Dagblaðið Vísir - DV - 28.12.2002, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 28. DESEMBER 2002
Fréttir
DV
Kosningaþátttaka snarminnkar:
Áróðursmeistarar
kæfa lýðræðið
A upplýsingaöld, þegar menntun er
almennari og umfangsmeiri en nokkru
sinni fyrr, ber svo við að í því ríki sem
telst vera í fararbroddi lýðræðis og
mannréttinda, sem og mennta og upp-
lýsingaflæðis, fer áhugi á stjómmálum
og kjörsókn hratt minnkandi. Kosn-
ingabarátta einkennist af persónulegu
skítkasti frambjóðenda og lagt er meira
upp úr rándýrri auglýsingatækni en að
koma stefhumálum og pólitískum skoð-
unum á framfæri.
í könnun sem gerð var á vegum
Harvardháskóla voru tekin viðtöl við
100 þúsund Bandaríkjamenn og þeir
spurðir hvers vegna þeir heíðu svo lít-
inn áhuga á kosningunum 2000 og raun
ber vitni. Útkoma var skýr. 81 af
hundraði töldu að stjórnmálamenn
svifúst einskis í málflutningi til þess
eins að veiða atkvæði. 75 af hundraði
töldu að stjómmálamenn heíðu meiri
áhuga á að rífast hver við annan en að
leysa úr vandamálum þjóðfélagsins.
Atkvæðisbæru fólki fmnst auðveld-
ara að láta atvinnumennina sjá um lýð-
ræðið og mörgum fmnst ekki taka því
að kjósa aðeins vegna þess að einhver
segir þeim hvem á að velja til stjórn-
málaframa. í könnuninni kom í ljós að
aðeins þrir af hverjum tíu fylgdust með
kosningabaráttu forsetaefnanna 2000 í
fjölmiðlum. Tímabilið 1960 til 2000 ein-
kennist af langvarandi kosningafælni. í
forsetakosningunum 1960 var kosn-
ingaþátttaka 65 af hundraði, en var 51
af hundraði árið 2000. í þingkosningun-
um í ár kusu aðeins 39 af hundraði at-
kvæðisbærra Bandaríkjamanna.
1960 fylgdust 60 af hundraði þeirra
sem höfðu aðgang að sjónvarpi með
þegar forsetaframbjóðendur leiddu
Oddur Oiafsson
blaðamaöur
saman hesta sína í sjónvarpinu. Þegar
þeir Gore og Bush háðu sjónvarpsein-
vigi sitt árið 2000 fylgdust innan við 30
af hundraði með þeirri orðasennu.
Fjöldi háskólamenntaðra hefur þre-
faldast síðan 1960 og skráning til kosn-
ingaþátttöku er einfaldari og auðveld-
ari en áður var. Samt sitja æ fleiri
heima á kosningadögum.
Hvað veldur þessari öfugþróun er
efni greinar sem bandaríski prófessor-
inn Thomas E. Patterson gerir að um-
ræðuefni í gein sem hann skrifar í Dag-
ens Nyheter. En í Svíþjóð hefur kosn-
ingaþátttaka minnkað um 10 af
hundraði síðustu áratugi og svipað er
að segja um stjómmálaáhugann í
mörgum öðram Evrópulöndum.
Hluti skýringanna á minnkandi
kosningaáhuga í BNA er að úrslitin
eru oft fyrirsjáanleg og að biiið milli
stefnumála stóru flokkanna er ekki
meira en svo að margir telja að það
skipti litlu máli hvor flokkurinn ber
sigurorð af hinum. Tii fulltrúadeildar-
innar er kosið í einmenningskjördæm-
um. Af 435 fulltrúum eiga stóru flokk-
amir 400 þingmenn vísa. Aðeins 35
þingmenn eru af öðru sauðahúsi.
ISNIflHSnB
Umfjöllun um fylliríisakstur Bush fyrir 30 árum fékk meiri fjölmiblaumfjöllun
en öll utanríkismál í kosningabaráttu hans og Gore.
Úrslitin í einstökum kjördæmum er
yfirleitt ljós fyrir kosningamar. Það
telst til undantekninga ef tekst að feha
sitjandi þingmann. í síðustu kosning-
um áttu sitjandi þingmenn víst í 98 af
hundraði tilvika að ná endurkjöri.
Kjörsókn í kosningum til fulltrúadeild-
ar Bandaríkjaþings er lélegri en í
nokkru öðru lýðræðisríki í veröldinni
þegar kosið er til þjóðþinga.
Skoðanakannanir og
kosningafælni
Þegar flokkamir útnefna þing-
mannsefni sín til fulltrúadeildarinnar
hafa þeir sem fyrir sitja gott forskot til
að ná endurkosningu. Fyrirtæki og
hagsmunasamtök eru óspör á framlög
til kosningabaráttunnar og gífurlegu
fjármagni er varið til að auglýsa fram-
bjóðendur. En þeir sem borga vilja fá
nokkuð fyrir sinn snúð og vilja ráða
gjörðum og atkvæðum þingmanna sem
sjáhir em fúsir til að endurgjalda
greiðann með með þvi að gæta hags-
muna þeirra sem borga kosningabar-
áttuna á þingi. Þegar þingmaður er bú-
inn að sýna að hann er þess verðugur
að fá framlög til að komast að aftur er
leiðin greið til áfranhaldandi stjóm-
málaframa.
Hver þingmaður í fulltrúadeildinni
hefur 25 til 30 manna starfslið. Megin-
hlutverk hópsins er að fylgjast með að
þingmanninum verði ekki á í mess-
unni og að hagsmunir þeirra sem
borga kosningabaráttuna og starfsemi
flokksfélaganna séu tryggðir í löggjaf-
arsamkundunni. Allir þessir aðstoðar-
menn gæta fyrst og fremst hagsmuna
atvinnuveitanda síns, þingmannsins,
með því að ráðleggja honum og vara
við að þingstörf hans stuði ekki þá sem
í rauninni borga þingsæti hans.
Eitt af því sem veldur minnkandi
stjómmálaáhuga og kosningaþátttöku
era kynslóðaskipti. Eldra fólkið er dug-
legra að kjósa en hinir yngri. Það man
þá tíð þegar stjórnmál skiptu máli í lífs-
baráttunni. En þeim kjósendum fjölgar
stöðugt sem aldrei hafa þurft að hafa
áhyggjur af afkomu sinni eða treysta á
að þessi flokkurinn eða hinn hafi nein
bein áhrif á hana. Kynslóðimar sem
aldar eru upp við ótakmarkað val á
sjónvarpsrásum og tölvur era að kom-
ast til ára sinna. Áður voru fréttir það
mönnum 1 auglýsingum og almanna-
tengslum. Árangurinn er sá að almenn-
ingur kærir sig ekkert um að hafa
skoðun á málum og kemur lítið við
hvað auglýsingaskrumarar eru að bera
á borð fyrir væntanlega kjósendur.
Beinar auglýsingaherferðir fyrir
kosningar era orðnar helmingi um-
svifameiri en á sjöunda áratug aldar-
innar sem leið. Frambjóðendur kynna
hvorki sjálfa sig né stefnumál sín held-
ur eru þeir matreiddir eftir þeim
kúnstarinnar reglum sem sérfræðingar
í almannatengslum telja vænlegastar.
Andstæðingar í stjórnmálum beita
slíkum röksemdum í orðaskaki hver
við annan að þær væru ekki annað en
kjánalegt orðagjálfur ef þær væru
bornar á borð á öðram sviðum en í
pólitík. Leiðtogahlutverk era orðin svo
sjaldséð að stjómmálamenn reyna
varla að láta brydda á að þeir séu í far-
arbroddi eins eða neins. Fyrir kosning-
Þingmenn í fulltrúadeild Bandaríkjaþings eiga víst endurkjör ef þeir fara aö
vilja hagsmunahópa sem borga kosningabaráttu þeirra.
DUH3165
Sjónuarpsmiðstöðin
RAFTÆKJAUERSLUN • SÍÐUMÚLA 2 • SÍMI 568 9090 TTT’ffl "H l'»
Atkvœðisbceru fólki finnst
auðveldara að láta atvinnu-
mennina sjá um lýðrœðið
og mörgum finnst ekki taka
því að kjósa aðeins vegna
þess að einhver segir þeim
hvem á að velja til stjóm-
málaframa. í könnuninni
kom í Ijós að aðeins þrír af
hverjum tíu fylgdust með
kosningabaráttu forsetaefn-
anna 2000 í fjölmiðlum.
Tímabilið 1960 til 2000 ein-
kennist af langvarandi
kosningafœlni. í forseta-
kosningunum 1960 var
kosningaþátttaka 65 af
hundraði en var 51 af
hundraði árið 2000. í þing-
kosningunum í ár kusu að-
eins 39 af hundraði atkvœð-
isbœrra Bandaríkjamanna.
fjölmiðlaefni sem fólk fylgdist daglega
með en nú skipa þær sífellt minna rúm
í öllu fjölmiðlunarfárinu.
Öfgamar eru miklar í bandarísku
þjóðlífi. Helmingur unga fólksins veitir
fréttum fjölmiðlanna yflrleitt ekki
neina athygli og innan við fjórðungur
fylgist daglega með fréttunum. Þetta
þýðir að unga fólkið er utanveltu í
þjóðfélagsmálum og hefur lítinn áhuga
á pólitískum málefhum og þar með
kosningum. Með samanburði við sömu
aldursflokka er hvergi minni áhugi á
þjóðfélagsmálum í neinu öðra landi,
sem rannsóknir ná til.
Árið 1972 var kosningaþátttaka
Bandaríkjamanna undir þrítugu 50 af
hundraði. Árið 2000 kusu tæplega 30 af
hundraði í sama aldursflokki.
Stjórnmálaflokkar í Evrópu eru
famir að draga dám af bandarískri
kosningabaráttu. Þar snýst slagurinn
um persónur og er rekinn af atvinnu-
ar hafa þeir engar skoðanir og varast
að segja neitt annað en það sem sér-
fræðingar í skoðanakönnunum hafa
lagt þeim í munn.
Neikvæð umfjöllun
Fréttamiðlar ættu að geta virkað
sem mótvægi gegn einhliða auglýs-
ingapólitík, en gera það ekki. Þeir
reyna helst að draga fram neikvæðar
hliðar stjómmálanna. í kosningabar-
áttu þeirra Bush og Gore árið 2000
drógu 60 af hundraði frétta fram nei-
kvæðar hliðar á frambjóðendum en 40
af hundraði umfjöllunar þeirra vora já-
kvæðar.
Frambjóðendur leggja mesta áherslu
á að sverta andstæðinga sína og auglýs-
ingaskrumið og fréttinar endurspegla
það. Síðustu daga íyrir forsetakosning-
amar 2000 fékk fréttin um að Bush hafi
ekið bil fullur árið 1970 meiri umíjöllun
en samanlögð umíjöllun hans og Gore
varðandi utanríkismál alla kosninga-
baráttuna.
Umfjöllun fréttamiðla í BNA um
kosningar er helmingi minni nú en fyr-
ir 15 árum. Hún er líka meiri i formi
rokuffétta og alls kyns ávirðinga um
frambjóðendur en um raunveruleg
stjómmál.
Óhætt mun að fullyrða að gjáin milli
stjómmálamanna og hins almenna
borgara hefur aldrei verið breiðari en
nú þrátt fyrir að andlit og boðskapur
pólitíkusanna sé inni í stofu hjá þeim
sem það vilja sjá. Kosningabærir menn
kæra sig kollótta og nenna ekki einu
sinni að hafa skoðun á kosningadegi.
Beinar auglýsingar og fagmennska
sérffæðinga í almannatengslum ein-
angra stjómmálin og þá sem þau
stunda frá almenningi og hans áhuga-
málum. Miðlunartæknin hefur hér
þveröfúg áhrif en til er ætlast. í stað
þess að auka tengsl milli frambjóðenda
og kjósenda fælir hún almenning ffá
öllum áhuga á stjómmálum og þar með
kosningum.
Auglýsingaskrum og sérhannaðar
skoðanakannanir stjórna orðum og
gjörðum frambjóðenda og hefur áhrif á
allt stjómmálastarf og er nú kominn
tími til að menn biðji guð að hjálpa lýð-
ræðinu.
(Aðalheimild: Dagens Nyheter)
1—*■' .
Frambjóðandi í háskaleik
Rolandas Paksas, leiðtogi hins
hægrisinnaða Frjálslynda demókrata-
flokks i Litháen, reyndi hvað hann gat
til að vekja athygli
kjósenda á sér fyr-
ir fyrri umferð
forsetakosning-
anna þar í landi
um daginn.
Paksas naut að-
eins stuðnings tólf
prósenta kjós-
enda, samkvæmt
skoðanakönnunum, en fráfarandi for-
seti, Valdas Adamkus, var með þrjá-
tíu prósenta fylgi, eða þar um bil.
Paksas greip því tU þess ráðs að
sýna landsmönnum hvað hann væri
flinkur flugmaður. Hann þeyttist um
landið þvert og endUangt i þyrlu og
stóð einnig fyrir háskaatriði þar sem
hann flaug lítUli flugvél undir brú.
Svo virðist sem glannaskapurinn í
Pctksas hafl borgað sig því hann fékk
um 20 prósent atkvæðanna þegar upp
var staðið en Adamkus tókst ekki að
tryggja sér meira en 50 prósent. Það
er því ljóst að þessir tveir menn keppa
um forsetaembættið í síðari umferð-
inni daginn fyrir þrettándann.
Hóruhús lokuð um jólin
Vændiskonur í nokkrum hóruhús-
um í Slóvakíu fengu kærkomið frí yfir
jólahátíðina vegna þess að eigendur
húsanna eru hjátrúarfuUir. Forstjóri
hórukassa eins í bænum Hrasne sagði
í viðtali við dagblaðið Novy Cas að
ekkert hefði verið að gera á jólunum í
fyrra þótt opið væri, og það sem verra
er, í marga mánuði á eftir hefði verið
mikU lægð í viðskiptunum.
„Ég er búinn að vera hjátrúarfuUur
aUar götur síðan,“ sagði þessi ágæti
hðrusflóri.
Ýmsir starfsbræður hans ákváðu
að fylgja fordæminu og loka sjopp-
unni. Sumir fyrir hjátrúar sakir en
aðrir af þeirri einfóldu ástæðu að
hefðbundnir viðskiptavinir, kaup-
sýslumenn á ferðalagi, eru heima hjá
eiginkonum sínum yfir jólin.
Fæðing en ekki glæpur
Lögregluþjónar í Berlín áttu von á
hinu versta þegar þeir komu tU íbúðar
nokkurrar í borginni á dögunum. Þeim
hafði borist kaU um að þar væri konu
að blæða út. En íbúðin var ekki vett-
vangur einhvers fólskuglæps, eins og
laganna verðir höfðu búið sig undir,
heldur var þar kona að eiga bam og
blæddi henni mikið.
Bamið kom i heiminn skömmu síð-
ar, fjórða bam konunnar. Hún sagði
lögreglu að hún hefði ekki hafl hug-
mynd um að hún væri bamshafandi.
Eiginmaður hennar var ekki heima
þegar bamið ákvað að koma í heiminn.
„Hvað skyldi hann nú segja þegar
hann kemur heim og er búinn að eign-
ast enn eitt bamið?“ sagði blessuð kon-
an við lögregluna.
Risastórt afmæliskort
Indverski forsætisráðherrann Atal
Behari Vajpayee fékk heldur betur af-
mæliskort í lagi þegar hann varð 78
ára á jóladag.
Kortið var hvorki
meira né minna
en eins kflómetra
langt. Rúmlega
eitt þúsund aðdá-
endur forsætisráð-
herrans, sem jafn-
framt er skáld,
settu kortið sam-
an úr ljósmyndum og ýmsu öðru þar
sem greint er frá helstu atburðum í
lífl mikilmennisins.
„Höfuðtilgangurinn með þessu er
að gefa Atal Behari Vajpayee forsætis-
ráðherra eitthvað sem hæflr persónu-
leika hans og sýnir hversu mikils við
metum hann,“ sagði Subhash Bhalla
sem stóð að gerð kortsins langa. Hann
er jafnframt hæstráðandi í verðlauna-
nefnd Lucknow, heimaborgar forsæt-
isráðherrans.
Rúmlega 750 pennar voru notaðir
til að skrifa kortið og í það fóru tvö
hundruð blekbyttur. Gerð kortsins
tók heila átján mánuði.
Forsætisráðherrann hefur staðið í
eldlínu stjórnmálanna í hálfa öld.