Dagur - 20.12.1950, Blaðsíða 13

13
JÓLABLAÐ DAGS
i-aiidi á Tinnárseli. Ábúð er þar ekki
ieftir 1'850. Árni Magnússon segir
meðal annars um Tinnusel í Jarð-
bókinni:
„Nú í eyði að kalla síðan bóluna
nema hvað búandinn á Ábæ leigir
land og grasnyt fyrir tuttugu
álnir.“ Og ennfremur segir svo: „Er
svo mælt, að þctta sé helmingur af#
jörðinni Ábæ og hafi til forna ein
jörð verið og þetta Tinnársel byggt
' i. í selstöðinni.“
Frá 1850 til 1880 að Nýibær
lagðist í eyði voru oftast um fjöru-
tíu manns í Ábæjarsókn á fjórum
• 'býlum. Árið 1925 voru 29 manns á
mannatali Ábæjarsóknar, en 22 ár-
ið 1945.
Eyðibýli
í landi Skatastaða eru þessi eyði-
býli: Einirlækir eru rétt sunnan við
læki með sama nafni og áður er
getið um. Tóftir sjást þar skammt
fra gilbarmi Jökulsár. Heldur norð-
ar en miðja vegu milli Skatastaða
og Einirlækja eru Skuggabjörg. Þar
eru beitarhús nú og hafa lengi ver-
ið. Tún er þar allstórt, grætt út á
skriðugrundum. Skriða féll á túnið
<r. > skömmu' eftir 1700.
.M'illi Skuggabjarga og Skata-
staða. éru ■ llúgsluis. Þau standa á
litlumi bug eða nesi nálægt ánni.
iC’i Þaf-var stekkur fram undir síðustn
i í 11 ■ áldamót og vitað i er að beitarhús
i,i tórú þar seint á 18. öld. í munn-
■ madasögu er ekki fullyrt að þar
”” hafi verið búið, cn talið líklegt.
6i.': <Eýrir.i framan Skatastaði er Skata-
st'aðasel og eru fim'm kílómetrar
þar á milli. Á öldinni sem leið' voru
þar beitarhús og haft í scli á sumr-
in.
Nær miðja vegu á milli Skata-
staða og Skatastaðasels er Hólakot.
Það er á dálitlum stalli nokkuð
uppi í hlíðinni, þar sem göturnar
liggja um. Tóftarbrot sjást þar og
er enn í minnum haft hvert þeirra
átti að hafa verið baðstofa. Eiríkur
Le&staSur Sigurbjargar Jónatansdótiur í
Ábæ.
Eiriksson bóndi á Skatastöðúm
hafði heyrt nefndan síðasta bónda
þar, Jóhannes að nafni.
Nokkuð fyrir framan Skatastaða-
sel eru Selvellir. Þeir standa á litlu
nesi fast við Jökulsá suður og yfir
frá Nýjabæ. Undirlendi er þar ná-
lega ekkert. Tóftarbrot sést þar og
útlit er fyrir að eitthvað af túni og
tóftum sé lallið í Jökulsá. I Jarða-
bók Árna segir svo um Selvelli:
Segja menn þar hafi búið verið
fyrir jicirra minni, sem nú lifa. Það
land eigna nú sumir Skatastöðum,
sumir Bjarnastaðaldíð, sem liggur
í Vesturdölum og Jiaðan var j>að
brúkað l’yrir selstöðu, Jregar stóll-
inn hafði Jiar bú í tíð lir. Guð-
brands.
í landi Nýjabæjar eru eyðibýl-
in Hildarscl og Fagrahlíð. Eigi
laíigt fyrir liaman Nýjabæ er dá-
lítið undirlendi með fjallinu, slétt-
ar val 1 lendisgrundir.
Á miðjum Jjessum = grundum er
Ilildarsel. Iltldarsel er ekki nefnt
í Jarðabók Árna Magnússonar, en
Jiar segir um Eögruldíð:
„Eyðiból fram frá Nýjabæ hefur
í auðn verið um langan aldur, Jió
eru þar sýnileg byggingarmerki,
girðingar um tún og tóftarleilar.
Túnstæði allt í hrjóstur komið og
lyrir Jn’í örva'ut að byggja, þar
engin slægjulönd íiggja svo nærri
að rækt verði á komið. Annars eru
hér hagar merkilega góðir, bæði
sumar og vetur.“
Röskum átta kílómetrum fyrir
framan Nýjabæ er lítil á, sem lieit-
ir Hvítá. Kemur hún }>ar austan
úr fjöllunum og fellur í Jökulsá.
Þangað náði heimaland fyrir fram
an.
Einum og hálfum kílómetra fyr-
ir utan Hvítá er lækur, sem heitir
Hjálmarslækur. Fast við hann er
stekkjarbrot scm heitir Hjálmars-
sel. Sagt er að Bólu-Hjálmar liafi
liaft Jiar í seli þegar liann bjó á
Nýjabæ.
Hlíðin öll á milli Hvítár og
Hjálmarslækjar heitir nú Fagra-
hlíð. Þar er nokkuð af gulvíði og
bjarkargróður. Hæztu hríslurnar
eru allt að þrem metrum á hæð.
300 metrum íyrir framan Hjálm-
arsíæk er tóttarbrot á háum bakka
við Jökulsá. Það sést ógreinilega,
nema grannt sé að gáð og mun
þetta vera hið forna eyðiból, Fagra-
hlíð. Ekki sést nú nema ein tótt, en
bákkinn hefur blásið og árin brot-
ið, en ekki er J)að nýlega.
í landi Ábæjar eru þrjú eyði-
býli nefnd í Jarðabókinni önnur
eri Tinnársel, og er þeim lýst
Jiannig:
„Ábæjarsel, öðru nafni Arasteck-
ur, þar eru girðingar, sem verið
muni liafa Jrrælsgerði, en byggð
aldrei.
Svartebacke með sama móti.
Ófridarstader Jrriðja þrælsgerði
eður gannske byggð í gamalli tíð,
])ví hér sjást liúsaleifar innan garðs.
Áldrei hefur hér byggst í manna
minni og má ekki aftur byggja, }jvi
túnstæði er allt í .hrjóstur komið.“
Ábæjarsel er uppi á Ábæjardal,
og má með sanni scgja að umhverfi
J)ess er í hrjóstur komið. Svarti-
bakki er mitt á tnilli Ábæjarár og
Tinnár. Þar er stekkur, sem notað-
ur var fram á þessa öld. Ekki er
liægt að segja, að Jrar sjé hrjóstugt.
Illíðin er grösug, vaxin hrísi og
lyngi og rennisléttar valllendis-
grundir liggja þar út frá. Skannnt
4