Dagblaðið Vísir - DV - 24.07.2001, Blaðsíða 13

13
ÞRIÐJUDAGUR 24. JÚLÍ 2001
I>V
Grimmd og grallaraskapur Gullasnans
„Er ekki alltaf þörf fyrir
skemmtilegar bækur," segir
Bjarki Bjarnason, rithöfundur
og þýðandi, þegar hann er
spurður hvers vegna hann hafi
ákveðið að þýða Gullasnann
yfír á hið ylhýra, nú þegar tæp
tvö þúsund ár eru liðin frá því
að sagan var skrifuð.
„Gullasninn er ákaflega
merkileg og skemmtileg bók,
fyrir utan hvað hún er bók-
menntasögulega merkileg. Hún
hefur verið lesin af mennta-
mönnum um alla Evrópu um
mörg hundruð ára skeið og var
sérstaklega vinsæl á miðöldum
en sagan er ein af þeim fyrstu
sem getur með réttu kallast
skáldsaga, ásamt Satyricon sem
hefur þó ekki varðveist í heilu
lagi. Það skapaðist ekki skáld-
sagnahefð í heiminum fyrr en
löngu seinna. Grikkir og Róm-
verjar skrifuðu leikrit og ljóö
en skáldsöguna létu þeir eigin-
lega alveg vera.“
Bjarki segir aö þýðingarferlið
spanni í raun tæp þrjátíu ár.
„Ég heillaðist af sögunni um
gullasnann þegar ég var við lat-
ínu- og grískunám í Þýskalandi
á áttunda áratug síðustu aldar.
Ég byrjaði að þýða hana og
studdist einkum við latneska
textann en leitaði einnig í
þýsku þýðinguna. Þetta handa-
verk mitt lá síðan í skúffu þar
DV-MYND BRINK
Bjarkl Bjarnason, þýöandi Gullasnans og rithöfundur
„Það er auðveldlega hægt aö lesa Gullasnann þó aö maöur viti ekki neitt um fornbók-
menntir og kunni ekki staf í latínu. “
til að ég dustaði af því rykið í
fyrra og hóf endurbætur."
Bjarki segir að hann hafi tek-
ið þá ákvörðun meðvitað að hafa
ekki langan formála að sögunni
um gullasnann, eða textaskýr-
ingar aftan við, eins og þó er
hefð fyrir með svo gamlar og
klassískar bókmenntir.
„Ég vildi undirstrika að það
er auðveldlega hægt að lesa
Gullasnann þó að maður viti
ekki neitt um fornbókmenntir
og kunni ekki staf í latínu. Sag-
an byggist á sniðugri hugmynd;
maður breytist í asna og þvælist
um Grikkland í því líki, sem
reynist heldur óskemmtilegt.
Asninn hefur mannlegar kennd-
ir en mennirnir koma - eins og
gefur að skilja - fram við hann
eins og asna.“
Að sögn þýðandans er sagan
mjög skemmtileg, létt og allt að
því kæruleysisleg, þó að hún
hafi að sjálfsögðu töluvert heim-
ildagildi.
„Sagan er djörf og grótesk á
köflum og í henni eru fjölmarg-
ar hliðarsögur, eða „sögur í sög-
unni“, og sennilega er sagan af
Amor og Psyche þeirra þekkt-
ust. 1 Gullasnanum er líka fullt
af grimmd og graUaraskap, óeðli
og erótík, eða í stuttu máli sagt;
öUu sem prýða má góða sögu,“
segir Bjarki Bjarnason að lok-
um.
Hvernig Einsemdin varð til
I danska Weekendavisen mátti um helgina síð-
ustu ekki aðeins lesa firnalanga og fyndna niðgrein
HaUgríms Helgasonar um brölt okkar íslendinga
hér á skerinu - einkum gerir hann napurt grín að
sjálfskipuðum verndurum hálendisins - heldur
einnig langa (þó ekki eins langa) grein eftir kól-
umbíska Nóbelsverðlaunahöfundinn Gabriel
García Márquez í tUefni af því að 21. september
verður haldið uppboð á fyrstu próförk af frumútgáf-
unni á Hundrað ára einsemd. Alls eru
þetta 180 arkir og 1026 leiðréttingar,
skrifaðar eigin hendi höfundar. Á
próforkinni er þar að auki handskrifuð
tUeinkunn tU vinanna sem fengu hana
forðum að gjöf: „TU Luis og Janet. Frá
vininum sem þykir vænst um ykkur í
heiminum. Gabriel García Márquez,
1967.“
Nærri búinn að keyra á kú
Márquez segir í greininni skemmti-
lega frá sköpunarsögu þessarar sinnar
frægustu skáldsögu, sem kom seinna út í
íslenskri þýðingu Guðbergs Bergssonar
og sló í gegn hér heima eins og annars
staðar. Hún tók hann átján mánuði að
skrifa frá því að frásagnarhættinum eða
aðferðinni við að segja hana sló niður í
hann eins og eldingu niður í fíl (eins og
Einar Már myndi orða það) þar sem
hann var að aka með fjölskylduna í helg-
arfrí snemma árs 1965. Hann hafði lengi
gengið með þessa miklu sögu í maganum
en aldrei vitað hvernig hann átti að
byrja á henni. Þarna í bílnum kom
fyrsta setningin tU hans og honum brá
svo óskaplega að nærri lá að hann dræpi
kú sem var á leið yfir þjóðveginn, og
eldri drengurinn þeirra Mercedes hróp-
aði glaöur: „Þegar ég verð stór æUa ég lika að drepa
kýr á þjóðveginum!"
Ekki sama sagan
Gabriel var svo gagntekinn af sögunni sinni að
hann átti bágt með að gera nokkuð annað og af því
leiddi alvarleg blankheit. Þegar húseigandinn
hringdi tU að minna á þriggja mánaða leiguna sem
þau skulduðu brá Mercedes hendi yfir símtólið og
spurði mann sinn hvenær hann byggist við að
klára bókina. Hann giskaði á sex mánuði, og
Mercedes sagði saUaróleg við húseigandann: Við
borgum aUa skuldina eftir sex mánuði, þér megið
treysta því. Húseigandinn tók þessu eins og maður,
og þá var bara maturinn eftir. Þau seldu smám
saman aUar eigur sem þau máttu vera án;
Mercedes tókst ótrúlega vel að framlengja láns-
traustið í búðunum í kring, en mest stoð var að vin-
unum öUum sem komu í heimsókn með
mat í körfum og snæddu með fjölskyld-
unni. En i staðinn vUdu þeir fá að heyra
söguna sem Gabriel var að skrifa. Hana gat
hann ekki sagt þeim þvi hann trúði því að
þá hyrfu töfrarnir, og í staðinn spann hann
upp aUt aðra sögu sem var svo skemmtUeg
að UjóUega fór hann að heyra hana í ýms-
um útgáfum út um aUan bæ! Þegar vinur-
inn Álvaro Mutis var búinn að lesa hand-
ritið að sögunni sjálfri hringdi hann fjúk-
andi reiður yfir að hafa verið hafður að
fifii: „Þetta er ekkert sagan sem þú sagðir
okkur!" Svo skeUti hann upp úr og bætti
við: „En þessi er miklu betri!"
Próförkina sem verður boðin upp 21.
september gaf Márquez vinahjónum sínum
sem höfðu verið einkar iðin við að bjóða
Gabriel og Mercedes í mat hina mögru
mánuði. Þetta voru sárafátæk hjón sem nú
eru bæði látin, en þó að þau vissu vel hvers
konar dýrindi þau geymdu á kistubotnin-
um datt þeim aldrei í hug að selja pappírs-
bunkann með öUu krotinu. Það er fóstur-
Gabriel García Márquez sonur þeirra sem hagnast á sölunni, en af
Márquez segir í greininni skemmtitega frá sköpunarsögu þessarar sinnar greininni má ráða að Gabriel telji hann
frægustu skáidsögu. Hún tók hann átján mánuöi aö skrifa frá því aö frá- eiga aUt gott skilið.
sagnarhættinum eöa aöferöinni viö aö segja hana sló niöur í hann eins Loks má geta þess fyrir áhugasama að
og eldingu niöur í fíl þar sem hann var aö aka meö fjöiskylduna í helgar- próförkin verður boöin upp á bókamess-
frí snemma árs 1965. unni í Barcelona. -SA
Bókmenntir
Rímgallar og grín í Árbók Akurnesinga
Árbók Akurnesinga er kom-
in út. Hugmyndin að baki
henni er að „bóka“ sem flesta
Skagamenn og ekki síst þá sem
muna tímana tvenna og hafa
frá einhverju skemmtilegu að
segja. í tilkynningu segir að ár-
bókinni sé „ætlað að vera safn
tfi samtímasögu og þar verði
haldið til haga ýmsu úr lífi fólksins sem kannski
þykir ekki aUtaf fréttnæmt úti í hinum stóra
heimi.“
Efnið er af ýmsum toga, viðtöl, þættir, annál-
ar, æviágrip látinna Akumesinga. Árbókin telst
líka vera hefðbundið héraðsrit þar sem fjaUað er
um sögu og mannlíf tiltekins héraðs eða bæjarfé-
lags. Meiri rækt er þó lögð við samtímann en
gengur og gerist í sambærilegum ritum og enn-
fremur lagt meira upp úr viðtölum og myndefni.
Meöal efnis í árbókinni eru viðtöl við Ingi-
björgu Pálmadóttur, fv. ráðherra, Inga Steinar
Gunnlaugsson, skáld og skólastjóra, og Sigurð
Brynjólfsson í Gerði, bónda og grjóthleðslu-
mann. Bragi Þórðarson, bókaútgefandi með
meiru; skrifar þátt af Ólafi Kristjánssyni í Mýr-
arhúsum og sérstæðum kveðskap hans, en um
Ólaf var sagt: „Ég held að hann hafi aldrei gert
hundrað prósent rétt rímaða vísu. Ef stuðlar og
höfuðstafir voru rétt settir voru aukaatkvæði
eða orðskrípi notuð til þess að hafa endarímið í
lagi. En það eru einmitt rímgallamir og þetta
meinlausa grallaragrín sem gera kveðskap hans
svo skemmtilegan.“
Fjölmörg dæmi eru tekin úr kvæðum Ólafs og
hér skal birt eitt sem hann orti á ferð um Skafta-
fellssýslu:
Sólin bak við hreyjist ský
margt er sem vió hugsum
alíslenskum er ég í
ullarreyfisbuxum.
Ljóð eru birt eftir Gyrði Elíasson og Sigur-
björgu Þrastardóttur og rætt við þjóðsagnaper-
sónuna Stjána meik sem segir m.a. að „kratarí-
ið“ sé að verða alls ráðandi í Evrópu og bætir
við: „Það eru bara tvær íhaldsstjómir í Vestur-
Evrópu. Önnur er norsk og hin heitir Davíð
Oddsson."
Ritstjóri Árbókar Akurnesinga er Kristján
Kristjánsson og í útgáfustjórn sitja Bragi Þórðar-
son, Jón Allansson og Sigurður Sverrisson.
_____________________Menning
Umsjón: Þórunn Hrefna Sigurjónsdóttir
Slæleg háttvísi
Helga H.
Út er komin að nýju
hjá Máli og menningu
bókin Slettireka eftir
Helga Hálfdanarson.
Hér er á ferðinni safn
greina um vísur og
kvæði úr íslendinga-
sögunum, m.a. ýmis
frægustu kvæði fornra
bókmennta eins og
Sonatorrek og Höfuðlausn Egils Skalla-
grímssonar. Höfundur segir m.a. í for-
mála: „Árið 1954 birtist á prenti undan-
fari þess samsetnings sem hér getur að
líta, þar sem fjallað var á sama hátt um
flest hin sömu atriði og hér. Það plagg
hefur verið ófáanlegt um langt skeið,
og hafa ýmsir undan því kvartað. Því
er þessi endurútgáfa farin á flot, um
nokkur atriði lítið eitt lagfærð". í
fréttatilkynningu með bókinni segir aö
í henni varpi einn mikilvirkasti ljóða-
þýðandi okkar tíma, ljósi á ýmsa
myrka og torlesna staði í gömlum
kvæðahandritum og iðulega verði
merking þeirra mun skýrari í meöfór-
um hans. Þar njóti sin yfirburðaþekk-
ing Helga á ljóðmáli og næm tilfinning
fyrir kveðskap fornskáldanna Egils,
Hallfreðar og Kormáks. Ennfremur er
þar sagt að Slettireka merki múrskeið,
notuð til að fylla upp í feyrur í stein-
steypu.
Helgi sjálfur er hins vegar hógværð-
in uppmáluð og segir í greinargerð:
„Það kann aó þykja slœleg háttvísi að
ólœróar manneskjur leggi orð í belg um
svo frceðibundið efni sem vora fornu
kveóskaparíþrótt, ekki sizt ef tekið er til
að rázka með dvergamjöð sjálfs Egils
Skalla-Grímssonar, Hallfreóar Vand-
rœðaskálds og annarra snillinga gull-
aldarinnar. Hins vegar hefur það löng-
um þótt loöa við Frónbúann aó vera
hvað mœlskastur um þaó sem hann hef-
ur minnst vit á, enda telja margir fram-
hleypni og slettirekuskap til íslenzkra
þjóðareinkenna, sem leggja beri rœkt
við. “
Sunna Gunnlaugs
hjá Eddu
Hjá Eddu miðlun
og útgáfu hefur ver-
ið tekinn til dreifing-
ar nýr diskur Sunnu
Gunnlaugsdóttur,
sem hélt nýlega tón-
leika fyrir fullu húsi
í Múlanum. Diskur-
inn ber nafnið Mindful og semur Sunna
öfi lögin auk þess að leika á píanó, en
ásamt henni leika Tony Malby á saxa-
fón, Drew Gress á bassa og Scott
McLemore á trommur. Sunna Gunn-
laugs er búsett í New York og þar er
hún virkur þátttakandi í tónlistarlíf-
inu.
Heitur tenór
„Heitasti tenór
landsins, Jóhann Frið-
geir Valdimarsson,
heldur tónleika á Ak-
ureyri um verslunar-
mannahelgina, nánar
tiltekið í Deiglunni að
kveldi laugardagsins
4. ágúst kl. 21.“ segir í
fréttatilkynningu frá Listasumri á Ak-
ureyri. Undirleikari á tónleikunum er
Jónas Þórir píanóleikari og verður dag-
skrá tónleikanna í léttum dúr m.a.
rjóminn af ítölsku aríunum. Forsala að-
göngumiða er hafin í Deiglunni og er
miðaverð á tónleikana 2000 krónur.
Jóhann Friðgeir hefur sungið ein-
söng með Karlakómum Fóstbræðrum,
Karlakór Reykjavíkur, Skagfirsku
söngsveitinni, kór Bústaðakirkju, Sin-
fóníuhljómsveit íslands og Sinfóníu-
hljómsveit Norðurlands, auk þess sem
hann kom fram á tónleikum Kristjáns
Jóhannssonar í Laugardalshöllinni sl.
vetur. Jóhann Friðgeir hefur haldiö
einsöngstónleika bæði í Langholts-
kirkju og í íslensku óperunni og sung-
ið sem einn af „tenórunum þremur"
sem hafa viða komið fram frá því um
síðustu jól þegar þeir sungu fyrir borg-
arbúa á svölunum á ganila Málarahús-
inu í Bankastræti. Á ítaliu hefur Jó-
hann Friðgeir víða komið fram og feng-
ið mjög jákvæða gagnrýni. Hann er nú
með umboðsmann á Ítalíu og hefur þeg-
ar fengið mörg verkefni fyrir komandi
ár.