um kjaramál. Forystu-
menn hennar hafa haft uppi yfirlýs-
ingar um uppsögn samninga. Gangi
Félagsdómur gegn verkalýðsfélag-
inu Baldri á Isafírði verður ljóst,
að uppsögn samninga væri ólög-
mæt. En jafnvel þótt verkalýðs-
hreyfíngin hefði slíkan dóm að engu
og segði upp samningum eftir sem
áður, má spyija hvaða samningum
hún ætlar að segja upp. Hyggjast
verkalýðsforingjarnir segja upp öll-
um samningum, sem gerðir voru á
hinum almenna vinnumarkaði á sl.
vetri og vori? Ætla þeir líka að
segja upp samningum þeirra félaga,
sem náðu umtalsvert meiri kjara-
bótum,_ en þau félög, sem sömdu
fyrst? Á hvaða forsendum á að segja
þeim samningum upp? Vilja félags-
menn í þeim félögum segja samn-
ingum sínum upp? Hvers vegna
ættu þeir að vilja slíkt?
í annan stað er ljóst, að segi
verkalýðsfélögin upp samningum
nú kemur 3% kauphækkun, sem
greiða á út um næstu áramót ekki
til framkvæmda. Hvemig ætla
verkalýðsfélögin að ná þeim 3%,
viðbótarkauphækkunum, sem þau
telja sig eiga kröfu til og þeim mis-
mun, sem tapast vegna þess, að
3% koma ekki til útborgunar um
næstu áramót, verði samningum
sagt upp? Ætla þau að ná þessum
hækkunum með verkföllum? Hafa
félagsmenn þeirra áhuga á því að
fara í verkföll, þegar nú stefnir í
að atvinnulifið fari á slíka fleygiferð
vegna álversframkvæmda og af
öðrum ástæðum, að efnahagsráð-
gjafar ríkisstjómar og íjármálaráð-
herra telja nauðsynlegt að hægja á
ferðinni á öðmm vígstöðvum til
þess að ekki skapist yfirspenna í
efnahagslífinu?
Þessi veika málefnastaða hlýtur
að vera forystumönnum Alþýðu-
sambands íslands mikið umhugsun-
arefni um þessar mundir, Þeir hafa
farið of hratt i yfírlýsingum og
geta ekki staðið við stóra orðin
nema skaða félagsmenn sína veru-
lega. Það væri auðvitað áfall fyrir
launþega í landinu, ef þannig yrði
haldið á málum, að þeir fengju ekki
3% kauphækkun um næstu áramót
skv. núgildandi samningum. Það
yrði líka áfall fyrir þá, ef óvissu-
ástand á vinnumarkaði leiddi til
þeirrar spennu í efnahagslífinu, að
verðbólgan færi af stað aftur, verð-
trygging hækki öll lán og vextir
hækki að auki. Það yrði líka áfall
fyrir þá, sem att yrði út í verkfalls-
aðgerðir, að þeir yrðu mörg misseri
ef ekki mörg ár að vinna upp tapað-
ar tekjur.
Eins og nú horfír í efnahags- og
atvinnumálum þjóðarinnar er bjart
framundan. Verðbólgan er í algera
lágmarki og það skiptir miklu máli
fyrir allt launafólk, sem þarf að
standa í skilum með húsbréfalán
og önnur lán. Vextir fara lækkandi
og allir möguleikar á því, að þeir
lækki enn á næsta ári, ef svo fer
sem horfír að hallarekstur á ríkis-
sjóði minnki enh vegna álversfram-
kvæmdanna. Atvinnuleysi fer
minnkandi vegna þess, að fram-
kvæmdir við nýtt álver og nýjar
virkjanaframkvæmdir verka eins og
vítamínssprauta á allt atvinnulíf í
landinu. Hugsanlegt er, að samn-
ingar náist um byggingu annars
álvers. Þann eina skugga ber á
þessa mynd, að verkalýðshreyfingin
hefur með ógætilegum málflutn-
ingi, ef tekið er mið af þeim samn-%
ingum, sem hún sjálf hefur gert,
skapað ákveðna óvissu.
Sú tilfinning er augljóslega til
staðar hjá forystusveit verkalýðs-
hreyfíngarinnar, að hún hafí verið
svikin. En eitt ár er fljótt að iíða.
Er þá ekki hyggilegra að hugsa sem
svo, að þeir vilji í næstu umferð
búa betur um hnútana en þeir gerðu
nú? Það er engum í hag, að trúnað-
arbrestur verði á milli aðila vinnu-
markaðar og stjórnvalda. Sá trún-
aðarbrestur er orðinn að vissu
marki og hann þarf að laga. En
það hlýtur að vera hægt að fínna
leiðir til þess án þess að fóma þeim
bætta hag, sem augljóslega blasir
við öllum landsmönnum á næstu
misseram, eins og nú horfír.
RÍKISFJÁR-
MÁLOG
ÁLVERIÐ
*
ISAMTALI við Morgunblaðið sl.
föstudag, sagði Þórður Frið-
jónsson, forstjóri Þjóðhagsstofnun-
ar m.a.: „Það fer auðvitað ekki á
milli mála að stækkun álversins
treystir þjóðarbúskapinn en hins
vegar era einhvetjir á villigötum
um áhrifin á ríkisfjármálin, sérstak-
lega þegar litið er til skamms tíma.
Stækkun álversins er í sjálfu sér
alls ekki tilefni af neinu tagi til að
lina tökin í ríkisfjármálum, heldur
þvert á móti má færa fyrir því góð
og gild rök að það ætti að herða
tökin, einkum þegar til skamms
tíma er litið.“
Síðan segir Þórður Friðjónsson:
„Aðalatriðið er því að stækkun ál-
versins gefur ekki tilefni til þess
að auka ríkisútgjöldin heldur má
þvert á móti benda á efnahagsleg
rök til að draga þau saman.“
Undir þessi sjónarmið tekur Frið-
rik Sophusson fjármálaráðherra í
samtali við Morgunblaðið í gær og
segir: „Frá mínum sjónarhóli séð
er bráðnauðsynlegt að ná hallanum
niður, þegar nú liggur fyrir spá um,
að hagvöxtur hér á landi verði 3%
þrjú ár í röð . .. Mér finnst einnig
koma til greina að það verði kannað
sérstaklega hvort hægt sé að fresta
framkvæmdum opinberra aðila til
áranna 1998 og 1999 til þess, að
ekki komi fram óæskilegur slaki,
þegar framkvæmdum við álver og
tilheyrandi mannvirkjum lýkur."
Við höfum reynslu af þeim sveifl-
um, sem orðið geta í þjóðarbúskap
okkar. Það er skynsamlegt að reyna
að jafna þær eins og fjármálaráð-
herra og forstjóri Þjóðhagsstofnun-
ar leggja til.
FRANKIE
78 • litla í skáld-
sögu Carson McCull-
ers, Member of the
Wedding, hafði ekki
þekkt neitt nema ég.
Við eða okkur var
henni framandi; þangað til bróðir
hennar kvæntist. Framað þeim
tíma hafði hún einungis átt sitt
eigið ég en við giftinguna breytt-
ist það í ég og okkur. Hún varð
ein af þeim. Hún var partur af
brúðkaupinu; hjónabandinu; fram-
tíðinni. Framað brúðkaupinu
höfðu allir aðrir en hún getað tal-
að um okkur. Við, sögðu þeir. En
nú var veröldin breytt. Þessi ein-
manalega ég-veröld var orðin að
okkar veröld og það fór einhver
óvænt hlýja vináttu og öryggis um
þessa 12 ára gömlu telpu sem var
nú skyndilega orðin hluti af ann-
arri veröld. Og einmanaleiki henn-
ar breyttist í samfélag við aðra.
Eða var það svo?
r7Q SAGAN BREYTIR ÉG í
I í/ • aðra. Það er ekki bara ég
sem er viðkvæmur heldur einnig
aðrir. í sögunni ríkir jafnrétti. Þar
eru allir á sama máli.
OZ\ ÚR ÞELI ÞRÁÐ AÐ
O vr • spinna, segir í vísunni. Mér
fannst harla athyglisvert að horfa
á heimilisiðnaðarþátt um ull í sjón-
HELGI
spjall
varpinu og er hjart-
anlega sammála því
sem þar kom fram;
að mikilvægt sé að
varðveita gamlar
vinnuaðferðir með
ullina hvortsem þær
era notaðar í listrænum tilgangi
eða iðnaði. Slík geymd er mikilvæg
tengsl og varðveizla verðmæta.
Það er skemmtilegt að þelið og
togið skuli áfram unnið með göml-
um aðferðum og þráðagerð við
haldið einsog fyrram.
En þannig er einnig farið um
bókmenntir og aðrar listir. Hví
skyldum við ekki rækta eldgamla
arfleifð í ljóðlist og samhæfa hana
nýjum tíma og öðrum aðstæðum?
Við þurfum ekki að vera á neinum
andlegum sauðskinnsskóm þótt
við ræktum arf okkar, hvortsem
um er að ræða gamalt verklag eða
þau andlegu listbrögð sem gerðu
íslenzka menningu að sérstæðum
þætti í list og hugmyndasögu vest-
rænna þjóða.
fjalli um kynlíf Oscars Wildes. Þar
er fjallað um réttlæti og réttvísi
frá fyrstu tíð og stoðum kippt
undan þessari sömu réttvísi af
mikilli mælsku og raunar samfé-
lagskrafti en minna raunsæi.
82
81 <
Ol.(
• Guðmundi Kamban fyrir-
mynd og innblástur. Kristján
Karlsson hefur bent mér á tengsl
við skáldskap hans í Marmara og
því ekki ólíklegt að örlög hans
hafi verið skáldinu fyrirmynd. En
Marmari er miklu víðtækari
þjóðfélagsádeila en svo að hann
VEGIR LISTARINNAR
•era órannsakanlegir og
líklega er það hrein tilviljun hve
uppvakningarnir í Fiðlaranum á
þakinu sem birtust aðalpersónunni
í draumi í Anatefka minna á fólk-
ið sem rís úr gröfum sínum í Viki-
vaka en það atriði er sérstæðast
og eftirminnilegast í óperunni
einsog Atli Heimir hefur fléttað
það inní söguþráðinn.
OQ EF HÖFÐ ER HLIÐSJÓN
OÖ»af kvenlýsingum Fóst-
bræðra sögu og tillit tekið til stfls
í klerklegum anda þessa tíma hef-
ur höfundur verið kirkjulærður;
og gamnar sér við hetjudýrkun
Þorgeirs sem minnir óþægilega á
Rock Hudson, þá einu og sönnu
bandarísku karlmannsímynd okk-
ar daga svo innantóm sem hún
er. En hetjumar í Fóstbræðra sögu
eru metnar af ísmeygilegu háði
sem verkar á hláturstaugamar
þegar harmleikurinn er í algleym-
ingi og karlmennskan bólgnar í
frekju og fantabrögð, án róman-
tískrar afstöðu og fegurðarskyns
í tengslum við ástir karls og konu.
Menningar-
legt þrek-
virki
REYKJAVIKURBREF
Laugardagur 11. nóvember
Fyrir svo lítið
málsamfélag, sem okkar
íslendinga, er útgáfa
orðabóka grundvallarat-
riði. Þar skiptir mestu, að
íslenzk-íslenzk orðabók sé
í stöðugri endumýjun og
að nýjar útgáfur komi
reglulega út. En jafnframt er mikilvægt,
að við eigum gott úrval orðabóka yfír
tungumál þeirra þjóða, sem við eigum
mest samskipti við og er þá átt við Norður-
landaþjóðir, enskumælandi þjóðir svo og
helztu þjóðir á meginlandi Evrópu. í ljósi
aukinna viðskipta okkar við þjóðir Suðaust-
ur-Asíu er raunar ljóst, að þekking á tungu-
málum þeirra og þá ekki sízt japönsku og
kínversku verður stöðugt mikilvægari.
Morgunblaðið birti sl. fimmtudag yfírlit
um stöðu orðabókaútgáfu um þessar
mundir. Af því yfirliti er Ijóst, að mikið
skortir á, að orðabókaútgáfa sé í þeim
farvegi, sem nauðsynlegt er. Endurskoðuð
útgáfa af íslenzk-íslenzkri orðabók hefur
ekki komið út í 12 ár. Sú orðabók kom
fyrst út fyrir 32 áram á vegum Menningar-
sjóðs. Ný útgáfa kom árið 1983. Mál og
menning á nú útgáfurétt að þeirri bók en
um áform forlagsins um nýja útgáfu segir
Halldór Guðmundsson, útgáfustjóri fyrir-
tækisins, í samtali við Morgunblaðið sl.
fímmtudag: „Það er búið að leggja drög
að verkáætlun og vinna hefst í haust, en
við getum ekki enn gert okkur grein fyrir
því, hversu mikið verk þetta verður.“ Tólf
ár eru of langur tími á milli nýrra útgáfna
af íslenzk-íslenzkri orðabók - en hvað "iga
útgefendur að gera? Vinnsla og útgáfa
orðabóka er dýr og þær seljast hægt.
í fyrmefndu yfirliti um útgáfu orðabóka
segir m.a.: „Nýjasta íslenzk-danska orða-
bókin var gefín út af ísafold árið 1976.
íslenzk-sænska orðabókin, sem Mál og
menning gaf út í nýju bandi í fyrra, er að
upplagi frá árinu 1943 og unnin af Svíum
fyrir Svía. Norska hefur legið nánast óbætt
hjá garði nema hvað Mál og menning gaf
út tvær bækur, íslenzk-norska orðabók
(1992) og norsk-íslenzka (1993), sem Ivar
Orgland og Frederik Raastad settu saman.
Era þær bækur litlar og ófullkomnar, þótt
handhægar séu. Það er bót í máli, að árið
1987 var gefin út Norsk-íslenzk orðabók
af Universitetsforlaget í Noregi, sem er
mun fyllri en sú fyrmefnda.
Finnsku hefur sömuleiðis lítið verið sinnt,
einungis era til tvö orðakver, íslenzkt-
fínnskt (1990) og Finnskt-íslenzkt (1991).
Einnig mætti nefna, að með útgáfu sinni
á Þýzk-íslenzku orðabókinni frá ísafold
setti Mál og menning einungis gamalt vín
á nýja belgi, bókin kom fyrst út árið 1935
og var síðast endurskoðuð árið 1953.“ Það
segir nokkra sögu um stöðu orðabókaút-
gáfu, að nýjasta þýzk-íslenzka orðabókin
skuli í raun vera frá árinu 1953!
Það er hins vegar ekki allt á sömu bók-
ina lært í þessum efnum. í yfírliti Morgun-
blaðsins um orðabókaútgáfuna segir einn-
ig: „Má þar nefna brautryðjendastarf Am-
ar og Örlygs með útgáfu ensk- og fransk-
íslenzku orðabókanna og Alfræðiorðabók-
arinnar. Einnig mætti nefna dansk-
íslenzku orðabókina frá Máli og menningu
(1992), íslenzk-ensku (1989), íslenzk-
ítölsku (1994) og íslenzk-þýzku (1993)
orðabækumar frá Iðunni og útgáfu á sér-
hæfðum orðabókum eins og Orðastað, sem
kom út í fyrra hjá Máli og menningu og
íslenzka samheitaorðabók, sem kom út
árið 1985 og íslenzka orðsiflabók, sem
Orðabók Háskólans gaf út árið 1989.“
Ljóst er samkvæmt framansögðu, að
ýmislegt hefur gerzt í orðabókaútgáfu á
undanfömum árum en þó fer ekki á milli
mála, að fleira er ógert.
AÐ ÖÐRUM
ólöstuðum verður
ekki um það deilt,
að Örlygur Hálf-
danarson, bókaút-
gefandi, hefur unn-
ið menningarlegt þrekvirki með því braut-
ryðjendastarfi, sem hann hefur unnið á
sviði orðabókaútgáfu. Eins og málum hefur
verið háttað hér á landi er það nánast
kraftaverk, að einstaklingur í bókaútgáfu
skuli hafa náð slíkum árapgri. Þar hefur
bersýnilega legið að baki mikill metnaður
og hugsjónastarf. Örlygur Hálfdanarson
gaf út hina miklu ensk-íslenzku orðabók
svo og fransk-íslenzka orðabók auk þess
að leggja traustan grundvöll að íslenzku
alfræðisafni með frumheijastarfi á því sviði.
Um þetta mikla starf, sem unnið var á
vegum Örlygs Hálfdanarsonar segir Dóra
Hafsteinsdóttir, sem var ritstjóri orðabóka-
deildar forlags háns: „Við íslendingar er-
um frekar aftarlega á merinni í orðabóka-
málum. Það eru mjög fáar, góðar og fag-
mannlega unnar íslenzkar orðabækur til,
fæstar þeirra bóka, sem hafa verið gefnar
út á síðustu áram eru unnar á strangfræði-
legan hátt. Það var eiginlega ekki fyrr en
með tilkomu orðabókadeildar Amar og
Örlygs, sem farið var að vinna orðabækur
þannig, má segja að Ensk-íslenzka orða-
bókin hafi valdið straumhvörfum í þessum
efnum. Vegna þess hvað íslendingar voru
seinir til vantar hér allt orðabókauppeldi,
þjóðin gerir engan greinarmun á góðri
orðabók og vondri. Það er því nánast
hægt að bjóða henni hvað sem er í þessum
efnum eins og dæmin sanna.“ Jafnframt
bendir Dóra Hafsteinsdóttir á, að það sé
mjög bagalegt, að starfsemi orðabóka-
deildar Amar og Örlygs liggi nú niðri, þar
hafi verið orðin til sérþekking á orðabóka-
útgáfu, sem nú sé ekki nýtt.
Væntanlega geta flestir verið sammála
um, að lýsing Dóru Hafsteinsdóttur er
rétt og að orðabókaútgáfa Örlygs Hálfdan-
arsonar hafi valdið straumhvörfum hér á
landi. Framvegis bera menn slíka útgáfu
saman við þá útgáfu, sem hann stóð fyr-
ir. Hér er að sjálfsögðu talað um einkafyr-
irtæki á þessu sviði en það starf sem unn-
ið er á vegum Orðabókar Háskólans undan
skilið. Og því má ekki gleyma, að Menning-
arsjóður gaf á sínum tíma út stórmerk
rit, sem hefðu líklega ekki séð dagsins ljós
án þess opinbera fyrirtækis.
En hver er þá reynsla Örlygs Hálfdanar-
sonar sjálfs? Hann segir í samtali við
Morgunblaðið sl. fimmtudag, að orðabóka-
útgáfan hafí verið mjög kostnaðarsöm og
erfið, en: „Þessi útgáfa á þó að geta borið
sig. Ensk-íslenzka bókin okkar borgaði sig
til dæmis upp á nokkrum árum en hún
kostaði um 100 milljónir í framleiðslu.
Opinber framlög til þeirrar bókar voru lít-
il, laun eins starfsmanns voru greidd og
að auki fengum við 1 milljón í styrk. Al-
fræðiorðabókin hefði lika borið sig, ef ekki
hefði komið til virðisaukaskatturinn.
Fyrsta árið seldist sú bók í 6.000 eintökum
en árið eftir settu yfirvöld skatt á bækur
og salan á bókinni datt niður fyrir 1.500
eintök en hefði átt að tvöfaldast sam-
kvæmt reynslu okkar af sölu ensk-íslenzku
bókarinnar og íslandshandbókinni. Ef sal-
an hefði aukizt eins og við ætluðum hefð-
um við verið hólpin. Stjómvöld hefðu þurft
að gefa aðlögunartíma fyrir útgáfufyrir-
tæki, þegar þau settu skattinn á bækum-
ar, eins og mér skilst, að sé regla erlend-
is, eitt eða tvö ár í aðlögunartíma hefði
bjargað fyrirtæki eins og mínu.“
Jón Karlsson, forstjóri Iðunnar, er ekki
eins bjartsýnn á að orðabókaútgáfa geti
borið sig. Hann segir: „Það er borin von,
að ítölsku bækumar beri sig, en bækur
eins og sú þýzka gætu hugsanlega borið
sig á mjög löngum tíma.“
Halldór Guðmundsson, útgáfustjóri Máls
og menningar, telur hins vegar, að fjár-
mögnun þeirrar miklu vinnu sem liggur að
baki orðabókaútgáfu sé helzti vandinn.
Hann segir: „...meginvandinn er að fjár-
magna vinnuna við bækumar; hagnaðurinn
af sölu þeirra skilar sér of seint inn í fyrir-
tækin.“
Hvað er til
ráða?
VANDI ORÐA-
bókaútgáfu á ís-
landi er út af fyrir
sig sá sami og
menn standa
frammi fyrir, þegar rætt er um útgáfu á
bókum, sem hafa ótvírætt menningarlegt
og hagnýtt gildi, en lítil von er um að
seljist í slíku upplagi á svo skömmum tíma,
VIÐ SKÓGARFOSS
að einkafyrirtæki geti fjármagnað útgáf-
una. Nú er auðvitað hugsanlegt, að ein-
hveijir segi sem svo, að bækur séu að
verða úrelt fyrirbæri á tölvuöld og að það
sé nauðsynlegt að hugsa þessa útgáfu alla
upp á nýtt. Því er til áð svara í fyrsta
lagi, að reynslan t.d. í Bandaríkjunum er
sú, að bóksala er að stóraukast en ekki
minnka, þótt heimilistölvum fjölgi stöðugt.
í öðru lagi er auðvitað ljóst, að sumt af
þessari útgáfu á einnig heima í tölvutæku
formi, eins og Mörður Ámason, sem vinn-
ur að endurskoðun íslenzk-íslenzkrar orða-
bókar fyrir Mál og menningu, bendir raun-
ar á hér í blaðinu sl. fimmtudag. Ýmislegt
bendir jafnframt til, að sumar bækur verði
meira notaðar í tölvutæku formi í framtíð-
inni eins og Lagasafnið, sem nú er hægt
að fá á þann hátt og er mun aðgengilegra
en í bókum.
En þörfin fyrir bækur verður alltaf til
staðar og þótt vel megi vera, að orðabæk-
ur verði í framtíðinni notaðar jöfnum hönd-
um í hinu gamla formi og því nýja breytir
það ekki þvi, að vinnan við gerð orðabók-
anna þarf að liggja fyrir, hvort sem þær
seljast svo meir í framtíðinni í prentuðum
bókum eða á tölvudiskum.
Morgunblaðið hvetur yfirleitt ekki til
ríkisstyrkja, en það er alveg ljóst, að með
einum eða öðrum hætti þurfa opinberir
aðilar að koma við sögu til þess að tryggja
útgáfu orðabóka á Islandi. Alveg með
sama hætti og hér væru ekki rekin stór
leikhús af þeim krafti, sem raun ber vitni
eða ópera eða Sinfóníuhljómsveit, svo að
dæmi séu nefnd, er ekki hægt að búast'
við því að einkafyrirtæki í bókaútgáfu lyfti
því Grettistaki, sem þörf er á í orðabókaút-
gáfu á næstu árum. Framlag Örlygs Hálf-
danarsonar í þeim efnum er og verður
áreiðanlega einstakt.
Hins vegar má spyija, hvort ekki sé
hægt að koma á meira samstarfi á milli
Norðurlandaþjóða um að efla útgáfu á
gagnkvæmum orðabókum á Norðurlöndum
og er þá ekki einungis talað um íslenzku
gagnvart hinum Norðurlandaþjóðunum
heldur einnig færeysku og að einhveiju
Morgunbla’ið/RAX
leyti grænlenzku. Það fara miklir fjármun-
ir í það að halda uppi samstarfí Norður-
landaþjóðanna og efla tengslin þeirra í
milli. Fátt er líklegra til þess að leggja
varanlegan og traustan grunn að því sam-
starfi en einmitt blómleg orðabókaútgáfa.
Með sama hætti má spyija, hvort ekki
séu möguleikar á slíku samstarfi við Þjóð-
veija og aðrar þjóðir á meginlandi Evrópu.
Bókaútgáfa í þessum löndum er til mikill-
ar fyrirmyndar. Raunar hafa íslendingar,
sem kynna sér útgáfu bóka á meginland-
inu, orð á því, að við íslendingar séum að
dragast hratt aftur úr öðrum þjóðum í
þeim efnum.
Margir hafa áhyggjur af því mikla flóði
erlends sjónvarpsefnis, sem nú steypist
yfír okkur í vaxandi mæli, bæði í mynd-
efni, sem sjónvarpsstöðvar hér senda út
með íslenzkum texta en einnig um gervi-
hnattarásir. Með starfsemi Stöðvar 3 má
búast við, að gervihnattarásir nái meiri
útbreiðslu en hingað til. Morgunblaðið
hefur á undanfömum áram varað við þess-
ari þróun en jafnframt gert sér grein fyr-
ir, að hún yrði ekki stöðvuð. Þess vegna
hefur blaðið hvatt til þess, að landsmenn
eigi kost á gervihnattasendingum frá sem
flestum löndum, þannig að enskan verði
ekki allsráðandi. En sterkasta vömin gegn
hinum erlendu menningaráhrifum eða
ómenningaráhrifum, ef menn vilja orða
það svo, er náttúrlega sú að stórefla ís-
lenzkt menningarlíf. Það er nú blómlegt á
mörgum sviðum, en samt má gera betur.
í samtali við Morgunblaðið sl. fimmtu-
dag benti Bjöm Bjamason, menntamála-
ráðherra, á, að Alþingi hefði hinn 17. júní
1994, á 50 ára afmæli lýðveldisins, sam-
þykkt að stórauka fjárveitingar til þess
að styrkja stöðu íslenzkrar tungu. Sú sam-
þykkt gæti verið grundvöllur að stórátaki
í því að rífa orðabókaútgáfu á íslandi upp
úr því fari, sem hún er nú. Fyrir hendi
er reynsla manna á borð við Örlyg Hálfdan-
arson og þekking fólks eins og Dóra Haf-
steinsdóttur og annarra þeirra, sem unnið
hafa að orðabókaútgáfu. Hér þarf að taka
til hendi með myndarlegum hætti.
„Að öðrum ólöst-
uðum verður ekki
um það deilt, að
Örlygur Hálfdan-
arson, bókaútgef-
andi, hefur unnið
menningarlegt
þrekvirki með því
brautrýðjenda-
starfi, sem hann
hefur unnið á
sviði orðabókaút-
gáfu. Eins og mál-
um hefur verið
háttað hér á landi
er það nánast
kraftaverk, að
einstaklingur í
bókaútgáfu skuli
hafa náð slíkum
árangri. Þar hef-
ur bersýnilega
legið að baki mik-
ill metnaður og
hugsjónastárf.“
I