Dagblaðið - 31.03.1978, Blaðsíða 16

20
/*
DAGBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 31. MARZ 1978.
Odípús á íslenzku
Bók
menntir
KRISTJÁN
ÁRNASON
ödipús konungur aftir S6f ókles.
Isianzk þýðing Helga H&tfdanarsonar.
Mél og manning 1978.
Undarlegt má þaö teljast, þegar litið
er á öll þau kynstur af skáldsögum og
ljóðum sem hér eru látin á þrykk út
ganga á ári hverju, hve litið er aftur
gert af því að gefa út leikrit, og raunar
fremur hallaerislegt, að hér á landi
skuli ekki fáanleg á prenti verk höf-
unda eins og Ibsens, Strindbergs, Tsjé-
koffs og Brechts nema helzt á ensku,
þótt mjög svo frambærilegar þýðingar
á verkum eftir þessa menn hafi verið
gerðar á íslenzku. Það er engu líkara
en hlutaöeigandi aðilum hafi aldrei
dottið það i hug, að þaö megi hafa
gaman af leikritum öðruvisi en að sjá
þau eða heyra þau leikin, en það er að
sjálfsögðu mesti misskilningur, og ein-
mitt um þau leikverk sem mest skáld-
skapargildi hafa gildir það, aö betra er
fyrir þann sem hefur smávegis
ímyndunarafl „to act the play himself
in the theatre of his own mind”, eins
og einhver komst að orði, en að horfa
á klúðurslega leiksýningu, þar^Lm
kannski leikari er látinn gera leikfimi-
æfingar um leið og hann fer með mjög
svo spaklegan texta og meira er gert til
að draga athyglina að frumleika leik-
stjórans en því sem höfundur er að
burðast við að segja með verkinu, —
eða þar sem menn verða að þola þá
raun, svo vitnað sé I hina ódauðlegu
ræðu Hamlets yfir leikurunum, að
heyra „einn hrikalegan lokkaláng vera
aö sundurslíta sárar tilfinningar, tæta
þær til agna, til að skera með því að
innan eyrun bakbekkja-rílsins, sem
sjaldan er fær um að skilja annað en
skvaldur og skrípalæti.” (Þýð. M.J.).
Það skal tekið fram, að hiö ofan-
sagða á engan veginn við um hina
óvenju vönduðu sýningu Þjóðleik-
hússins á ödípúsi konungi, sem er
sjaldgæfur vottur þess, að leikhús okk-
ar séu fær um að flytja harmleiki. Og,
sjá, nú er ödípús meira að segja
kominn út á prenti, og má þá segja, að
farinn sé að vænkast hagur klassískra
verka á íslandi, ef jafnvel bókaútgef-
endur vita af því, að þau eru til.
„Hætt get ég ekki:
sannleikann
skal leiða í Ijós"
Það vill raunar svo til, að harm-
leikurinn um ödípús konung er ein-
mitt nefndur I gömlu riti um skáld-
skaparlist sem dæmi þess, að harm-
leiks megi njóta með lestri ekki síður
en með því að horfa á hann á leik-
sviði: það sem gerist I verkinu sé þess
eðlis, að hárin geti risið á höfði manns
við það eitt að heyra frá því hermt.
Bezt er því sennilega að vera ekkert að
hrella menn með því hér að rekja fyrir
þeim þá sorgarsögu eða að reyna að
túlka hana á annan hátt en þann, að
ödípús má framar öðru teljast hetja
og píslarvottur sannleikans, þessa
hvimleiöa fyrirbrigðis, sem mörgum
mundi þykja bezt niður kominn lengst
ofan i kjallara, á stað sem enginn er
líklegur til að álpast til aö finna,
þannig að menn þurfi lítt að óttast það
að verða ónáðaðir I sinni lífslygi. En
þetta hefur bara ekki verið eins auð-
velt I henni Þebu I gamla daga og
það er orðiö nútildags hér um slóðir,
þvi hinir fornu guðir Grikklands
höfðu þá árátttu að vera með nefið
niðrí i öllu og linntu oft ekki látum
fyrr en það var afhjúpað sem betur
hefði mátt kyrrt liggja og betur hefði
mátt sveipast hulu þagnar eins og
bankareikningar tslendinga erlendis.
Ó, hjónabönd!
Um þýðanda verksins gildir orðið
Sófókks
það sama og um höfundinn, að það fer
að verða meira en óþarft að hengja
á hann sveig, en því ber þó ekki að
leyna, að þetta verk gefur enn fremur
tilefni til sliks en fyrri leikritaþýðingar
hans, þvi hún er lausari við allt sem
heitir flúr og nær óvenjumiklum þétt-
leika og tærleika hins talaða orðs.
Raunar virðist Helgi betur I essinu
sínu þegar hann þýðir Sófókles en
þegar hann þýðir Shakespeare, þar
sem ljóðræn kliðmýkt þýðandans
hæfir síður gustmeira og hrjúfara
tungutaki hins síðarnefnda. Þetta
sýnir, að allt er ekki undir því komið
að þýða úr frummáli, en það segir sig
hins vegar sjálft, að meiri hætta hlýtur
að vera á því en ella að þýðandi fjar-
lægist „rétta” merkingu frumtextans
og hugblæ, ef svo er ekki gert. Hefði
Helgi til að mynda þýtt Antígónu úr
frummáli, er eicki víst að hann hefði I
þýðingu sinni á hinu mikilvæga orði
deinos í kórsöngnum fræga um mann-
inn fylgt eldri þýðingum islenzkum á
þeim kórsöng, þar sem orðið er þýtt
með „undur” og „dásemd”, því merk-
ing þess felst I rauninni miklu fremur I
orðunum: geigvænlegur, óghvekjandi,
máttugur, slyngur, enda er orðið
notað þar um þá tvifættu dýrategund,
mannskepnuna, og þaö síður en svo í
anda neinnar manndýrkunar eða
mannhyggju.
Eins má að þvi finna, að I ödipúsi
skuli ekki fylgt frumtextans hljóðan I
hinu sterka kalli ödípúsar siðast I
leiknum: ó, gamoi, gamoi, sem út-
leggst bókstaflega „Ó, hjónabönd,
hjónaböndl”, en hljóðar í þýðingu
Helga: „Ó, hvílikt hjónaband!” Fleir-
talan, sem á frummálinu er fylgt eftir I
framhaldinu, kemur að vísu á óvart,
en gefur þessu kalli þeim mun víðari
skírskotun, svo viða, að harðgift ís-
lenzkt barnafólk gæti jafnvel rankað
við sér i sætum sínum og spurt sjálft
sig, hvers vegna í ósköpunum þaö sé
að fæða börn inn I þennan heim, þvi
vera má, að eitthvað sé til I þeim
orðum, er kórinn hafði áður mælt:
Dauölegra manna marklaust líf
met ég sem skuggann af ekki neinu.
Hverjum fékk auönan í aöra hönd
annaö en sýndar-gengi
sem brunniö erútfyrr en að er gáö
eins og roðinn á kvöldsins himni?
Kristján Árnason
1X2 1X2 1X2

í Verzlun Verzlun Verzlun )
30. leikvika — leikir 25. marz 1978.
Yinningsröð: 1X2 — 12X — 21X — 1 2 1
1. vinningur: 11 réttir — kr. 91.500.-
200 (Akranes) 5282+ 9351 (Rvk) 32003 (Rvk) 32657 (Rvk) 34192
(Mfsv)
2. vinningur: 10 réttir — kr. 4.400.-
1182 7545 30007 31575 + 32791 34264 40651
1469 7622 30152 31576+ 32927+ 34305 40966
2006 7889 30632 32132 33281 34403 41169
6702 8171 30668 32198 33333 40253 41242
6743 8231 31077 32282 33361 40352 54687
7081 8277 31435 + 32545 33909 40398
7179 9374 31467 + 32667 34102 40489 +nafnlaus
7469 9766 31496 32762 34165 40503
Kærufrestur er til 17. april kl. 12 á hádegi. Kærur skulu vera skrif-
lcgar. Kærueyðublöð fást hjá umboðsmönnum og aðalskrifstofunni.
Vinningsupphæðir geta lækkað, ef kærur verða teknar til greina.
Handhafar nafnlausra seðla verða að framvisa stofni eða senda
stofninn og fullar upplýsingar um nafh og heimilisfang til Getrauna
fyrir greiðsludag vinninga.
GETRAUNIR — íþróttamiðstöðin — REYKJAVÍK
A S A litsjónvarpstæki
og rósaviður
Mjög
reynsla
og 26”, hnota
A myndlampi.
Yfir 30 ára
&Co
Suðurtandabraut 10 R.
Simi 81180.
DRÁTTARBEiZLI — KERRUR
Vorum að taka upp 10" tommu hjólastall
fyrír Combi Camp og fleiri tjaldvagna.
Höfum á lager allar staerAir af hjolastellum
og alla hluti i kerrur. sömuleiflis allar gerAir
af kerrum og vögnum.
ÞÓRARINN KRISTINSSON
Klapparstíg 8. Simi 28616 (Heima 72087)
Ferguson litsjónvarps-
tækin. Ameriskir inn-
línumyndlampar. Amer-
ískir transistora*- og
díóður.
ORRI HJALTASON
Hagamel 8, sfmi 16139.
Húsbyggjendur, byggingaverktakar:
Eigum á lager milliveggjaplötur úr gjalli.
Stærð 50 x 50 cm. Athugið verð og greiðslu-
skilmála.
Loftorka sfI Dalshrauni 8 Hafnarfirði, simi 50877.
Tilvalinn stóll til fermingargjafa.
Framleiðandi:
Stáliðjan Kópavogi
KRÓM HÚSGÖGN
Smiðjuvegi 5. Kópavogi. Simi 43211
G.G. Innrömmun
Grensásvegi 50, simi 35163, opM) fré kl. 11-6. ÁOur Njólsgötu
106.
Tökum allt til innrömmunar og aðstoðum við ramma-
val. Strekkjum á blindramma. Gott úrval af útlendum
og innlendum rammalistum. Höfum einnig matt gler og
glært gler. Póstsendum um land allt.