Morgunblaðið - 30.11.1995, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 30. NÓVEMBER 1995 39
AÐSENDAR GREINAR
Annað niðjamót Longættar
I
Richard Long -
leiksoppur
örlaganna
FYRIR ári, nánar
tiltekið 1. desember
1994, greindi ég í dá-
lítilli grein í Morgun-
blaðinu, frá ævintýra-
legum uppvaxtarárum
Richards Long (1783-
1837) verslunarstjóra
á Austfjörðum, ætt-
föður Long-ættar.
Hann fæddist í Howd-
en, smábæ í grennd
við Hull í Englandi,
og sleit þar barns-
skónum. Á 12. ári fer hann káetu-
drengur í sína fyrstu sjóferð,, en
franskir sjóræningjar ræna skipið,
og drengnum. Um stund var hann
síðan í áhöfn með fransmönnum,
vel látinn aðstoðarmaður skip-
stjóra, þar til þeir stranda við Jót-
land og er bjargað í land.
Héraðsdómarinn í Lemvig, Hans
Jacob Lindal, gengur stráksa í föð-
ur stað og kennir honum verslunar-
fræði. Um tvítugt ræðst Richard
til Andreas Kyhn í Kaupmanna-
höfn, sem hefur mikil umsvif á ís-
landi, og líður ekki á löngu þar til
Richard er þangað kominn verslun-
arstjóri. Honum farnast vel í fyrstu,
en lendir í andstreymi í nýju heima-
landi, og fjárkröggum, í upphafi
sökum óráðvendni og gjaldþrots
Kyhns kaupmanns. Nýttist illa góð
menntun Richards og málakunn-
átta. Hann lést fátæk-
ur maður heima hjá
Þórunni dóttur sinni
árið 1837, 54 ára gam-
all. Richard Long eign-
aðist 7 börn. Eru af-
komendur þeirra
kenndir við ættföður-
inn frá Howden, einu
nafni Longætt.
Útgáfa og annað
niðjamót
Ýmsir hafa um dag-
ana unnið að skráningu
Longættar. Hafa þar
Þór Jakobsson safnast mikilvægar
upplýsingar, sem nýt-
ast vel við frekari vinnu sem nú
stendur yfir með útgáfu í huga.
Tekist hefur góð samvinna um slíka
útgáfu með Félagi niðja Richards
Long undir forystu formanns, Ey-
þórs Þórðarsonar skjalavarðar, út-
gáfufyrirtækinu Þjóðsögu hf., en
Páll Bragi Kristjónsson fram-
kvæmdastjóri er eldmóðsmaður
þessa verks, og í þriðja lagi Gunn-
laugi Haraldssyni, þjóðhátta- og
fornleifafræðingi, sem hefur mikla
reynslu við söfnun og frágang
stéttatala og niðjatala.
Stofnfundur Félags niðja Rich-
ards Long í fyrra var fjölsóttur og
sóttu hann fimmfalt fleiri en áætlað
var í upphafi. Næstkomandi
laugardag, 2. desember 1995, verð-
ur haldið í Átthagasal að Hótel
Sögu í Reykjavík annað niðjamót
Longættar. Aðalfundur félagsins
Ljósmynd/Jóhannes Long
FRÁ stofnfundi Félags niðja Richards Long á
Hótel Sögu 2. desember 1994.
Laugardaginn 2. des-
ember verður haldið
niðjamót Longættar,
segir Þór Jakobsson.
Það fer fram í Átthaga-
sal Hótels Sögu.
hefst kl. 14, en niðjamótið sjálft
kl. 15. Aðgangseyri verður stillt í
hóf, en kaffi og gosdrykkir verða
á boðstólum. Niðjamótsnefnd hefur
undirbúið hljóðfæraslátt, söng og
upplestur um athyglisverðan ætt-
ingja.
Hans Jacob Lindal -
staðgengill Skúla
Magnússonar
En hver var Hans Jacob Lindal,
fósturfaðir Richards Long?
Svo virðist sem tilviljun hafi ekki
ráðið því, að Richard Long, fóstur-
sonur Hans Jacobs Lindal í Lemvig
á Jótlandi, hafi verið sendur til ís-
lands ungur verslunarmaður. Fróð-
ir menn, helst Einar Bragi Sigurðs-
son rithöfundur, benda nú á að
héraðsdómari þessi sé enginn annar
en aðstoðarmaður Levetzow, stift-
amtmanns yfir íslandi árin 1785-
1790, en svo segir í Vatnsfjarðar-
annál yngsta: „Þetta sumar (anno
1785) kom ... Levetzow sem stift-
amtmaður yfir íslandi... Hann með
frú, börn, samt fullmegtugan hr.
Hans Jacob Lindal og allan sinn
varnað settist að Bessastöðum.“
Hans Jacob Lindal bjó sem sagt á
Bessastöðum.
Dvöl hins kornunga embættis-
manns á íslandi var ekki tíðinda-
laus. Árið 1786 leysti stiftamtmað-
ur sjálfan landfógeta, Skúla Magn-
ússon, og Jón son hans, frá störfum
vegna ætlaðrar fjármálaóreiðu. Og
Hans Jacob Lindal var settur land-
fógeti meðan stóð á könnun á fjár-
reiðum þeirra feðga. Var hann þá
23 ára, landfógetinn! Frávikningin
stóð þó ekki lengi og voru báðir
þeir feðgar komnir til sama emb-
ættis árið eftir. Sr. Jón Steingríms-
son eldklerkur ber yfirvaldinu, hin-
um „hissuga“ stiftamtmanni Lev-
etzow og „vonda þénara“ Lindal,
illa söguna í Æfisögu sinni og fagn-
ar brottför þeirra heim til Dan-
merkur árið 1790.
Nú mætti spyija sagnfræðinga.
Skyldi Richard Long, fóstursonur
Hans Jacobs Lindal, fyrrum stað-
gengils Skúla Magnússonar, ekki
hafa verið litinn hornauga strax
og 'hann sté á land hér á íslandi?
Enginn sona Richards Long heitir
í höfuðið á velgerðarmanni hans
og fósturföður. En hálfu ári eftir
lát hans eignast dóttir hans, María
Elísabeth Beck, son sem hún lætur
heita Hans Jakob. Varð þessi dótt-
ursonur ættföðurins kynsæll út-
vegsbóndi á Sómastöðum í Reyðar-
firði og hefur nafn hans haldist í
ættinni fram á þennan dag.
Höfundur er veðurfræðingur.
I
l
Skilningur apótekara
RANNVEIG Gunn-
arsdóttir lyfjafræð-
ingur, sem starfar
tímabundið í heil-
brigðisráðuneytinu,
en annars sem lyfja-
fræðingur á einu
sjúkrahúsana í
Reykjavík, skrifar
grein í Mbl. 25. nóv-
ember sl. sem hún
kallar misskilning
apótekara. Tilefnið er
grein sem undirritað-
ur skrifar í Mbl. 16.
nóvember sl. og sagt
til að koma á fram-
færi leiðréttingum við
hana. Meintar leiðréttingar hljóta
hins vegar að vera misskilningur
Rannveigar, því í greininni vitnar
hún sjálf í bréf ráðuneytisins um
að sjúkrahús og stofnanir á lands-
byggðinni beini viðskiptum sínum
til sjúkrahúsapóteka í Reykjavík.
Þá er það staðreynd að sjúkra-
húsapótek urðu til með nýjum
lyfjalögum.
Allir vita að á sjúkrahúsum eru
notuð margvísleg lyf. Umsjón með
þessum lyfjum hafa lyfjafræðingar
sem þar starfa, en þær deildir
hafa hingað til kallast lyfjabúr.
Líklega hefur þessum lyfjafræð-
ingum ekki líkað þetta nafn, því
á undanfömum árum hafa þeir
reynt að koma nafninu apótek á
þessar deildir og með nýju lögun-
um tókst þetta, en áður var ekk-
ert til í lögum sem hét sjúkra-
húsapótek. Lyfjabúrin á sjúkra-
húsunum voru ein deild í starfsemi
þeirra á sama hátt og þvottahús
og eldhús og hafði ekkert með
apótek að gera í þeirri mynd sem
við þekkjum þau. Rannveig tíund-
aði í grein sinni ýmis ákvæði úr
eldri lögum um notkun lyfja á
sjúkrahúsum, en þar er hvergi
minnst á apótek. Með nýju lögun-
um urðu þau hins vegar til og
markmiðið að selja fólki lyf.
Fyrri grein mín var skrifuð til
að vekja athygli þingmanna Sjálf-
stæðisflokksins á því sem þarna
væri að gerast. Ríkið
væri að koma sér upp
apótekum og ætlaði í
samkeppni við okkur
apótekara og meira
að segja með forrétt-
indum ef Rannveig
Gunnarsdóttir hefur
sitt fram. Skráning
S-merktra lyfja á
lyfjaskrá er bundin
við notkun á sjúkra-
húsum en ekki veit ég
við hvaða lög Rann-
veig styðst þegar hún
veitir sjúkrahúsaptó-
tekunum þau forrétt-
indi að þau ein megi
selja S-merkt lyf. I greinargerð
með nýju lyfjalögunum var lögð
mikil áhersla á að starfsemi
sjúkrahúsapótekanna væri aðskil-
in frá annarri starfsemi sjúkrahús-
anna til þess að hægt væri að
meta kostnað af starfseminni og
bjóða hana hugsanlega út. Þetta
áttu ekki að vera nein forréttinda-
apótek, enda stæðist það ekki
samkeppnislög. Þegar sjúkrahús-
lyfjafræðingarnir voru að berjast
fyrir því að stofnuð yrðu apótek
við sjúkrahúsin notuðu þeir óspart
að þetta yrði svo mikið hagræði
og mikil þjónusta við fólk eins og
ekkert væri til sem héti sími, sím-
bréf, heimsendingar eða þjónusta
yfirleitt sem apótekin hafa veitt
árum saman. Þama höfðu þeir
erindi sem erfiði.
í grein Rannveigar kemur fram
Ákvæðin í lögum frá
1982 eiga, að mati
Benedikts Sigurðsson-
ar, að nægjaþörfum
sjúkrahúsanna.
að tilgangurinn með þessu öllu var
að létta hluta af lyfjakostnaði af
sjúkrahúsunum, stórum og
smáum, og flytja hann yfir á
Tryggingastofnun ríkisins og þeg-
ar menn komust á bragðið komu
áætlanirnar um tekjurnar sem
hafa mætti af þessari starfsemi.
Öll lyfjasala sjúkrahúsanna til al-
mennings hlýtur að koma niður á
apótekunum úti í bæ og ég fæ
ekki trúað að það hafi verið ætlun
þingmanna Sjálfstæðisflokksins
að ríkið færi í þessa samkeppni
og meira að segja með forréttind-
um. Þegar lögin voru til umfjöllun-
ar í þinginu bentum við apótekar-
ar ítrekað á að þetta mundi ger-
ast. Því var ekki trúað, að það,
að sjúkrahúsin fengu heimildir til
að bjóða lyfjaþjónustuna út, látið
duga sem vörn gegn þessu.
Eg lít svo á að ákvæðin í lögun-
um frá 1982 hafi alveg fullnægt
þörfum sjúkrahúsanna og að
stofnun apóteka við þau með nýju
lögunum hafi verið slys sem enn
sé hægt að bæta fyrir.
Höfundur er lyfsali í Keflavík.
Klæðningin
sem þolir
íslenska
veðróttu
Leitið tilboða
AVALLT TIL A LAGER
ÞÞ
&co
»>. ÞORGRIMSSON &CO
ÁRMÚLA 29 • 108 REYKJAVlK
SÍMAR 553 8640/568 6IOO,fax 588 8755.
Benedikt
Signrðsson
Hollvinir
A MORGUN, fyrsta
desember, verða stofnuð
Hollvinasamtök Háskóla
íslands. Þegar Guð-
mundur Steingrímsson,
formaður Stúdentaráðs,
hafði samband við mig
til að vekja athygli mína
á því, kom það mér helst
á óvart að slíkum sam-
tökum skyldi ekki þegar
hafa verið komið á legg.
Sjálfur gekk ég í háskóla
hér vestra og hef setið í
stjóm svipaðs félags-
skapar utan á þeim
skóla. Ég hef einatt litið
á það sem ljúfa skyldu,
enda alltaf haft taugar
til þeirra skóla sem ég hef sótt og
þess fólks sem ienti í því að reyna
Ég gerist hiklaust félagi
í Hollvinasamtökum
Háskóla íslands, segir
Ólafur Jóhann Olafs-
son, enda menntun
_______grundvöllur________
framtíðarinnar.
að koma einhveiju gagnlegu inn í
kollinn á mér.
Hollvinasamtök Háskóla íslands
hljóta hins vegar að verða frábrugðin
sambærilegum batteríum úti í heimi
að því leyti að þar verður að koma
saman fólk frá öllum
sviðum þjóðlífsins, og
skiptir engu hvort það
hefur nokkum tíma set-
ið á skólabekk við Suð-
urgötu. Því Háskóli ís-
lands er eign þjóðarinn-
ar sem hefur við hann
skyldum að gegna. —
Og hún við hann.
Þegar ég var strákur
vann ég á sumrin eins
og tíðkaðist meðal ungl-
inga. Sú skólaganga bjó
mig ekki síður undir
seinni tíma en dvöl mín
í kennslutímum og fýr-
irlestram á vetram. Þar
lærði ég vinnubrögð og
komst að því að grauturinn ratar
ekki fyrirhafnarlaust í skálina. Þannig
hefur ungt fólk á íslandi aldrei ein-
angrast frá þjóðlífmu, eins og ég varð
vitni að ansi oft hér vestra, þegar
nýútskrifaðir háskólastúdentar mæta
— í fyrsta sinn — til vinnu.
Menntun er vitaskuld gi-undvöllur
framtíðar okkar eins og annarra
þjóða. Þess vegna verður að hlúa að
þessum eina háskóla þjóðarinnar, efla
þar rannsóknir og akademíska reisn.
Á sama tíma er nauðsynlegt að sjá
til þess að hann einangrist ekki og
verði aldrei einhvers konar fílabeins-
tum.
Ég ætla hiklaust að gerast félagi
í þessum samtökum — enda þótt ég
hafi aldrei verið nemandi við Háskóla
íslands — og ég hvet aðra til að gera
slíkt hið sama.
Höfundur er sljómarformaður hjá
Sony í Bandaríkjunum.
Ólafur Jóhann
Ólafsson
Skólavörðustíg 10
símí 561 1300
^ÖLLSMJÐ^