Þjóðviljinn - 14.05.1974, Blaðsíða 8

8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 14. mai 1974.
Við skulum einhenda
okkur í starfið
Ræða Magnúsar
Kjartanssonar
á fundi Alþýðu-
bandalagsins
í Háskólabíói á
laugardag
Að undanförnu hafa farið fram
miklar sviptingar á alþingi Is-
lendinga, bæði i þingsölum og i
hliðarherbergjum. Brugðið hefur
verið upp svipmyndum af þessum
atburðum i hljóðvarpi og sjón-
varpi, en þvi miður ailt of stuttum
og allt of fáum. Þjóðin hefði sann-
arlega orðiö reynslunni rikari ef
hún hefði sjálf átt þess kost að
fylgjast með öllum þáttunum i
þeim hráskinnsleik.
Ekki skeytt um hags-
muni heildarinnar
Þessi leikur hófst i desember i
vetur, þegar Bjarni Guðnason
brást endanlega kjósendum sin-
um og gerðist bándamaður Geirs
Hallgrimssonar og Gylfa Þ.
Gislasonar. Þá kom upp sjálf-
helda i neðri eild alþingis; við-
reisnarflokkarnir og Bjarni
Guðnason áttu þess kost að fella
hvert einasta frumvarp fyrir
rikisstjórninni, hverja einustu til-
lögu sem fram kæmi i deildum.
Og það var ekki hikað við að beita
þessu valdi. Þvi var beitt i fyrsta
skipti ^fyrir jól og þessi iðja hélt
svo áfram að loknu jólaleyfi. Það
gilti einu hvaða tillögu rikis-
stjórnin fluttii tilsvör viðreisnar-
flokkanna og Bjarna Guðnasonar
voru sótt i Skugga-Svein Matthi-
asar Jochumssonar: Drepum,
drepum. Og gagntillögurnar voru
engar — nákvæmlega engar. Af
þessum ástæðum átti rikisstjórn-
in æ erfiðara með að ná tökum á
óhjákvæmilegum verkefnum,
m.a. á sviði efnahagsmála; sá
vandi sem þar er við að etja staf-
ar að hluta til af sjálfheldunni á
þingi, sem gerði okkur ókleift að
taka á óhjákvæmilegum við-
fangsefnum. Tilgangur viðreisn-
arflokkanna og Bjarna Guðna-
sonar var hreinlega sá að lama
stjórnina að fullu með þvi að
reyra æ fastar að henni þessa
spennitreyju, þar til hún fengi sig
hvergi hreyft, og var þá ekkert
skeytt um hagsmuni og vanda
þjóðarheildarinnar.
I gráum leik
En það voru fleiri þátttakendur
i þessum gráa léik, tveir að#lfor-
ustumenn eins stjórnarflokksins,
Hannibal Valdimarsson og Björn
Jónsson, hinn siöarnefndi ráö-
herra i sjálfri rikisstjórninni.
Eins og fhenn muna háðu þeir
kosningabaráttuna 1971 á þeim
forsendum að þeir ætluðu að
semja sig inn i viðreisnarstjórn-
ina, og þeir lögðu sérstaka
áherslu á að það þyrfti að ein-
agnra Alþýðubandalagið. Hanni-
bal Valdimarsson endurtók þessi
viöhorf i sjónvarpi, einnig eftir að
kosningabaráttunni var lokið og
við blöstu hin miklu straumhvörf
til vinstri. Þeir félagar voru bók-
staflega neyddir inn i rikisstjórn
að kröfu kjósenda sinna, vegna
þungans frá almenningsálitinu i
landinu, en þeir hafa allan timann
verið afar ótryggir bandamenn. I
hvert skipti sem rikisstjórnin hef-
ur orðið að fást við erfið vanda-
mál og taka umdeildar ákvarðan-
ir hafa þeir gert ráðstafanir til
þess að bregðast og hlaupa yfir til
viðreisnarflokkanna. Ég þarf
ekki að rifja þau dæmi upp; menn
þekkja þau — má ég aðeins minna
á að meðan Hannibal Valdimars-
son var ráðherra gegndi hann
einnig fullu starfi sem fréttaritari
Morgunblaðsins á rikisstjórnar-
fundum. En þegar sjálfheldan
kom upp á þingi töldu þeir að sin
stund væri einnig runnin, og þeir
hófu ákafar samningaviðræður
við Sjálfstæðisflokkinn og Al-
þýðuflokkinn fyrir tilstilli sam-
særismiðstöðvarinnar á Mar-
bakka i Kópavogi. Þá skorti hins
vegar tima^ þeir áttu eftir að
leiða til lykta hina margfrægu
sameiningu sina við Gylfa Þ.
Gislason, og þeir þoröu ekki i
kosningar fyrr en búið væri að
koma á þvi hræðslubandalagi.
Þess vegna reyndu þeir að tefja
timann, bæði innan rikisstjórnar-
innar og á alþingi. En það tókst að
svæla þá út i dagsbirtuna, m.a.
þegar ég — „óbreyttur ráðherra”
— greindi frá þvi I áheyrn alþjóð-
ar aö forsætisráðherra heföi þeg-
ar aflað sér heimildar til þingrofs
og nýrra kosninga i siðasta lagi i
haust. Þá gátu þeir ekki dulist
lengur, og siöan varð atburöarás-
in hröð. Björn Jónsson sagði af
sér, og Hannibal. Valdimarsson
boðaði sigri hrósandi fund i þing-
flokki Samtaka frjálslyndra og
vinstri manna til að lýsa yfir
samvinnuslitum. En þá kom i ljós
að lýðræðishetjurnar Hannibal og
Björn höfðu „gleymt” að tala við
Magnús Torfa ólafsson, og Sam-
tökin, sem áttu að sameina alla
vinstri menn, klofnuðu enn einu
sinni. Það voru ekki nema þrir
sem sviku málefnasamning þann
sem þeir höfðu undirritað og
brugðust kjósendum sinum, og
þar með skorti þingmeirihluta
þann i báðum deildum sem átti að
tryggja nýja viðreisnarstjórn
þeirra Hannibals, Gylfa og Geirs.
Hús á Marbakka
Eftir að þessi staða var komin
upp var það i senn yfirmáta skop-
legt og átakanlegt að fylgjast með
hinum vonsviknu mönnum. Þeir
hlupu fram og aftur um alþingis-
húsiö eins og höfuðsóttargemling-
ar, ruku annað kastið upp i ræðu-
stóla þingsins og gáfu yfirlýsing-
ar sem stönguðust hver við aðra,
en gátu ekki komið sér niður á
nein sameiginleg viðbrögð. Ofan
á ástand Hannibalista bættist sá
logandi ágreiningur sem sundrar
Sjálfstæðisflokknum niður i
grunn og alger vantrú Alþýðu-
flokksmanna á dómgreind hins
vanstillta formanns sins. Þess
vegna stóðu þeir uppi ráðþrota,
eins og dæmdir menn, þegar for-
sætisráðherra mælti hin rökréttu
lausnarorð: Þingrof og nýjar
kosningar. Þeir Hannibal og
Björn höfðu fengið að sanna hið
fornkveðna að sá sem byggir hús
sitt utarlega á marbakka á það á
hættu að steypast i sjóinn. Nú
svamla þeir i skerjafirði stjórn-
málanna, sem er svo mengaður
af lélegu holræsakerfi Sjálf-
stæðisflokksins að sund er talið
hættulegt heilsu manna, enda
munu þeir aldrei framar ná póli-
tisku landi.
Þjóðin sjálf
Þvi er haldið fram að rikis-
stjórnin hafi framið gerræði og
brotið stjórnarskrána með þvi að
rjúfa þing nú þegar, i stað þess að
miða þingrofið við kosningadag.
Ég skal ekki hafa uppi neinar
fræðilegar bollaleggingar um
þetta atriði, enda er ég enginn
stjórnlagafræðingur. Ég er hins
vegar sæmilega læs. 24. gr.
stjórnarskrárinnar fjallar um
þingrof og hljóðar svo:
„Forseti lýðveldisins getur rof-
ið Alþingi, og skal þá stofna til
nýrra kosninga áður en 2 mánuðir
séu liðnir, frá þvi að það var rofið,
enda komi Alþingi saman eigi sið-
ar en 8 mánuðum eftir að þaö var
rofiö.”
Hér þarf enga stjórnlagafræð-
inga; það nægir að skilja mælt
mál. Stjórnarskráin gerir ráð fyr-
ir þvi að fyrst sé þing rofið og sið-
an boðað til kosninga innan
tveggja mánaða. Að sjálfsögðu er
heimilt að miða þingrofið við
kosningadag, en höfundar stjórn-
arskrárinnar hugsuðu greinilega
um þá aðferð,sem nú hefur veriö
beitt, sem aðalreglu.
Hins vegar er allt þetta tal um
fyrirkomulag á þingrofi mold-
viðri sem þyriaö er upp til þess að
fela staðreyndir. Það var i raun-
inni aldrei deilt um nein form á
alþingi heldur um það grundvall-
aratriði, hvort þjóðin sjálf ætti að
leysa úr þeim vanda sem upp var
kominn eða hvort hann skyldi út-
kljáður með hrossakaupum póli-
tiskra ævintýramanna innan
veggja alþingishússins. Hannibal
Valdimarsson hefur hrópað
framan i landslýðinn aftur og aft-
ur undanfarna daga, og hin sama
var afstaða viðreisnarflokkanna,
þótt þeir færu betur með það. t
þvi sambandi hefur verið farið
fögrum orðum um þingræði, og
færi betur ef eftir þeim orðum
væri munað af þeim mönnum
sem allt of oft breyta fundum al-
þingis i hreinar skripasamkund-
ur, eins og siðast gerðist á þing-
rofsdaginn sjálfan. En þingræðið
er aðeins einn af þáttunum i
stjórnskipan okkarj grundvöllur-
inn er lýðræðið, vald þjóðarinnar
til þess að skera úr i almennum
kosningum. Hannibal Valdimars-
son og félagar hans börðust heift-
arlegri baráttu gegn þessum lýð-
ræðislega rétti; þeir vildu ekkiog
þorðu ekkiað leggja málstað sinn
undirdóm þjóðarinnar. Um þetta
og þetta eitt var tekist á siðustu
daga þingsins, uns rikisstjórnin
skar úr og afhenti valdið þeim
sem völdin ber: þjóðinni sjálfri.
Árásir á
forseta islands
Ég hef hér talað um ágreining.
Það er ákaflega vægt orð um þau
sefasjúku hróp sem á okkur hafa
dunið siðustu dagana. I gær gerð-
Gerum kosningarnar
aö samfelldri sigursókn