Þjóðviljinn - 20.09.1985, Blaðsíða 9

Fiskeldisráðstefna
Kynþroski
í laxf isku
Hægt að láta laxfiska hrygna tvisvar á ári með
Ijósameðferð. Má líka seinka og flýta árlegri hrygn
ingu með Ijósastjórn
Njáll Dromage er frá Aston háskóla í Birmingham á Englandi. Hann hefur unnið
merkt starf á sviði fiskeldis með nemendum sínum. í gær flutti hann erindi um
stjórnun kynþroska í laxfiskum.
í tengslum við fiskeldissýning-
una í Laugardalshöll er haldin
merk ráðstefna um fiskeldi, sem
hófst í gær og er haldið áfram í
dag. Á henni eru nokkrir erlendir
vísindamenn, meðal annars einn
frá Englandi sem heitir því þjóð-
lega nafni Niall, eða Njáll, Bro-
mage. Hann er með sterkari
mönnum á sínu sviði og hefur í
rannsóknarstöð sinni í Aston há-
skóla í Birmingham unnið mikið
verk með nemendum sínum,
sem lýtur að því að finna aðferðir
til að stjórna kynþroska klakfisks,
þ.e.a.s. þeim fiskum sem hrogn
og svil eru tekin úr til undaneldis.
En í fiskeldi skiptir verulegu máli
að geta ráðið því nokkuð, og enn-
fremur að geta stjórnað því,
hversu oft fiskurinn hrygnir.
Ljós
Fiskurinn hefur kalt blóð, og
kólnar því ef náttúran kringum
hann kólnar. Þess vegna á hann
erfitt með að nota breytingar á
hitastigi sem „klukku", til að vita
hvað árstímanum líður. Aftur á
móti hefur hann einstaklega
næma ljósnema, sem nema ná-
kvæmlega hinar árvissu breyting-
ar á daglengd, og geta því sagt
honum til, hvort haust sé í vænd-
um eða vor, hvort hann eigi að
fara að búa sig undir hrygningu
eður ei.
í gær flutti Njáll á ráðstefnunni
fyrirlestur, þar sem yfirlit var gef-
ið yfir allt það sem hingað til hef-
ur verið uppgötvað og gert í
tengslum við stjórnun kynþroska
með daglengd. Þar kom fram, að
hægt er að seinka kynþroska um
allt að 4 til 6 mánuði með því að
láta fiskinn vera á stöðugum
skömmum degi (6 klukkustunda
ljós á dag). Það virðist líka, sem
löng daglengd (18-20 stundir)
snemma á kynþroskaskeiðinu
(skömmu eftir náttúrulegan
hrygningartíma) verki mjög
hvetjandi á kynþroska, en sé fisk-
urinn hafður undir slíkri dag-
lengd seint á kynþroskaskeiðinu
seinkar honum um nokkra mán-
uði. Ein vel þekkt aðferð til að
koma í veg fyrir ótímabæran kyn-
þroska í fiski sem er verið að ala
til sláturs (en þá er kynþroski
mjög óæskilegur) er því að setja
hann undir langa daglengd seinni
part árs, þegar kynþroskinn er
kominn vel á veg. Það getur
seinkað um 1 til 3 mánuði.
Tvisvar ó óri
Bestu aðferðir til að flýta
hrygningu eru þær að setja
fiskinn á stöðuga, langa daglengd
allt árið (18 eða 20 klukkustundir
á dag). Þá flýtist kynþroski um 2
til 3 mánuði, en það sem er enn
merkilegra er að eftir það hrygnir
fiskurinn á 5 til 6 mánaða fresti,
þ.e.a.s. tvisvar á ári!! _ÖS
Tækninýjungar
Tölvustýrt eftirlitskerfi
Póllinn á ísafirði með viðamikið öryggis- og eftirlitskerfi fyrir
fiskeldisstöðvar í hönnun. Hefur vakið mikla athygli á Fisk-
eldissýningunni
Eitt af þeim tækjum sem vakið
hefur mikla athygli á Fiskeldis-
sýningunni í Laugardalshöll er
sérstakt tölvustýrt öryggis- og
stýrikerfi fyrir fiskeldisstöðvar
sem Póllinn á (safirði er með í
hönnun. Hér er um mjög viða-
mikið kerfi aö ræða sem hvergi er
komið í notkun I heiminum en
Norðmenn hafa einnig verið að
prufa sig áfram með slíkan laxa-
eftirlitsbúnað.
Það hversu langt Pólsmenn eru
komnir með þróun eftirlitskerfis-
ins auk fjölda annarra nýrra
tækja og vélbúnaðar sem þeir eru
byrjaðir að framleiða fyrir fisk-
eldisstöðvar sýnir best hvað
19. öldin
Lax fluttur út
Árið 1872 var fluttur út svipað magn af
laxi og hundrað árum áður. Ýmist fluttur
saltaður eða soðinn í pjáturstokka
Alla síðustu öld var fluttur út
lax frá íslandi. Elstu heimildir um
útflutninginn eru frá árinu 1807.
Því miður eru þó nákvæmar tölur
ekki til nema fyrir örfá ár, en til
dæmis má nefna að árið 1872
voru flutt út 50 tonn af iaxi.
Þessi útflutningur á laxi 19.
aldar er umtalsverður, þegar litið
er á laxútflutning allra síðustu
árin. Milli áranna 1970 og 1983
var þannig minnst flutt út árið
1982, aðeins 2,6 tonn. Mest fór
árið 1972, þegar 61,7 tonn fór ut-
an, aðeins röskum 11 tonnum
meira en hundrað árum áður.
Á 19. öldinni var laxinn fluttur
út ýmist saltaður eða soðinn nið-
ur í sérstaka pjáturstokka. Árið
1887 var byrjað að flytja út ísvar-
inn lax, og því var haldið áfram
allt til 1910. Á seinni árum hafa
íslendingar aftur farið að flytja út
ísvarinn lax, en ekki lengur með
skipum, heldur flugvélum.
-ÖS
framarlega íslensk rafeindatæki
standa í þessum nýiðnaði og jafn-
framt hversu miklir möguleikar
hér eru á ferðinni sé rétt á málum
haldið. ,
Eftirlitsbúnaðurinn fyrir fisk-
eldisstöðvamar virkar þannig að
sérstakir skynjarar fylgjast með
streymi í eldisker, súrefnisinni-
hald vatnsins, hitastig, vatnshæð,
seltu- og sýmstig. Allar upplýs-
ingar eru tengdar við tölvu sem
birtir á skermi jafnóðum mynd af
stöðu mála. Ef eitthvað bregður
út af með vatnsstreymi, hitastig
eða annað fer í gang sérstakur
stjórnbúnaður sem færir hlutina
aftur í rétt horf, en ef frávikin em
of mikil og ekki verður við neitt
ráðið sendir tölvan þegar frá sér
viðvömn og upplýsir hverju er á-
fátt. Með þessu móti er hægt að
hafa mun virkara eftirlit með
eldiskerjunum og koma í veg
fyrir stórslys.
Eins og áður sagði er þessi bún-
aður enn á þróunarstigi en að
sögn forráðamanna Pólsins er
búið að leysa öll helstu vanda-
málin varðandi útfærslu eftirlits-
kerfisins. Hér er hins vegar um
mjög fjárfrekt hönnunarverkefni
að ræða og jafnframt tímafrekt
og því enn óvíst hvenær fullþró-
aður eftirlitsbúnaður kemur á
markaðinn. Hitt er víst að það
sem Pólsmenn kynntu fyrir fisk-
eldisfrömuðum hefur vakið það
mikla athygli og áhuga hjá
mönnum að þessi búnaður verði
fullþróaður hið fyrsta.
Ánnað tæki sem Pólsmenn
kynna á Fiskeldissýningunni og
vakið hefur verðskulduga athygli
er sérstök stærðarflokkunarvél
sem er fullhönnuð og hefur þegar
verið prófuð með góðum árangri
hjá fiskeldisstöðinni á Húsatóft-
um við Grindavík.
Laxaflokkarinn hentar bæði
þegar verið er að flokka fisk í mis-
munandi stærðir til slátrunar og
ekki síður þegar seiði eru stærð-
arflokkuð á milli eldiskerja.
Pólaflokkarinn er mjög ein-
faldur að allri gerð og getur
flokkað fisk í 6 mismunandi
stærðir.
-^g
Áhugasamir gestir á Fiskeldissýningunni í Laugardalshöll kynna sér hvemig
hægt er að fylgjast með þróun mála í eldiskerjum á tölvuskermi. Mynd - E.ÓI.
Föstudagur 20. septwnber 1985 ÞJÓÐVIUINN - SÍÐA 9
J.