Dagblaðið Vísir - DV - 28.12.2002, Blaðsíða 27

LAUGARDAGUR 28. DESEMBER 2002
Helqarhlacf H>V
27
Þjóðin er ráðvillt
„Áriö 2002 er árið sem íslenska
þjóöin hefur veriö svolítiö ráð-
villt. Efnahagslif og atvinnu-
ástand er ekki
enn komið upp úr
þeirri lægð sem
það hefur verið í.
Deilurnar um
virkjun eða ekki
virkjun virðast
engan enda ætla
að taka,“ segir
Dúi Landmark
kvikmyndagerð-
armaður. „Mér sýnist við vera að
gera sömu mistök í innflytjenda-
málum og Evrópuþjóðir gerðu fyr-
ir 10-15 árum. Umræða um þau er
oft byggð á misskilningi og rang-
hugmyndum og fer því miður oft í
neikvæðan og einhæfan farveg.
Sama mætti kannski segja um
ESB. Ég fagna einnig tímabærri
umræðu um viðskiptasiðferði á ís-
landi.“
Græða klukkutíma í viðbót
„Ég flutti heim á árinu eftir
tveggja ára búsetu erlendis. Þaö
sem ég tók strax eftir var hve við-
skiptalífið og
ýmsar hliðar þess
eru orðnar áber-
andi,“ segir Bene-
dikt Karl Valdi-
marsson, ráðgjafi
í almannatengsl-
um hjá Athygli.
„Viðskiptaskólar
eru yfirfullir,
fréttum úr við-
skiptalífi er gert
hátt undir höfði og menn ræða um
að breyta klukkunni til samræmis
við Evróputíma til að græða
klukkutíma í viðbót. Þá erum við
Islendingar nú að eignast okkar
fyrstu milljarðamæringa - og þeir
eru á forsíðum slúðurpressunnar.
Þeim eiga allir að líkjast. Þetta er
athyglisvert. Sýnir hvemig fyrir-
myndirnar í þjóðfélaginu breytast
á hverjum tíma og eftir höfðinu
dansa limirnir. Einnig var
virkjunar- og stóriðjuumræða
áberandi á árinu en engu að síður
var hún í ákveðinni kyrrstöðu.
Menn tala án þess að umræðan
skili neinu nýju, heldur eru allir í
sömu förunum áfram.“
Firrt og fjar-
læg
raunveru-
leikanum
„íslenskt þjóð-
félag er á fleygi-
ferð og við finn-
um öll fyrir því. í
spjallþáttum og
sjálfshjálparbók-
xun er mikið tal-
að, meðal annars um nauðsyn
þess að hægja á i persónulegu
lífi,“ segir Kristrún Heimisdóttir
lögfræðingur. „Á sama tíma er
ekkert talað um djúpstæðari þjóð-
félagsbreytingar, þær sem fjöl-
miðlarnir fatta ekki. Breytingar á
eignarhaldi fyrirtækja, á mörkuð-
um, á háskólastiginu á Islandi, á
þjóðkirkjunni, á bókmenntum, á
fjölmiðlum, á stöðu íslands í
heiminum - um þetta er ekki far-
ið að fjalla af viti. Fyrir vikið
verður hin svonefnda þjóðarsál
næstum firrt og fjarlæg raunveru-
leikanum. Það verður óbærilega
létt að vera íslendingur og bláa
höndin virkar sakleysisleg, næst-
um eins og samkvæmisleikur."
Þverrákóttir vöðvar
„Eins og fyrri
daginn í stað rök-
ræðna þá fara Is-
lendingar í álflog.
Beita þá mest
þverrákóttum
vöðvum líkt og
við höfum erft
okkar genagerð
frá Gretti, Gunn-
laugi ormstungu
eða Skarphéðni - nema hvað þeir
voru allir niðjalausir," segir Val-
garöur Egilsson læknir og rithöf-
undur. „Þetta fannst mér áberandi
á árinu; að rökræðum nenna
menn ekki. íslendingar eru enn á
þessu stigi. Öll stóru málin sem
komu upp á árinu fengu þessa
meðhöndlun."
Valgarö
Egilsson.
Kristrún
Heimisdóttir.
Dúi Landmark.
Þjóðarsál og mannlíf á árinu 2002
Handfrjáls þjóð í
hátíðarskapi
Að morgni nýársdags 2002, þegar
síðustu glæður í áramótabrennum
voru að slökkna, voru aðrir eldar
jafnframt að brenna út á íslandi.
Bál þenslu og eyðslu sem einkennt
hafði árin á undan. Tímabil nýja
hagkerfisins. Við slíkar kringum-
stæður - þegar einhvers konar
kaflaskil verða - koma gjaman fram
á sjónarsviðið í þjóðfélaginu ný
gildi ýmiss konar. Þá er veður til að
skapa, eins og skáldið Tómas kvað.
I stað þess að gleypa hálfan heiminn
og leggjast í landvinninga fór fólk
að hugsa inn á við og huga að sér
sjálfu. Engu að síður gat hin undar-
lega íslenska þjóð ekki á árinu sem
nú er að líða í skaut alda - frekar en
í annan tima - leynt því hvert eðli
hennar er. Alltaf komu upp á árinu
dægurflugur sem settu sterkan svip
á mannlífið. Voru eins og krydd á
krásir og þjóðarrétti.
Heima að bía börnunum
Eitt skýrasta dæmið um breytt
hugarfar þjóðarinnar og iimhverfa
hugsun er að nýbakaðir pabbar
tóku því fagnandi að geta komist í
fæöingarorlof með nýfæddum ung-
unum sínum. Nýleg lög opna mögu-
leika á slíku. Velflestum pöbbum
þótti þetta mikil sæla og skapa nán-
ari tengsl milli sín og unganna
sinna að geta verið heima að bía
þeim. Fást við bleiuskiptingar og
fleira í þeim dúr.
Þá varð mikil og almenn þátttaka
í viðbótarlífeyrissparnaði og það
meðal fólks í öllum starfstéttum. Al-
gengt er að fólk sé að leggja fáein
prósent af launum sínum fyrir til
þess að geta átt sældarlíf í ellinni og
þá leggur vinnuveitandi í púkkið
sömu tölu. Þetta hefur þótt kostaboð
og almenn búhyggindi að leggja til
elliáranna með þeim hætti
Kínaforseti raskar rónni
I pólitíkinni var stórtíðindalaust.
Ingibjörg Sólrún og Reykjavíkurlist-
inn héldu áfram völdum í Reykja-
vík, .þrátt fyrir harða keppni frá
Birni Bjarnasyni og Sjálfstæðis-
flokknum. Og sitjandi meirihlutar
vitt og breitt um landið héldu gjarn-
an áfram völdum sínum, styrk og
stöðu.
Kínaforseti, Jang Zemin, kom til
landsins í júní. Heimsókn kappans
úr austrinu varð heldur betur til
þess að þjóðin hrökk upp af standin-
um. Til þess að raska ekki hugarró
forsetans voru settar ákveðnar
skorður gagnvart liðsmönnum kín-
versku hreyftngarinnar Falun Gong
en þeir komu hingað gagngert til að
mótmæla forsetanum og stjórnar-
háttum í landi hans. íslendingar
Sr. Hjálmar Jónsson
„Hvar er vitundin um aö öll séum
viö á sama báti, hvar er samvit-
undin - ööru nafni samviskan?“
DV-MYND: GVA
vinsælda. I nýjum smelli spurðu
Stuðmenn hvort þú myndir ekki eft-
ir mér. írafár var einnig hljómsveit
sem sló í gegn og seldi öðrum betur
í jólaplötuflóðinu. Söngkona sveitar-
innar, Birgitta Haukdal, var með
hárið í íðilfógrum fléttum sem
skyndilega fór aftur að þykja smart.
Hafið var kvikmynd ársins. Þjóð-
in flykktist í bíó og í framhaldinu
fóru allir, ungir sem aldnir, að hafa
skoðanir á efni myndarinnar. Kvik-
myndaleikstjórinn Baltasar gekk í
framhaldsskóla og talaði um órétt-
læti kvótakerfisins og þá var út-
gerðarmönnum svo gott sem nóg
boðið.
Forsetinn og flár heimur
Árið 2002 var af Sameinuðu þjóð-
Meö heyrnartól á eyranu
Nú má enginn aka og tala í farsíma um leiö nema nota handfrjálsan búnaö.
Handfrjáls búnaöur seldist eins og heitar lummur á árinu.
Mótmælt
Mótmælendunum í Falun Gong voru
settar þröngar skoröur þegar þeir komu
til aö mótmæla heimsókn Kínaforseta
hingað til lands i sumar. Því ráöslagi var
með táknrænum hætti harölega
mótmælt af íslendingum sem töldu
þetta vega aö tjáningarfrelsinu.
sjálfir létu heldur ekki sitt eftir
liggja í mótmælaaðgerðum.
Kári undir smásjánni
Ríkisábyrgð upp á 200 milljarða
króna, sem deCode fékk á vordögum
til að koma á laggirnar lyfjaþróun-
armiðstöð hérlendis, vakti mikla at-
hygli. Þar þótti mörgum sem „hið
mikla fyrirtæki", eins og forsætis-
ráðherra komst að orði, fengi óeðli-
lega forgjöf frá opinberum aðilum.
Þessar óánægjuraddir fengu síð-
an nýtt líf og þeim sem ráðstöfunina
höfðu gagnrýnt töldu allar sínar
röksemdir hafa gengið upp þegar
Kári Stefánsson og forkólfar lE
sögðu upp hundruðum starfsmanna
í haust.
Hér að framan voru hörðu málin
reifuð en sitthvað var auðvitað í
mjúka pakkanum. Eitt af því
skemmtilegra á árinu voru byggða-
hátíðir sem víða var efnt til sl. sum-
ar. Þar var byggt á sögu byggðanna
og skemmtilegheitin fléttuð inn í.
Þarna má nefna Humarhátíð á
Höfn, Ljósanótt í Keflavík, Sælu-
viku í Skagafirði, Fiskidaginn
mikla á Dalvík og fleira. I Reykjavík
var haldin Menningamótt í ágúst,
sem raunar endaði með syngjandi
fylliríi og gauragangi þegar komið
var fram undir morgun. Ómenning-
amótt sögðu sumir - og hristu höf-
uðið yfir drukknum unglingum,
glerbrotum og ælu á götunum.
Handfrjálsir símar og fléttur
í hári
I desember var löggan áberandi á
götum borgarinnar að athuga um-
ferðarmenninguna; það er fólk sem
margt hvað var væntanlega á heim-
leið frá jólahlaðborðunum sem nú
eru það vinsælasta sem býðst á að-
ventunni. Þúsundir ökumanna hafa
verið stöðvaðar. Bæði var athugað
hvort þeir væru með bjórglóð í blóði
eða handfrjálsan búnað tengdan við
farsímann. Vegna nýrra laga-
ákvæða um að enginn megi keyra
með símann í hendinni seldist
handfrjálsi búnaðurinn í haúst eins
og heitar lummur, rétt eins og fóta-
nuddtækin um árið.
Sem fyrr höfðu popparar landsins
mikil áhrif á tísku og tíðaranda. I
svörtum fötum og Land og synir
voru hljómsveitir sem nutu mikilla
unum nefnt Ár fjalla. Islendingar
tóku virkan þátt í þessum leik. Um-
fjöllun um fjöll varð áberandi og
margir brugðu undir sig betri fætin-
um og héldu til fjalla. Þá var á veg-
um DV og Landvemdar efnt til
kosningar á íslenska þjóðarfjallinu.
Meira en helmingur þátttakenda
sagði það vera Herðubreið sem hef-
ur verið nefnd drottning íslenskra
fialla.
„Val á þjóðarfjallinu finnst mér
snjöll hugmynd. Þetta hefur greini-
lega snert strengi í brjóstum," sagði
Ólafur Ragnar Grímsson við DV, for-
seti hinnar undarlegu þjóðar sem tók
sér fjöllin í hjartastað, mótmælti
Kínaforseta og gerði handfrjálsan far-
símabúnað að þarfaþingi. Fyrir svo
utan margt annað sem að stórmálum
varð - en verður hins vegar næsta
smátt i sniðum í samanburði við stór-
tíðindi ársins í hinum fláa heimi.
Göfgin ekki áberandi
„Utan frá séð eru hin göfugu
markmið ekki mjög áberandi í
stjómun og ráðstjórn peninga-
manna á þessu sumri, þeirra sem
fara með stóra hluti fjármagns í
okkar landi," sagði sr. Hjálmar
Jónsson, dómkirkjuprestur í
Reykjavík, í messu síðasta sunnu-
dag í júlí sl. sumar. Þar gerði hann
að umtalsefni mál í viðskiptalífinu
sem bar hátt um þær mundir.
Nefndi Hjálmar gjaldþrot Nanoq,
eignarhaldið á Spron, viðskiptaferli
og stefnumið hjá Baugi - og slag um
eignarhald á fjölmiðlum.
Frumskógarlögmál
„Hver er fyrst og fremst að hugsa
um almannahagsmuni? Hvar er vit-
undin um að öll séum við á sama báti,
hvar er samvitundin - öðru nafni
samviskan? Er það efst í huga að
styrkja og efla gott þjóðfélag í landinu
þar sem allir skuli metnir jafnir? Eða
er þjóðræknin, vináttan við fólkið í
landinu, þjóðina, svo grunn að frum-
skógarlögmálin ein verði að ráða,“
sagði sr. Hjálmar í ræðu sinni.
Hann vitnaði til þess að stórbokkar
Sturlungaaldar á íslandi hefðu ekki
sést fyrir þegar þeir hefðu lagt allt í
sölurnar fyrir auð. Þá hefði þjóðin
misst sjálfstæði sitt. Þessu mættu þeir
ekki heldur gleyma sem nú um stund-
ir tækjust á um stóra hagsmuni. Um-
gjörð mannlífsins, bragurinn á þjóðar-
heimilinu þyrfti að vera friðsamur og
ábyrgur.
Verðugri hugsjónir
„Miklu verðugri hugsjónir eru til
en þær að leggja alla stund á verald-
arumsvif. Margt er dýrmætara að
berjast fyrir,“ sagði sr. Hjálmar. Er
óhætt að segja að þessi ræða hans
hafi vakið meiri athygli en marga
annarra presta sem stigu í stólinn á
því herrans ári 2002. -sbs