Morgunblaðið - 30.11.1995, Blaðsíða 8

8 FIMMTUDAGUR 30. NÓVEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Nýtt gervihnattaeftirlitskerfi til reynslu hjá Flugbjörgunarsveitinni
„Bylting í leitar- og
björgunarstarfi“
FLUGBJÖRGUNARSVEITIN í
Reykjavík hefur nú til reynslu nýtt
eftirlits- og öryggiskerfi fyrir
ferðalanga í óbyggðum. Grétar
Bjarnason framkvæmdastjóri
sveitarinnar segir það boða „bylt-
ingu í leitar- og björgunarstarfi
hérlendis". Kerfið byggist á litlum
sendum er gefa frá sér merki sem
gervihnettir nema og staðsetja
ferðalanginn með 300 metra ná-
kvæmni.
Flugbjörgunarsveitin vinnur að
þessu verkefni í samvinnu við Rad-
íómiðun hf. og Argos í Frakklandi
en það fyrirtæki hefur sett upp
gervihnattanet til eftirlits í lofti, á
láði og legi. Samstarfið við Argos
hófst í vor. Verkefnið var kynnt á
sýningu í tilefni af 45 ára afmæli
Flugbjörgunarsveitarinnar um síð-
ustu helgi.
Ferðamenn staðsettir
nákvæmlega
Gervihnettir fyrirtækisins fara
þrisvar á klukkustund yfir Island,
skima yfir landið í 10 mínútur í
senn og nema merki frá sendum.
Staðsetning berst síðan til mót-
tökustöðvar í Frakklandi sem sendir
upplýsingar áfram til tölvukerfis
björgunarmiðstöðvar Flugbjörgun-
arsveitarinnar á fjörutíu mínútna
fresti, en sá tími styttist niður í tutt-
ugu mínútur innan skamms.
„Þetta gengur þannig fyrir sig að
áður en lagt er af stað gerir ferða-
Iangurinn áætlun sem við merkjum
inn á kort. Hann ákveður síðan
hversu mikið frávik frá fyrirhugaðri
leið hann telur eðlilegt, sem gæti
t.d. verið 2-5 kílómetrar en innan
þessarar viðmiðunar er öryggis-
svæði.
Fari ferðamaðurinn út fyrir þetta
öryggissvæði lætur kerfið vita um
leið þannig að við getum fylgst með
honum og gert viðeigandi ráðstaf-
Morgunblaðið/Þorkell
SENDIR af því tagí sem um ræðir,
ásamt korti á tölvuskjá hjá björg-
unarmiðstöð Flugbjörgunarsveit-
arinnar í Reykjavík þar sem leið
ferðalangs er mörkuð inn á.
anir ef stefnt er í tvísýnu eða inn á
hættulegt svæði, áður en illa fer,
Við sjáum hvar viðkomandi er stadd-
ur hverju sinni og hvert hann fer.
Allt björgunarstarf verður markviss-
ara og einfaldara og á að kosta
minna í kjölfarið."
Hægt er að koma fyrir endurvarpa
í flugvél Landhelgisgæslunnar sem
nemur merki frá sendum, bæði frá
þeim sem eru í neyð og þeim björg-
unarmönnum sem eru á leið til við-
komandi, og gefur björgunarmiðstöð
upplýsingar um staðsetningu á allt
að 15 sekúndna fresti. Grétar segir
að lendi ferðalangur í vandræðum á
fyrirfram ákveðinni slóð sinni eða
innan öryggissvæðis, geti hann ýtt
á neyðarhnapp á sendinum sem gef-
ur þá merki um að eitthvað bjáti
á. „Þegar neýðarkall berst látum
við lögreglu í viðkomandi umdæmi
vita, sem myndi eflaust hafa sam-
band við svæðisstjórn björgunar-
sveita er hæfi þá eftirgrennslan
eða leit eftir þörfum," segir Grét-
ar.
Stefnt á almenna notkun
Flugbjörgunarsveitin leitar nú
eftir góðum kortagrunni fyrir
þetta kerfi og hefur m.a. staðið í
viðræðum við Landmælingar ríkis-
ins vegna þessa. Kerfið er enn sem
komið er aðeins til reynslu hjá
félögum Flugbjörgunarsveitarinn-
ar, en stefnt er að því að setja það
í almenna notkun innan tíðar. Þá
mun almenningur eiga kost á að
leigja sendi áður en haldið er upp
á öræfi og setja ferðaáætlun inn
á töivukerfi sveitarinnar, eins og
áður sagði. Þeir sem munu not-
færa sér þessa þjónustu, geta val-
ið sér kenniorð á ferðaleið sína,
þannig að óviðkomandi geta ekki
aflað sér upplýsinga um ferðir
þeirra.
Grétar segir að ekki sé búið að
ganga endanlega frá samningum við
Argos, en markmiðið sé að kostnað-
ur við að leigja sendi verði áþekkur
og leiga á farsíma í dag. Kostnaður
við kerfið skipti milljónum, en of
snemmt sé að gefa upp nákvæmar
tölur í því sambandi. Hann segir
sveitina ekki geta gert kröfu um að
slíkir sendar verði skyldubúnaður
fyrir ferðalanga í óbyggðum, einkum
að vetrarlagi, en jákvætt væri ef
fólk fyndi hjá sér hvöt til að nota
þessi tæki að staðaldri.
Um þessar mundir er að störfum
nefnd á vegum Landhelgisgæslunn-
ar sem vinnur að reglum um notkun
neyðarsenda hérlendis, og kveðst
Grétar gera ráð fyrir að sveitin
muni skila henni tillögum.
Gjörgæsludeild Borgarspítalans 25 ára
Þörfin eykst
stöðugt
Gjörgæsludeild Borg-
■ arspítalans er 25
ára um þessar
mundir. Af því tilefni er í
dag efnt til stutts málþings
í fundarsal á 1. hæð G-
álmu um ýmis atriði sem
varða gjörgæsludeildir.
Málþingið hefst kl. 13.15
með ávarpi Sigríðar Snæ-
björnsdóttur hjúkrunarfor-
stjóra, sem er málþings-
stjóri. Að því búnu ávarpar
Ingibjörg Pálmadóttir heil-
brigðisráðherra málþingið,
Ólafur Þ. Jónsson yfir-
læknir íjallar um starfsemi
deildarinnar fyrr og nú,
Már Kristjánsson læknir
íjallar um sýkla og gjör-
gæsludeildir, Kristín
Gunnarsdóttir deildarstjóri
flytur erindi um hjúkrun á
gjörgæsludeild, Sigrún
Stefánsdóttir ræðir um
fjölmiðla í gjörgæslu, Sigfinnur
Þorleifsson sjúkrahúsprestur fjall-
ar um andlega umönnun aðstand-
enda og Niels Chr. Nielsen for-
stöðulæknir flytur erindi um
kostnað við gjörgæslu.
Hvernig hefur starfsemi gjör-
gæsludeildarinnar þróast á þess-
um 25 árum?
Gjörgæsludeild Borgarspítalans
var stofnuð haustið 1970 eftir að
menn höfðu verið búnir að hug-
leiða málið um nokkurt skeið og
kynna sér starfsemi af þessu tagi
erlendis í nokkur ár áður. Niður-
staðan var sú að talið var nauð-
synlegt að hafa sérstaka deild
fyrir veikustu sjúklingana og mun
þetta hafa verið fyrsta almenna
gjörgæsludeildin, sem sett var á
laggirnar hér á landi. Fram til
þessa höfðu veikustu sjúklingarnir
verið hafðir inni á sjúkradeildum,
venjulega á sérstofum.
Fjöldi sjúklinga á gjörgæslu-
deildinni var 200-300 á ári fyrstu
árin eftir að deildin var opnuð en
hefur stöðugt fjölgað. Undanfarin
ár hefur fjöldinn verið um 450-600
manns á ári. í sama húsnæði og
gjörgæsludeildin erum við einnig
með svokallaða vöknun, þar sem
sjúklingar jafna sig eftir skurðað-
gerðir og þar hafa á þessu tíma-
bili dvalist fleiri tugir þúsunda.
'Hver er skýringin á þessari
miklu fjölgun sjúklinga á gjör-
gæsludeild?
Fjölgunin stafar jafnt af því að
við erum nú gera meira af stærri
og erfiðari aðgerðum en áður. Þá
er einnig verið að gera aðgerðir á
miklu eldra fólki, sem er þá oft
með ýmsar bilanir í mörgum lík-
amskerfum. Einnig hefur orðið
mikil fólksfjölgun í landinu á tíma-
bilinu.
Þróunin hefur verið sú síðustu
árin að flestir sjúklingarnir eru
lagðir inn í tengslum við langar
og stórar skurðaðgerðir. ---------
Þetta er stærsti einstaki
þátturinn. Aðrar al-
gengustu ástæðurnar
fyrir því að fólk er lagt
inn á gjörgæsludeild eru
höfuðslys, heilablæðingar, öndun-
arbilanir, hjartastopp, fjöláverkar,
blæðingar frá meltingarvegi,
lyfjaeitranir og alvarlegar sýking-
ar.
t hverju felst starfið helst á
gjörgæsludeild og hvernig hefur
það breyst á undanförnum árum?
Það þarf að fylgjast mjög
grannt með lífsmörkum margra
sjúklinga, þar á meðal meðvitund,
og -grípa strax inn í ef eitthvað
fer út fyrir mörkin. Þá eru mjög
margir sjúklingar hjá okkur í önd-
unarvél og einnig er lyfjameðferð
oft mjög nákvæm og margþætt
Ólafur Þ. Jónsson
► Ólafur Þ. Jónsson er yfir-
læknir á svæfinga- og gjör-
gæsludeild Borgarspítalans.
Eftir að hafa lokið læknis-
fræðinámi við Háskóla Islands
fór hann í framhaldsnám við
Massachussets General Hospit-
al í Boston og varð sérfræðing-
ur í svæfinga- og gjörgæslu-
lækningum árið 1969. Hóf
hann störf á Borgarspítalanum
sama ár. Hann á sæti í undir-
búningsnefnd vegna málþings
í tilefni 25 ára afmælis Borgar-
spítalans. Eiginkona hans er
Bára Þorgrímsdóttir hjúkrun-
arfræðingnr og eiga þau þrjá
syni. _______________
og sama getur átt við um vökva-
og næringarmeðferð.
Það hafa orðið talsvert miklar
tækniframfarir frá því að deildin
var opnuð. Ný tæki og betri vakt-
arar hafa komið til sögunnar. Ný
tækni hefur einnig gert okkur
kleift að að hafa nákvæmari vökt-
un en áður. Nefna má tækni til
að mæla þrýsting í lungnaslagæð-
um, mæla hjartaútfall, þrýsting í
höfuðkúpu og fleira. Náttúrlega
er einnig komin meiri þekking á
þessum málum og meðferð sjúk-
dóma.
Læknar sjúklinga halda áfram
að fylgja þeim eftir þegar þeir eru
á gjörgæsiudeild. Ávallt er svæf-
ingalæknir að störfum á gjör-
gæsludeild allan sólarhringinn.
Hjúkrun er oft erfið á þessari
deild og geysilega mikilvæg. Hún
er mjög krefjandi og erfið jafnt
andlega sem líkamlega. Það er
heilmikið aðlögunarferli þegar
nýir hjúkrunarfræðingar koma inn
á deildina vegna þess hversu flók-
in og margþætt meðferðin er.
Hver er kostnaður við gjör-
gæslu og hafið þið orðið vör við
niðurskurð til heilbrigðismála?
---------- Það er ljóst að gjör-
gæslumeðferð kostar
mjög háar fjárhæðir.
Hún er miklu dýrari en
meðferð annarra sjúkl-
inga. Við höfum ekki
„Miklu dýrara
en önnur
meðferð”
fundið fyrir niðurskurði með sama
hætti og aðrir nema kannski helst
í kringum tækjakaup. Gjörgæslan
hefur vissan forgang þannig að
hún er opin allt árið og engar
sumarlokanir. Við höfum hins
vegar ekki fengið allan þann bún-
að sem við höfum óskað eftir.
Þróunin næstu árin verður
væntanlega í þá átt að sjúklingum
mun halda áfram að fjölga, ekki
síst vegna áframhaldandi þróunar
í lækningum. Þá fjölgar öldruðum
stöðugt og því verður vaxandi eft-
irspurn eftir gjörgæslu í framtíð-
inni.