Skírnir - 01.01.1901, Side 26

26 Áttaviann.
jarðvegsbyltinguna og sáðstarfið, en hvergi eygja neitt af þeim nýja grððri,
eem á að myndast.
Öll þessi bylting, alt þetta jarðrót í akri mannfélags-lífsins stafar aí
því, að nýtt búskaparlag er að ryðja sér til rúms og komast á.
Öllum er oss það knnnugt, hversu ný þekking á efnafræði, jurtagróðri
og dýralífi hefir gjörbreytt öllum landbúnaði um allan heim; þetta er
kunnugt jafnvel oss íslendingum af afspurn og ritum, þött vér í fram-
kvæmdunum höfum fengið lítið meira en reykinn af réttunum. Hitt er
oss ókunnugra, að búnaðarhættir mannfélags-lífsins eru að taka enn gagn-
gerðari breytingum, og að orsökin til þeirra breytinga er sú, að mann-
kynið, sera fyrir löngu var farið að hagnýta sér breytiþróunarfræðina í
allar aðrar áttir, er nú farið að reyna að gera sér ljós og hagnýta á-
hrif honnar á mannfélagsfræðina,
Byltingin mikla í lok 18. aldar steypti einveldishugmyndinni svo af
stóli, að hún á ekki uppreisnar von framar. En hún sáði eínnig niður
þeim sáðkornum til viðurkenningar á almennum mannréttindum, sem npp
komu og ávöxt tóku að bera á 19. öldinni. Pyrst var það meðalstétt
mannfélagsins, sem til sín heimti völdin úr höndum þjóðhöfðingja og að-
alsmanna. En svo gerðÍBt sú stétt einvaldsherra og harðstjðri innar fátæk-
ari alþýðu, og lítilsigldari smælingjanna, sem henni vóru minni máttar,
alveg eins og konungarnir af gnðs náð og arfgeng aðalsstétt hafði áður
þjáð hana sjálfa, meðalstéttina. í inni fyrri baráttunni reis upp allur
inn valdalausi almenningur gegn þeim mönnum, sem til valdanna vóru
bornir með þeim einum rétti, að þeir vóru, eða vóru sagðir, synir feðra
sinna; og í þeirri baráttu var það eðlilegt, að sá hluti alþýðunnar beitt-
ist fyrir, sem mest hafði boin í hendi, en það vóru þeir menn, sem meðal-
stétt eru kallaðir; en meðalstétt hjá þjóðunum eru kaupmenn, verksmiðju-
eigendur og aðrir stóreignamenn og allur inn efnaðri þorri lærðra manna.
Þcbsí stétt er og líka stundum nefnd burgeisastéttin (bourgeoisi). Þegar
hún náði valdinu úr höndum erfðastéttanna — konunga og aðals —, dró
hún það í sínar hendur, þvi að hún hafði máttinn, afl þeirra hluta, sem
gera skal. Nú hófst hennar ríki um stund, og Bá máttur, sem hún studd-
ist við, var auður og þekking. Og meðan burgeisarnir studdust viðþotta
tvent, var veldí þeirra fast og óstopult; smábændur, sjómenn og verkraanna-
lýður fcöfðn hvorugt þetta afl við að styðjast, en höfðu veitt burgeisunum
fylgi í baráttunni gegn erfðavaldinu, því að gagnvart þeim vóru hagsmun-
ir lýðsins og burgeisanna einir og samir. Burgeisarnir urðu líka að