Þjóðviljinn - 26.08.1981, Blaðsíða 10

10 SIÐA — ÞJóÐViLJINN Miftvikudagur 26. ágúst 1981
Framtíð
fiskeldis,
fiskveiða og
fiskiðnaðar
í íslenskum
þjóðarbúskap
„Mikið af þeirri loönu sem viö vinnum nú i fiskimjöl sem skepnufóöur
og áburö þurfum viö i framtiöinni aö breyta I manneldisvöru. Hér er
stórt verkefni sem gæti skapaö mikla atvinnu og mikinn gjaideyri.”
,,Við þurfum aö þróa okkar fiskvinnslu á sem flestum sviöum upp i þaö
aö hún veröi fullkominn iönaöur sem framleiöir neysluvöru fyrir er-
lenda kaupendur i mörgum löndum”.
Val atviimugreina
Möguleikar íslensks
fiskeldis
A undangengnum áratug á
meöan nágrannaþjóöir okkar
hafa veriö I óöaönn aö koma upp
hjá sér eldisstöövum dýrra fisk-
tegunda svo sem silungs og laxs,
þá höfum viö íslendingar látiö
okkur þaö nægja aö dunda viö aö
rækta upp íslenskar laxveiöiár
meö byggingu klakstööva og
slöan hafbeitar fyrir unglax.
Þetta er i sjálfu sér góöra gjalda
vert svo langt sem þaö nær. En
hinsvegar veröur hvorki stang-
veiöi eöa netaveiöi sá atvinnu-
vegur sem jafnast getur á viö
fiskeldi i stöövum þar sem lax og
silungur er alinn upp i heppilega
slátursstærö fyrir markaöi.
Stangveiöi I ánum okkar er
skemmtilegt tómstundagaman
fyrir þá sem hafa efni á þvi aö
stunda hana og óneitanlega þar
sem hún er ennþá stunduö mikil
hlunnindi jaröa sem land eiga aö
laxveiöiám. En sllk veiöi stendur
yfir aöeins stuttan tlma á ári, og
verður þvi aö flokkast undir þaö
aö vera góö búbót. til laxveiði-
bænda, en ekki sem beinn at-
vinnuvegur. Hins vegar getur lax-
og silungsveiöi veriö arövænlegur
atvinnuvegur, sé vel aö honum
staðið, það hefur uppbygging lax-
og silungseldisstööva I Noregi og
Skotlandi sannaö siöustu árin.
í Noregi er nú taliö aö vinni á
fiskeldisstöövum rúmlega 1000
manns allt áriö, viö sjálft eldiö,
en jafn margir hafi atvinnu i þágu
þessa atvinnuvegar viö störf
tengd honum eins og t.d. viö sölu
afuröanna, flutning , öflun og
blöndun á fóöri, búnaö sjóbúra
o.fl..Sem sagt fiskeldiö þar 1 landi
veitir atvinnu yfir 2000 manns,
allt áriö, nú þegar.
Þaö veröur aö vita þaö sinnu-
leysi sem átt hefur sér staö hér á
Islandi i viöhorfi til laxeldismála
undanfarandi áratug, á meöan
nágranna þjóöir okkar hafa veriö
aö fullnægja bestu mörkuðum
Vestur-Evrópu meö laxaafuröum
slnum, og þessi atvinnuvegur
hefur getaö greitt hæstu vinnu-
laun I viökomandi löndum.
Hér á Alþingi okkar tslendinga
hefur rikt algjör sofandaháttur I
þessu mikilsveröa máli, og núna
er meira en timi til kominn aö
menn þar fari aö vakna af þeim
svefni.
Jarðhitinn veitir
íslandi sérstöðu í
laxeldismálum
Viö tslendingar getum haft þá
sérstööu I laxeldismálum fram
yfir margar aörar þjóöir, aö viö
getum haft kjörhita I laxeldisbúr-
um allt áriö um kring, og þurfum
þar af leiöandi ekki að vera háöir
sveiflum I sjávarhita ef viö notum
jaröhita þar sem hann er fyrir
hendi til þess aö ráöa hitastigi i
sjóeldisbúrunum. Og þar sem
laxinn er fiskur sem lifir við
mátuleg skilyröi I kaldtempruö-
um sjó, þá þarf tiltölulega litinn
viöbótarhita til þess aö hafa hér
æskilegustu skilyröi 1 eldisbúrum,
þar sem jaröhiti er fyrir hendi.
Undir slíkum kringumstæðum
eiga laxeldisbúrin að byggjast á
landi og sjórinn aö dælast upp I
þau. Annars eru áreiöanlega lflca
til staöir hér á tslandi þar sem
hægt er aö ala upp lax og silung I
netabúrum I sjó eins og Norö-
menn hafa gert meö góöum
árangri á undanförnum árum.
Góö skilyröi eru hér til fóðuröfl-
unar og óviöa. betri fyrir laxfiska.
Má þar nefna loönu, smá krabba-
dýr allskonar svo sem ljósátu og
rauöátu aö ógleymdum úrgangi
frá rækjuvinnslu sem er mjög
gott fóöur til aö fá rauöbleika lit-
inn i fiskvöövana. Megin uppi-
staöan i norsku fiskeldisfóöri aö
udnanförnu hefur veriö loðna sem
talin er mjög góö til þessa hlut-
verks.
Þróun íslenskra
fiskveiða
Siöan islenska fiskveiöiland-
helgin var færö út i 200 milur og
viö losnuðum viö hina stóru er-
lendu veiöiflota af miöunum, þá
hefur fiskafli landsins fariö hraö-
vaxandi meö hverju ári. Þorsk-
aflinn sem ýmsir báru kviöboga '
fyrir aö yröi lengi aö komast I
eölilegt horf hefur vaxið meö
risaskrefum frá ári til árs, þrátt
fyrir eölilegar hömlur sem á
veiöina hafa veriö lagöar árlega.
Þaö segir sig sjálft, aö okkur ber
skylda til aö nytja alla fiskistofna
landgrunnsins, en höfum ekki siö-
feröilegan rétt til aö beina allri
okkar sókn i þorskstofninn einan.
Ég birti hér meö tölur Fiski-
félags íslands um aukningu
þorskaflans sjö siöustu árin, sem
prentaöar eru I timariti félagsins
Ægi. Allt eru þetta endanlegar
tölur, nema frá s.l. ári en þar
veröur endanlegur þorskafli eitt-
hvaö hærri.
tonn
Ariö 1974 241.0
Ariö 1975 265.8
Ariö 1976 278.1
Ariö 1977 329.7
Ariö 1978 319.7
Ariö 1979 360.1
Ariö 1980 426.2
A þessu timabili hefur heildar-
botnfiskaflinn vaxið úr 408.2 tonn-
um 1974 i 655.3 tonn samkvæmt
bráöabirgöatölum 1980. Aö visu
hefur fiskiskipaflotinn vaxiö
mikiö á þessu tímabili, sérstak-
lega hefur togurum fjölgaö mikið.
En þetta sýnir aö aukin sókn
hefur gefiö ört vaxandi heildar-
afla. Aö sjálfsögöu eru takmörk
fyrir þvl hvaö ört má auka sókn-
ina I þorskstofninn miöaö viö afla
s.l. árs, þannig aö um skynsam-
lega nýting sé aö ræöa, þar til
náö veröur hámarksnýtingu I
meöalári, og vandséö nú hver hún
gæti oröiö. En fram aö þessu sýn-
ist mér, aö aukinn afli hafi haldist
i hendur viö aukna sókn. Hins-
vegar veröur þaö aö segjast, aö
gæöi aflans þyrftu I mörgum til-
fellum aö vera meiri heldur en
þau hafa veriö aö undanförnu. A
þvi sviöi tel ég aö skórinn kreppi
haröast aö I okkar fiskveiöimál-
um.
Stjórnun fiskveiðanna á aö
mlnu viti aö beinast aö þvi, aö
auka þorskveiöar meö linu en
minnka þær aö sama skapi meö
netum. Þannig kæmi verömeiri
afli aö landi til vinnslu. Neta-
veiöar geta veriö hagkvæmar
eftir aö fiskur er genginn á grunn-
miö á vetrarvertíö sé netanotkun
stillt I hóf. En veiöar meö þorska-
netum á 300 faöma dýpi eöa enn-
þá meira dýpi, þær skila mjög
gölluöu hráefni til allrar vinnslu
og eru þvf óskynsamlegar frá
þjóöhagslegu sjónarmiöi. Þá er
llka nauösynlegt aö samræma
betur en gert hefur veriö hingaö
til, veiöarog vinnslu. Þaö er ekki
Jóhann J.E. Kúld
fiskimá/
forsvaranlegt aö fiskur sé iátinn
stórspillast á meöan hann blöur
vinnslu.
Hér vantar betri skipulagningu
svo veiöar og vinnsla haldist I
hendur. Þegar mikill afli berst á
land eins og stundum gerist á
vetrarvertíö, þá þarf aö skipta
honum strax niöur á vinnslu-
greinar, en ekki halda t.d. áfram
meö vinnslu á frystingu eingöngu
þar til hráefniö er oröiö mjög
lélegt, en þá fyrst setja þaö i aöra
vinnslu svo sem söltun eöa herslu.
Þannig geta oft farið mikil verö-
mæti til spillis aö óþörfu.
Þá vil ég benda á þaö hér, að
mikil afturför varö í saltfisk-
verkun á togarafiski þegar fariö
var aö salta Isfisk i landi úr togur-
unum i staö þess aö vinna fiskinn I
salt um borö. Þessu mætti breyta
og auka þannig verömæti aflans,
ef þorskur I afla stóru togaranna
sem eru nú helst til lengi I veiöi-
ferö,fyrir frystihús, væri unninn I
salt um borö fyrrihluta veiöi-
feröar. Eftir aö hausinga- og flatn
ingsvélar komu til sögunnar, þá
er slik tvlskipting vel fram-
kvæmanleg enda framkvæmd hjá
öörum fiskveiðiþjóðum, svo sem
Norömönnum meö mjög góöum
árangri.
Úrvinnsla fiskaflans
er ekki minna atriði
en sjálfar veiðarnar
Afkoma sjávarútvegsins á
hverjum tlma veltur ekki minna á
gæöum hráefnisins og úrvinnslu
aflans heldur en aflamagninu
sjálfu. Hér eigum viö íslendingar
talsvert ólært ennþá. Viö þurfum
aö þróa okkar fiskvinnslu á sem
flestum sviöum upp I þaö aö hún
veröi fullkominn iönaöur sem
framleiöir neysluvöru fyrir er-
lenda kaupendur I mörgum lönd-
um. Og mikiö af þeirri Ioönu sem
viö vinnum nú I fiskimjöl sem
skepnufóöur og áburö þurfum viö
I framtiöinni aö breyta I mann-
eldisvörur. Hér er stórt verkefni
sem gæti skapaö mikla atvinnu og
mikinn gjaldeyri eftir aö nokkur
tæknileg atriöi hafa veriö leyst.
Þá þurfum viö aö vinna okkur
grásleppuhrogn I Kavlar fyrir
dýra markaöi, stofna til meiri
vinnslu hér innanlands á frosnum
fiski fyrir Evrópumarkaö, t.d.
fyrir innkaupasambönd hótel-
hringa, eins og Findus hefur gert I
Hammerfest og fullvinnsluverk-
smiöja Frionor I Þrándheimi svo
dæmi séu nefnd.
Þá þurfum viö smámsaman aö
breyta saltfiskútflutningi okkar I
fullverkaöan fisk, auka niöursuöu
á fiskafuröum til útflutnings og
gera fiskafuröir okkar sem fjöl-
breytilegastar fyrir erlenda neyt-
endamarkaöi.
Þá hef ég þaö á tilfinningunni,
aö hægt sé aö nota ódýrar fiskteg-
undir I kexframleiöslu og þannig
framleiöa próteinauöuga fæöu
sem heföi þann kost aö hafa mikiö
næringargildi og næstum ótak-
markaö geymsluþol, og sem hægt
væri aö flytja á markaö án alls
kælibúnaöar hvar sem væri I
heiminum.
Þaö er áreiöanlegt, aö mögu-
leikar íslenskrar fiskvinnslu eru
ekki tæmdir eins og ýmsir skóla-
spekingar hafa veriö aö halda aö
þjóöinni, á siöustu árum. Þaö
mætti miklu fremur segja, aö viö
ættum flest eftir, þar til fisk-
vinnsla okkar heföi breytst I full-
kominn iönaö á mörgum sviöum.
Þegar menn eru aö tala um
verkefni fyrir komandi framtlö,
þá er ekki forsvaranlegt, aö
hlaupa frá sllkum verkefnum
óleystum yfir I óaröbærari verk-
efni. Hér þarf meö opinberu átaki
aö rlöa á vaöiö, koma upp forustu
sem kannar möguleika á fjöl-
breyttari framleiöslu úr hráefn-
um frá sjávarútvegi og kanna
markaði fyrir sllka framleiðslu.
Þaö mætti hugsa sér opinbert
átak á þessu sviöi, hliöstætt þvi
þegar Fiskimálanefndin var
brautryöjandi I þvi aö kanna
möguleika fyrir frystihúsarekstri
á lslandi og markaöi fyrir þær af-
uröir.
Sökum smæöar þjóöarinnar, sé
ég engan annan aöila sem gæti
tekiö sllkt verkefni aö sér. Þaö
fjármagn sem á kreppuárunum
var lagt fram af litlum efnum svo
Fiskimálanefnd gæti unniö þaö
hlutverk, sem henni var faliö á
þeim tlma, — þaö liefur ekkert
fjármagn á íslandi skilaö jafn
miklum gróöa, hvorki fyrr né síö-
ar. Þvl engin llkindi eru til aö
frystihúsa uppbyggingin heföi
oröiö jafn ör, án brautryöjenda
starfs Fiskimálanefndar.
Val atvinnugreina
Þróttmikill sjávarútvegur, út-
gerö og fiskvinnsla, hefur veriö
og er undirstaöa margs konar
iönaðar sem þróast hefur I skjóli
Islenskrar sjósóknar og vinnslu.
Meö aukinni úrvinnslu aflans I
landinu, væri ekki aöeins veriö aö
undirbyggja sjálfan sjávarútveg-
inn meö traustari stoöum en
hingaö til, heldur kæmi llka I
kjölfar þess margvlsleg önnur
iönaöaruppbygging, sökum auk-
ins fjármagnsstreymis út I þjóö-
Framhald á bls. 14.