Dagblaðið Vísir - DV - 18.12.1992, Blaðsíða 14

14
FÖSTUDAGUR 18. DESEMBER 1992.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÚNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar. blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, 105 RVlK, SlMI (91)63 27 00
SlMBRÉF: Auglýsingar: (91)63 27 27 - aðrar deildir: (91)63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Askrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDGÖTU 25. SÍMI: (96)25013. Blaðamaður: (96)26613.
SlMBRÉF: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ARVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1200 kr.
Verð I lausasölu virka daga 115 kr. - Helgarblað 150 kr.
Órói launþega
Mörg verkalýðsfélög hafa verið að segja upp samning-
um að undanförnu. Alvarlegustu tíðindin í því sam-
bandi eru uppsagnir Dagsbrúnar og Iðju í Reykjavík.
Fundurinn hjá Dagsbrún var óvanalega fjölsóttur og
heitur og minnti í ýmsu á ástand fyrri ára, þegar verka-
lýðsbaráttan var hörð og óvægin. Tónninn í Dagsbrún-
arfundinum var ekki ósvipaður.
Til skamms tíma hefur óróinn á vinnumarkaðnum
og í verkalýðsfélögunum stafað fyrst og fremst af
ótryggu atvinnuástandi. Menn hafa verið sammála um
að tryggja þurfi fólki vinnu en minna hefur verið lagt
upp úr launahækkunum og hefur þá verið tekið tillit
til erfiðleika atvinnurekstrarins. Kjarasamningar und-
anfarinna ára hafa dregið dám af þessum viðhorfum.
Launakröfum hefur verið stillt í hóf en mest lagt upp
úr stöðugleika í efnahagsmálum og peningamálum.
Ef htið er til atvinnuöryggisins skýtur það nokkuð
skökku við að félög opinberra starfsmanna hafa gengið
á undan í uppsögnum á samningum en opinberir starfs-
menn njóta meira atvinnuöryggis en aðrir launþegar.
Sú forganga er ekki sprottin af sömu ástæðum og þeim
sem nú eru að reka hin almennu verkalýðsfélög í skot-
grafirnar.
Undirtónn þeirra viðbragða verkalýðsfélaga sem nú
segja upp samningum kom vel fram á Dagsbrúnarfund-
inum. Launafólk telur að sér vegið. Launafólk finnur
ekki aðeins fyrir skertum kjörum í launum tahð, heldur
einnig og ekki síður finnur það fyrir þeim aðgerðum sem
ýmist hafa verið samþykktar eða eru yfirvofandi í
skattamálum, bótaskerðingum, orlofsmálum, gengisfeh-
ingu og vaxtamálum. Reiðin gagnvart skerðingu á fé-
lagslegum réttindum er að verða meiri en hræðslan við
atvinnuleysið.
Þessi reiði beinist að stjórnvöldum og er ekki mót-
mæh gagnvart vinnuveitendum. Það er ríkisstjórnin
sem verður blórabögguh eins og heyra mátti úr umræð-
unum og ræðunum sem fluttar voruá Dagsbrúnarfund-
inum. Ríkisstjórnin hefur vissulega kahað yfir sig andúð
og óvild en það verður ekki með sanngimi sagt að aht
það sem aflaga fer í kjaramálum og Qármálum heimil-
anna sé sök ríkisstjómarinnar. Ekki má gleyma því að
efnahagsvandinn er ekki ríkisstjóminni að kenna. Hún
verður ekki sökuð um aflabrest, frestun á byggingu ál-
vers eða almennan samdrátt í efnahagsmálum sem hrjá-
ir Vesturlönd öh.
Ríkisstjómin hefur hins vegar verið seinheppin með
sín úrræði og síðasthðinn mánudag var hér í leiðara
varað við þeirri stefnu að hrófla um of við velferðarkerf-
inu og hinum félagslegu réttindum. Það styggir verka-
lýðshreyfmguna og allan almenning og er griðrof gagn-
vart þeirri þegjandi sátt sem nú hefur varað um nokkur
misseri að launakjör haldist nánast óbreytt.
Það em heldur ekki launin sem nú em ásteytingar-
steinn eða orsök óróans í verkalýðsfélögunum. Það em
aðrar skerðingar sem koma við heimihn í landinu og
ögra.
Við skulum vona að uppsagnir Dagsbrúnar og ann-
arra verkalýðsfélaga séu aðvörunarskot. Við skulum
vona að þeim verði ekki fylgt eftir með kröfum um
launahækkanir og verkfóhum því þá er voði á ferðum
og sígur enn á ógæfuhhðina. Nóg er nú samt þótt þjóðfé-
lagið logi ekki aht í hatrömmum kjaradehum þar sem
vinnuveitendur em kraföir um hærri greiðslur úr gal-
tómum sjóðum.
Ellert B. Schram
Þaö viröist nú liggja ljóst fyrir aö
leiftursókn Borís Jeltsín til að
einkavæöa rússneskt samfélag hef-
ur beðið mikinn hnekki. Enda þótt
hann hafi í þinginu komið í veg
fyrir að gjörbreytt yrði um stefnu
er það nú komið í ljós að skæðasti
andstæðingur hans í einkavæðing-
armálum er Arkadí Volskí, leiðtogi
samtaka iðnrekenda og fram-
kvæmdamanna, sem hefur unnið
að því leynt og ljóst að koma til
helstu áhrifaembætta í iðnaði
gömlum stjómendum og mönnum
með gamaldags hugmyndir um eðh
og stjóm fyrirtækja inn í æðstu
stjómunarstofnanir Rússlands.
Það voru Volskí og hans menn
sem felldu Geidar og þá stefnu sem
hann stóð fyrir, sem var róttæk
„menningarbylting“ í iðnaði. Enda
þótt Jeltsín hafi lifað þetta af má
ljóst vera að stefnan hér eftir verð-
ur mun meira hægfara en áður og
menn úr hinni gömlu „nomen klat-
úra“ munu fá aukin völd, með
stuðningi þess sem eftir er af gamla
Kommúnistaflokknum, enda þótt
sjálft grandvallaratriðið, stefnan í
átt til einkavæðingar, sé óbreytt,
meö breyttum áherslum þó.
Eignarréttur
Vegna verðhækkana og hrans
rúblunnar lagði Jeltsín meginá-
herslu á að hraða einkavæðingu
sem mest. En áratuga stöðnun
hreytist ekki á einni nóttu í dug-
Borís Jeltsín. -....ræður nú ekki lengur með tilskipunum ... “, segir
m.a. í greininni.
Að lækka risið
á Jeltsín
mikið framtak, auk þess sem fjöldi
Rússa hafði miklar efasemdir um
einkaeignarhugtakið sjálft og var
tregur til að falla frá ríkinu sem
eiganda alls, eða næstinn alls. Það
voru ekki aðeins kommúnistar sem
vora andvígir.
Ákafir stuðningsmenn hins
óskoraða fijálsa markaðar vora
óánægðir líka og þeir höfðu ýmis
þungvæg rök fram að færa. Til
dæmis var stór hluti af þjóðarauði
Rússlands undanþeginn einkavæð-
ingu. í upphafi var sjálfur Kíami
málsins, réttur einstaklinga til
eignarhalds á landi, undanþeginn
einkavæðingunni, auk þess sem
eignarréttur á fasteignum var háð-
ur geðþótta embættismanna í
hverju lögsagnarumdæmi.
Enn mun ríkið halda eignarrétti
og einkarétti á stofnunum á borð
við rafveitur og tryggingar en til-
raunir era 1 gangi tÍL að rjúfa einok-
un ríkisins á hefðbundnum svið-
um, svo sem í samgöngum. Það sem
gremst frjálshyggjumönnum mest
er að lýðræðisleg einkavæðing, það
er sala á hlutabréfum í ýmsum fyr-
irtækjum til almennings, hefst ekki
fyrr en eftir áramót, en einka-
einkavæðing, þar sem nomenklat-
úran gamla hefur tryggt sér hluta-
bréf fyrirfram, og jafnvel meiri-
hluta, hefur verið í gangi allt þetta
ár.
Leynimakk
Þetta var baksviðið að því upp-
Kjallarinn
Gunnar Eyþórsson
fréttamaður
gjöri sem átti sér stað á rússneska
þinginu í síöustu viku. Þingið und-
ir leiðsögn Kasbúlatofs forseta og
með góð ráð í báðum eyram frá
Volski og hans mönnum, ætlaði að
hrifsa til sín völdin og gera Jeltsín
í raun að verkfæri sínu. Það mis-
tókst en atkvæðagreiðslan var svo
tæp að öll framtíð umbóta Jeltsíns
í frjálsræðis- og efnahagsumbótaátt
er nú hvergi nærri eins trúverðug
og fyrr.
Jeltsín ræður nú ekki lengur með
tilskipunum, hann verður hér eftir
að fara að vilja meirihluta þings-
ins. Þetta er viss sigur fyrir lýðræö-
ið í Rússlandi sem stendur og hefur
alltaf staðið mjög höllum fæti. Hitt
er líka merkilegt aö meginstefnan,
að halda áfram á sömu braut, að
vísu með minni hraða, var sam-
þykkt.
Það gefur góð fyrirheit um að lýð-
ræði sé að festa rætur í Rússlandi
með öllu því undirferli, leynimakki
og málamiðlunum sem því fylgja.
Þótt Jeltsín kunni að vera óánægð-
ur með skert völd sín, eru þó breyt-
ingar þingsins ótvdrætt brotthvarf
frá alræði og í átt til lýðræðis.
Gunnar Eyþórsson
„Enn mun ríkið halda eignarrétti og
einkarétti á stofnunum á borð við raf-
veitur og tryggingar en tilraunir eru í
gangi til að rjufa einokun ríkisins á
heföbundnum sviðum, svo sem í sam-
göngum.“
Skoðanir annarra
Skylduaðild að lífeyrissjóðum
„Það er dapurleg staðreynd að þorri launþega
lætur sig htlu skipta hvort vdðkomandi lífeyrissjóður
er fjárhagslega traustur eða ekki. Margir hta á ið-
gjöldin sem illnauðsynlegan skatt, en gleyma því
gjaman að auk þess sem launþeginn greiðir 4% þarf
atvdnnurekandinn að greiöa 6%, þannig að 10% af
öhum launum í landinu renna til þessa kerfis. Lík-
lega á skylduaðhd að lífeyrissjóðum hér hlut aö
máh, en hún hefur verið talin standa lífeyrissjóða-
kerfinu mjög fyrir þrifum.... Að mati hankaeftirhts-
ins er nauösynlegt aö öðru óbreyttu að setja sam-
ræmda löggjöf um starfsemi lífeyrissjóða, a.m.k. um
nánar tilgreind skilyrði sem lífeyrissjóðir verða að
uppfyha, ef ekki reynist unnt að ná samstöðu um
hehdarlöggjöf á þessu svdði.“
KB í Viðskipti/atvinnulíf Mbl. 17. des.
Engin óvissuatriði um EES
„Hér á landi var Alþingi kahað saman þegar í
ágúst í þeim eina thgangi að ræða um Evrópska efna-
hagssvæðið. Það reyndist aftur á móti nauðsynlegt
aö fresta annarri umræðu vegna þess að tvdhhða
samningur íslands og EB í sjávarútvegsmálum lá
ekki fyrir fyrr en 27. nóvember. Þremur dögum síðar
skhaði utanríkismálanefnd málinu af sér.... Það era
engin óvdssuatriði lengur um EES. Öh efnisatriði
hggja fyrir. Öh vafamál hafa verið útkljáð. Samt
masa menn áfram, klukkustundum saman, að því
er vdrðist í þeim eina thgangj að teíja framgang
málsins tafarinnar vegna. Sérhver kjósandi, sama
hvaöa skoöun hann kann aö hafa á EES, hlýtur að
sjá í gegnum þessi vdnnubrögð stjórnarandstöðunn-
ar.“
Úr forystugrein Mbl. 17. des.