Dagblaðið Vísir - DV - 28.12.2002, Blaðsíða 20

20
H&lqarbladi DV
LAUGARDAGUR 28. DESEMBER 2002
Undirskrift væntanlega í febrúar
Friðrik Sophusson, forstjóri Lands-
virkjunar, segir það standa upp úr
hversu skamman tíma það tók að ná
samkomulagi við
Alcoa eftir að Norsk
Hydro ákvað að
fresta áætlunum um
að reisa álver í Reyð-
arfirði í tengslum
við Kárahnjúka-
virkjun. „Nú liggur
fyrir samningur á
milli samninga-
nefnda ríkisins,
Friörik
Sophusson.
Landsvirkjunar og Alcoa. Það næsta
sem gerist er að áritaðir samningar
verða lagðir fyrir stjómarfundi beggja
fyrirtækjanna. Þá mun ríkisstjómin
væntanlega leggja íram heimildarlaga-
frumvarp á Alþingi. Ef allt fer sem horf-
ir ætti að vera hægt að skrifa undir end-
anlegan samning í febrúar." Friðrik seg-
ir texta samninganna þó mjög flókna og
eðlilegt að menn vilji fara vandlega yfir
samninga sem gera á til 40 ára. Ekkert
sé þó á þessari stundu sem bendi til að
áætlanir og tímasetningar breytist.
Sterk andstaða
Ámi Finnsson, formaður Náttúra-
vemdarsamtaka íslands, segir að það
standi upp úr þegar rifjaðir era upp at-
burðir ársins varðandi náttúravemd
hvað andstaðan hef-
ur verið sterk varð-
andi Kárahnjúka-
virkjun. „Þar stend-
ur hvað hæst bein-
skeytt og vel rök-
studd gagnrýni í
skýrslu Þorsteins
Sigurlaugssonar á
arðsemi fram-
kvæmdanna. Þessari
gagnrýni hefur ekki verið svarað á
sannfærandi hátt af ráðamönnum eða
fulltrúum Landsvirkjunar." Ámi segir
að vandræðagangur hafi einkennt síð-
ustu vikur og ekki hafi tekist að árita
samninga í byrjun desember eins og að
var stefnt. Þetta sýni að enn standi eitt-
hvað út af borðinu. „Þá kom einnig
fram mjög hörð gagnrýni af hálfu vís-
indamanna sem gerst þekkja til varð-
andi undirbúningsvinnu við gerð Norð-
lingaölduveitu. Það hefur einnig vakið
mikla athygli."
Óöagot
Hjörleifur Guttormsson, náttúrufræð-
ingur og fyrrum iðnaðarráðherra, segir
óðagot rfkisstjómarinnar í ákvörðunum
vegna virkjana og ál-
versframkvæmda
einkenna allan fram-
gang mála. Þar sé
verið að keyra málið
áfram án tillits til
ýmissa hluta eins og
efhahagsþáttarins.
„Ákvarðanir um
orkuverðið fara fram
á bak við luktar dyr
og umræðan er þar af leiðandi meira og
minna ágiskanir. Þó áhættan sé óheyri-
leg þá slá menn ekkert af, enda er verið
að gera út á ríkið.“
Hjörleifur segist telja mjög líklegt að
frestun áritunar samninga af hálfu
Alcoa þýði að óklárt sé með tímasetn-
ingar framkvæmda. Því kæmi ekki á
óvart að stjóm Alcoa muni ekki sam-
þykkja þetta eftir áramótin nema með
fyrirvara um tímasetningar sem mun
siðan fresta framkvæmdum.
Arni Finnsson.
Bjartsýn á framhaldið
Valgerður Sverrisdóttir, iðnaðar- og
viðskiptaráðherra, segir sér efst í minni
atburðir 19. júlí er undirrituð var viljayf-
irlýsing við álfram-
leiðandann Alcoa um
að reisa álver í Reyð-
arflrði. Samningaferl-
ið við Alcoa hafi tek-
ið ótrúlega skamman
tíma eftir að slitnaði
upp úr viðræðum við
Norsk Hydro í mars.
Valgerður segist
mjög bjartsýn á
Valgerður
Sverrlsdóttlr.
framhaldið eftir að samningar náðust
um raforkuverð frá Kárahnjúkavirkjun
og fleiri þætti málsins 13. desember.
„Maður verður þó alltaf að hafa fyrir-
vara á hlutum þar sem stjómir fyrir-
tækjanna era ekki búnar að skrifa und-
ir þessa samninga. Ég er þó orðin mjög
bjartsýn." Valgerður segir að þó að
framkvæmdir valdi spjöllum á náttúra
þá sé það ásættanlegur fómarkostnaður
miðað við þann gríðarlega ávinning
sem þama fæst.
Virkjanir, stóriðja og náttúruvernd:
Risavaxin og umdeild
virkjunar- og álversáform
- hundraða milljarða framkvæmdir í deiglunni
Á síðustu vikum ársins 2002 var
unnið stíft að samningagerð vegna
langstærstu framkvæmda í íslenskum
virkjunarmálum sem nokkra sinni hef-
ur verið ráðist í. Þegar þetta er ritað
liggur ekki fyrir endanlegt samþykki
samningsaðila hinna ýmsu verkþátta.
Eigi að síður er ljóst að íslensk stjóm-
völd hafa það að yfirlýstu markmiði,
þrátt fyrir hávær mótmæli, að af þess-
um framkvæmdum verði líkt og gerð
Norðlingaölduveitu í jaðri Þjórsárvera.
Munu allar þessar iramkvæmdir, svo
og bygging álvers Alcoa í Reyðarfirði,
stækkun álvers Norðuráls í Hvalfirði
sem og hugsanleg stækkun álvers í
Straumsvík, án efa hafa víðtæk áhrif í
íslensku efnahagslífi.
Samningar undirritaöir eftir
áramót
Nú í byrjun janúar 2003, þann 9. eða
10., mun að öilum líkindum verða sam-
þykkt af hálfu stjómar bandaríska ál-
risans Alcoa og einnig af stjóm Lands-
virkjunar að skrifa undir samninga
vegna raforkusölu og framkvæmda
vegna 322.000 tonna álvers Alcoa við
Reyðarfjörð. Líklega mun álverið sjálft
kosta mun meira en Kárahnjúkavirkj-
un. Meðan Hydro Aluminium var enn
inni í myndinni var talað um allt að
420.000 tonna álver sem kosta myndi
um 125 milljarða króna.
Samkomulag um texta samninganna
náðist þann 13. desember. í kjölfarið
mun Landsvirkjun að öllum líkindum
ganga til samninga við ítalska risafyr-
irtækið Impreglio SpA um byggingu
stíflu Kárahnjúkavirkjunar og að-
rennslisgöng samkvæmt tilboði ítal-
anna upp á 44,4 milljarða króna. Þar er
93,9% af kostnaðaráætlun ráðunauta
Landsvirkjunar. Búist er við að samn-
ingar við það fyrirtæki verði jafnvel
undirritaðir undir lok janúar.
Ef þessi áform ganga upp fara í gang
framkvæmdir sem sannarlega eru risa-
vaxnar á íslenskan mælikvarða og
reyndar á hvaða mælikvarða sem er.
Á ýmsu hefur gengið varðandi
þessi virkjunar- og álversáform.
Skömmu fyrir opnun tilboða í
virkjunarþáttinn kom m.a. upp
verulegur titringur þegar hver
stórverktakinn af öðram dró sig út
úr tilboðsgerðinni. Eftir stóðu tveir
verktakahópar sem buðu í allt
verkið og einn sem bauð í
hluta verksins þar sem
lykilverktaki
haföi gengið úr
skaftinu.
Fram-
kvæmdir við
Kárahnjúka-
stíflu og að-
rennslisgöng
úr Hálslóni
eiga að
hefjast í
júníbyrj-
un 2003,
Virkjunarsvæóió vlð Kárahnjúka
Hálslón veröur 57 ferkílómetrar en
til samanburöar er Þingvallavatn 83
ferkílómetrar aö stærö.
Þá má nefna Desjarárstíflu sem verð-
ur 60 metra há og 900 metra löng. Sauð-
árdalsstífla verður 25 metrar á hæð og
1.100 metrar á lengd. Ufsarstífla verður
32 metra há og 675 metra löng. Keldu-
árstífla verður 25 metra há og 1.450
metrar að lengd og Grjótárstifla verður
15 metrar að hæð og 500 metar löng.
Ríflega 65 kílómetra jarðgöng
Þá verða boruð gríðarmikil að-
rennslisgöng vegna virkjunarinnar,
samtals rúmir 65 kflómetrar að lengd.
Lengstu göngin verða frá Hálslóni, eða
39,8 km löng og 6,8-7,2 metrar í þver-
mál.
Norðlingaölduveita
Önnur virkjunaráform Landsvirkj-
unar en talsvert umfangsminni, þ.e.
Norðlingaölduveita í jaðri Þjórsárvera,
hefur ekki síður mætt andspymu hér-
lendis og erlendis á liðnum misserum.
Sem kunnugt er sagði Siv Friðleifsdótt-
ir umhverfisráðherra sig frá því að úr-
skurða um kærar sem fram hafa kom-
ið á niðurstöðu Skipulagsstofnunar í
umhverfismati fyrirhugaðrar Norð-
Hörður
Kristjánsson
blaöamaður
svo framarlega sem ákveðið verður í
janúar 2003 að reisa álver í Reyðarfírði
og virkja norðan Vatnajökuls. í fram-
kvæmdaáætlun virkjunarinnar má
enn fremur sjá að gert er ráð fyrir að
byrja að safna vatni í Hálslón í septem-
ber 2006. Gangi það eftir er hægt
að afhenda orkukaupanda raf-
magn til álversins í byrjun
aprfl 2007 og Kárahnjúka-
virkjun yrði tekin formlega í
notkun í byrjun júní 2007.
Uppsett aflvirkjun-
arinnar veröur
630 MW og
orkuvinnslu-
getan
4.450
GWh/ári.
Til saman-
burðar geta
virkjanir
Landsvirkjunar
í dag framleitt
Framkvæmdir viö Kárahnjúka
Vegagerö og gerö aökomuganga á virkjunarsvæöinu er þegar hafin. Búist er
viö undirritun samninga vegna stíflu og jaröganga í byrjun nýs árs.
V
alls 1.212 megawött. Vatnsaflstöðvamar
afkasta 1.107 MW, jarðgufustöðvar 63
MW og eldsneytisstöðvar 42 MW.
Gríðarleg mannvirki
Kárahnjúkavirkjun samanstendur í
raun af mörgum miðlunarstíflum og
öðram mannvirkjum. Stærst er Kára-
hnjúkastífla sem verður nærri eins og
þrír Hallgrímskirkjutumar á hæð, eða
190 metrar og 730 metra löng. Fyllingar-
efni í stíflunni verður um 8,4 milljónir
rúmmetra. Að baki stíflunni verður
Hálslón, sem verður hvorki meira né
minna en 57 ferkílómetrar að stærð og
verður mest 1 625 metar hæð yfir sjó.
Til samanburðar má nefha Þingvalla-
vatn sem er stærsta náttúrlega stöðu-
vatn á íslandi og 83 ferkilómetrar að
stærð. Þegar Hálslón er fullt verður
það 27 kílómetrar að lengd og hefur
miðlunarrými sem nemur 2.100 rúm-
hektómetrum.
lingaölduveitu. Jón Kristjánsson hefl-
brigðisráðherra hefur verið settur um-
hverfisráðherra í þessu máli og var
upphaflega búist við niðurstöðu hans í
nóvember. Hann tók sér þó viðbótar
frest og skipaði sérstakan vinnuhóp til
að fara yfir málið undir forystu Eiríks
Tómassonar lögfræðings. Er nú reikn-
að með að ráðherra úrskurði I málinu
í byrjun nýs árs.
Með gerð Norðlingaölduveitu hyggst
Landsvirkjun nýta vatn í Efri-Þjórsá
með því að gera stíflu við Norðlinga-
öldu í jaðri Þjórsárvera og mynda þar
lón. Vatni yrði veitt þaðan um jarð-
göng í Þórisvatn. Þar með yrði hægt að
framleiða með því aukið rafmagn í öll-
um núverandi virkjunum í Tungnaá og
Þjórsá. Er Norðlingaölduveita því talin
afar hagkvæm. Er þessi veita m.a. lyk-
illinn að því að hægt verði útvega
stækkuðu álveri Norðuráls í Hvalfirði
rafmagn á tilsettum tíma.
Hörð andstaða
DV-MYND TEITUR
Jón Sigurðs-
son vafinn í
álpappír
Víst er að ekki
eru allir á eitt
sáttir um virkj-
unaráform við
Kárahnjúka né
gerð Norðlinga-
öldumiðlunar. Allt
árið 2002 hefur
reyndar einkennst
af mótmælum nátt-
úruverndarsamtaka og
áhugamannahópa gegn
virkjanaáformum og ál-
versframkvæmdum.
Styttan af þjóðhetjunni
Jóni Sigurðssyni fyrir
framan Alþingishúsið á
Austurvelli, vöfðum í
álpappír, hefur verið
eins konar tákn-
mynd þessara mót-
mæla. Hafa is-
lenskir mótmælendur einnig fengið
erlend náttúruvemdarsamtök í lið
með sér. Talið er að það hafi m.a.
valdið því að sænskir og franskir
verktakar, sem hugðust bjóða í
Kárahnjúkaframkvæmdir, drógu
sig til baka.
Friðlýst Ramsar-svæði
Þjórsárver eru friðlýst og skil-
greind sem svonefnt Ramsar-svæði
samkvæmt alþjóðlegum samþykkt-
um. Frá fyrstu tíð friðlýsingar 1981
hefur þó verið gert ráð fyrir að
Landsvirkjun sé heimilt að mynda
lón með stíflu viö Norðlingaöldu í
allt að 581 m hæð y.s. að ákveðnum
skilyrðum uppfylltum.
í umdeildri niðurstöðu Skipu-
lagsstofnunar er hins vegar fallist á
gerð stíflu sem myndar Norðlinga-
öldulón í 575 m.y.s. Yrði hún að
þremur fjórðu hlutum utan
friðlandsins og stíflan sjálf yrði um
5 km utan við mörk þess.
Þrátt fyrir að þessi áform gangi
skemur en ákvæði friðlýsingar frá
1981 hafa deilur um virkjunar-
áform í eða við Þjórsárver verið
mjög háværar. Harðar gagnrýnis-
raddir hafa m.a. komið frá vísinda-
mönnum sem tekið höfðu þátt í út-
tekt á þessum áformum. Frægt
varð er dr. Ragnhildur Sigurðar-
dóttir kom fram í viðtali og lýst því
hvemig Landsvirkjun eða ónafn-
greindur verkfræðingur hjá fyrir-
tækinu hefði beitt hana óeðlilegum
þrýstingi. Var þessu harðlega mót-
mælt af Landsvirkjunarmönnum
og m.a. vísaði Friðrik Sophusson,
forstjóri Landsvirkjunar, ummæl-
unum algjörlega á bug.