Morgunblaðið - 30.11.1995, Blaðsíða 57

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 30. NÓVEMBER 1995 57
______BREF TIL BLAÐSINS_
Halldór Laxness
ástmaður og hjáguð
Frá Baldrí Hermannssyni:
FYRIR nokkrum árum las ég smá-
sögu um gamalt skáld, sem fellir
hug til frægrar ekkju, útlendrar, og
er svo að sjá sem hún endurgjaldi
þær tilfinningar. Þetta var yndisleg
saga, mígfyndin, ljómandi vel skrif-
uð, persónur allar svo lifandi og
raunverulegar.
Það var ekki vandasamt að sjá
fyrir sér Halldór Laxness sem skáld-
ið góða, og frú Picasso sem ekkj-
una, og þess gat ég mér til, að höf-
undur sögunnar, sem var Hrafn
Gunnlaugsson, myndi hafa nokkuð
fyrir sér í efni hennar.
Sagan sýndi svo ekki varð um
villst, að Hrafn Gunnlaugsson er
einn af okkar bestu smásagnahöf-
undum fyrr og síðar, kannski sá
besti, og í raun og veru þykir mér
honum oft takast betur upp á því
sviði en kvikmyndagerð, þótt ólíku
sé þar saman að jafna.
Hitt fannst mér þó meir um vert,
að þama var fundin dýrmæt heimild
um Halldór Laxness, og þótti mér
þá sem Hrafn hefði auðgað til muna
þá mynd, sem íslendingar hafa gert
sér af honum. Yfirleitt hefur Halldór
komið fyrir sem fágaður undir-
hyggjumaður, vægðarlaus, kaldhæð-
inn, stundum andstyggilegur í tils-
vörum, en þama birtist hann ljóslif-
andi sem tilfinningaríkur ástmaður.
Tvöfalt líf
Á seinni árum hafa fræðimenn
flett ofan af þjónustu Halldórs við
Jósef Stalín og verður ekki lengur
hjá því litið, að Halldór lifði tvöföldu
lífi - annað fór fram í ljóma bók-
menntafrægðar, hitt í skuggasund-
um heimskommúnismans. Þessar
afhjúpanir eru ískyggilegar, og eru
þó nær öll skjöl um hann órannsök-
uð, þau sem varðveitt eru í skjala-
söfnum kommúnista í Rússlandi, svo
að margt á enn eftir að koma í
dagsljósið um feril Halldórs Lax-
nes_s.
Ég hef áður, fyrir tveimur áratug-
um, lýst á prenti aðdáun minni á
Halldóri, og þarf ekki að endurtaka
þau orð hérna, en hitt vil ég segja,
að smásaga Hrafns um Halldór er
í alla staði kærkomin gjöf, og ekki
síst nú, þegar naprir vindar upp-
ljóstrana næða um Halldór. Þetta
er falleg saga, hugnæm, um gamlan
mann sem verður ungur í annað
sinn, og það er ég viss um að seinni
tima fólk mun kunna Hrafni þökk
fyrir að haldá til haga þessum at-
burðum.
Geðþekk lýsing
Það er fróðlegt að minnast þess,
að nú á dögum eru íslendingar
þakklátir fyrir hverja örðu fróðleiks,
sem fyrri tíðar menn héldu til haga
um annan meistara, Snorra Sturlu-
son, og þótt frásögn Sturlu frænda
hans Þórðarsonar sé hvergi nærri
hlutlaus, þá værum við nú fátækari
þjóð ef við hefðum hana ekki. Og
þá er að minnast Njáluhöfundar,
þess dularfulla manns, en ótaldar
eru þær stundir, sem gáfaðir menn
hafa nagað handarbökin og reynt
að geta sér til um hann - sjálfur
þekki ég menn sem myndu gefa
aleiguna til að vita hver hann var
og hver urðu örlög hans forðum
daga.
Halldór Laxness er einn sviprík-
asti íslendingur 20. aldar, og þótt
margt sé um hann vitað, sjá menn
núna, að við vissum miklu minna
en við héldum; smásaga Hrafns er
til þess fallin að lýsa upp hlið, sem
engar sögur fóru af, og það er geð-
þekk lýsing í gamansömum dúr, en
eins og spakmælið segir: við hlæjum
að þeim sem við elskum.
Hneykslaðar konur
Nýlega las Hrafn upp sögu sína
í útvarp og flutti hana af snilld,
enda er hann frábær eftirherma, en
sá flutningur fór fyrir btjóstið á
tveimur konum, Guðrúnu Péturs-
dóttur og Gunnhildi Jónsdóttur, og
hafa þær báðar skrifað greinar í
Morgunblaðið, útblásnar af for-
dæmingu og hneykslun.
Ég held að þessar konur verði
að sætta sig við þá staðreynd, að
Halldór Laxness er ekki aðeins hluti
af lífí þeirra sjálfra, heldur islensku
þjóðarinnar, og það er ekki við öðru
að búast en svo mikilsháttar maður
verði skáldum söguefni, á sama
hátt og Halldór gekk manna lengst
í því efni, að tefla fram þekktum
samtímamönnum í sögum sínum.
Gunnhildur Jónsdóttir kallar það
siðleysi, er Hrafn notar Halldór sem
fyrirmynd, en mætti ég spyija
Gunnhildi: kona góð, hefur þú ekki
lesið ritverk Halldórs Laxness? Hef-
urðu ekki séð hvernig hann teflir
fram Ólafi Thors, Bjarna Ben, Ósk-
ari Halldórssyni, skáldinu á Þröm,
Einari Benediktssyni og mörgum,
mörgum fleiri nafntoguðum mönn-
um?
Og Guðrún, þú sem talar um að
skáldið sé ekki iengur í stakk búið
til að bera hönd fyrir höfuð sér; var
Einar Benediktsson í stakk búinn
til að bera hönd fyrir höfuð sér,
þegar Halldór lék hann sem harðast?
Ég held að konum þessum sé
vænlegast að ýta til hliðar öllum
ásökunum um siðleysi, því slíkar
ásakanir hæfa Halldór sjálfan miklu
harðar en Hrafn Gunnlaugsson.
Umdeildur hjáguð
Ég vil að endingu segja þetta.
Halldór Laxness er stórbrotinn mað-
ur, en hann er líka margbrotinn og
því fer víðsfjarri að öll kurl séu til
grafar komin um lífsferil hans.
Bjánum er fijálst að hafa hann sem
einskonar hjáguð, hafinn hátt yfir
bresti dauðlegra manna. Þeir mega
blóta guðinn Laxness, ræða um
hann í hálfum hljóðum með glýju í
augum og smjaður á vör, en þeir
verða að una því þótt aðrir lítj á
hann sem venjulegan, dauðlegan
mann.
Halldór gerði margt vel, en sumt
vann hann illa. Hann var umdeildur
meðan hann var upp á sitt besta,
hann er umdeildur enn og verður
umdeildur næstu áratugi, kannski
næstu aldir. íjónkun hans við Stal-
ín verður mörgum þyrnir í augum,
og skáldskapur hans er ekki heldur
hafinn yfir gagnrýni, þótt Guð-
mundur Andri Thorsson sé farinn
að skipa Islendingum að vera á einu
máli um þá Halldór og Hrafn; rit-
stíll Halldórs, til dæmis, sem mörg-
um þykir kynngimagnaður, finnst
öðrum tilgerðarlegur og fráhrind-
andi; sumum fínnst sögur hans
gæddar göfugum boðskap, aðrir sjá
í þeim áróður og þráhyggju; sumum
finnst þær skemmtilegar, öðrum
blátt áfram leiðinlegar.
Eitt er þó víst: Halldór markaði
djúp spor í þjóðlífið, og vonandi
fylgja nú fleiri í kjölfar Hrafns
Gunnlaugssonar, rifja upp kynni sín
af Halldóri, komandi kynslóð og
okkur öllum til fróðleiks og skemmt-
unar. Og þá mætti Halldór vel við
una ef allir minntust hans jafn fal-
lega og Hrafn í sinni sögu.
BALDUR HERMANNSSON,
Krummahólum 8, Reykjavík.
Á ríkið sér
hlutverk í íslenskri
ferðaþjónustu?
FtF
Félag háskólamcnntaðra
ferðamálafræðinga
Málþing haldið á vegum Félags háskólamenntaðra fer-
ðamálafræðinga (FHF)
1. desember 1995
Fundarstaður: Grnnd Hótel Reykjavík, Sigtúni 38.
Fundarstjóri og stjórnandi pallborðsumræðna:
Júlíus Sigurbjörnsson, deildarstjóri.
Fundarritari: Sigrún H. Sigmundsdóttir, ferðamdlajræðingur.
Þáttökugjald: 1.000 - krónur
(innifalið er kaffi og veitingar að loknu pinginu).
Skráning: Sími 586 1313 og 511 3500
DAGSKRÁ
Setning málþings:
14:00 Bjarnheiður Hallsdóttir formaður FHF.
Framsöguerindi:
14:10 Tómas Ingi Olrich,
alþingismaður og varaformaður Ferðamálaráðs.
14:40 Kristín Halldórsdóttir,
alpingismaður og furrv. form. Ferðamálaráðs.
15:10 Fundarhlé.
15:30 Erla Sigurðardóttir, ferðamálafræðingur.
16:00 Fundarhlé.
16:15-18:00 Pallborðsumræður.
Þátt.: Tómas Ingi Olrich,
Kristín Halldórsdóttir,
Erla Sigurðardóttir,
Paul Richardson,
framkvæmdastjóri Ferðapjónustu bænda,
Sigríður Gróa Þórarinsdóttir,
ferðamálafræðingur,
Magnús Oddsson, ferðamálastjóri.
18:00 Fundarslit - veitingar.
— —
HÓTEL REYKJAVlK
ncs
IŒLAND SAfiMU UIAVEL Útgáfiln
Stmriniuilerúlr L teásyn
AUSTURLANDS
TRAVEL
FLUCLEIDIR ,
innanlandsK
AskuR

fO,
Nýjar vörur í hverri viku til jóla. Litlu klemmurnar og trétölurnar komnar.
Sýnikcnnsla 30. nóv. og 1. des. kl. 14-17 í applikeringu
með límefninu vinsæla sem þolir þvott.
^Frú ‘BóthiCdur, BútasaumsversCun
\Suðurtandsbraut 20, sími SS3-3770.Veríð velkomin.
Félagar athugið!
Smalað verður í hausthögum félagsins
laugardaginn 2. desember.
Bílar verða í Arnarholti kl. 11.00 - Saltvík kl. 13.00
Þeir sem vilja fá hross úr Geldinganesi, vinsamlega
hafið samband við skrifstofuna í síma 567 2166.
Fákur
fdes.
■ - Kynning
p
I SériræðingurokkariSystemProiessional
I hárvörum leiðbeinir viðskiptavinum og
■ gestumokkarumvalognotkunSP.sem
U fæsteingönguáhárgreiðslustofum.
brtu velkomin í
VALHÖLL
Herdís, Helga, Inga og Sigga,
Óðinsgötu 2, sími 552-2138.
rvrir pær sem i
hafa fagra leq
Þeqar þú kaupir
Oroblu
sokkabuxur eóa
OneTouch
háreyðinqarvörur færð
Kynninq
föstudaqinn 1. desembpr
kl. 13:00 -18:00
INGOLFS
APÓTEK
KRINGLUNNI, SfMI: 568 9970
OROBLU