Vísir - 30.08.1975, Blaðsíða 6

6
Visir. Laugardagur 30. ágúst 1975
VÍSIR
Útgefandi: Reykjaprent hf.
Ritstjóri: Þorsteinn Pálsson
Auglýsingastjóri: Skúli G. Jóhannesson
Auglýsingar: Hverfisgötu 44. Simar 11660 86611
Afgreiösla: Hverfisgötu 44. Simi 86611
' Ritstjórn: Síöumúla 14. Simi 86611. 7 linur
Askriftargjald 800 kr. á mánuöi innaniands.
i lausasölu 40 kr. eintakið. Blaðaprent h.f.
Upplýsingaskylda
Hér á landi hafa ekki verið i gildi neinar réttar-
reglur um upplýsingaskyldu stjórnvalda. í krafti
þess, að engin lagaskylda hvilir á stjórnvöldum
um þessi efni hafa embættismenn oft á tiðum til-
hneigingu til þess að sitja á upplýsingum. Það
væri þvi að ýmsu leyti æskilegt að kveðið yrði
upp úr um rétt almennings og fjölmiðla til upp-
lýsingaöflunar hjá opinberum aðilum.
Þó að samstarf fjölmiðla og stjórnsýslukerfis-
ins sé yfirleitt gott, er þvi ekki að leyna, að emb-
ættismenn eru gjarnir á að varpa huliðshjálmi
yfir atriði, er þeir hafa til meðferðar eða geta
veitt upplýsingar um. 1 þessu sambandi er þó rétt
að hafa i huga, að oft fylgir þvi nokkur fyrirhöfn
og vinna að veita upplýsingar. Það væri ósann-
girni að taka ekki tillit til slikra aðstæðna.
Hitt gerist þó allt of oft, að beinlinis er reynt að
halda staðreyndum um einstök mál leyndum.
Hér getur verið um að ræða stór málefni jafnt
sem smá. Þannig getur t.d. verið verulegum
vandkvæðum bundið að fá upplýsingar hjá opin-
berum aðilum um jafn-einfalda hluti og hversu
margir menn eru sendir á tilteknar ráðstefnur
erlendis og hversu miklu fé er varið til þessháttar
ferða.
Innheimtumenn rikisins, eins og t.d. sýslu-
menn, bæjarfógetar og tollstjóri, fá auk fastra
embættistekna sérstök innheimtulaun, sem i
nokkrum tilvikum eru margföld á við grunnlaun-
in. Hér um mjög sérstæðar launagreiðslur að
ræða. En það er ekki unnt að fá upplýst, hvað ein-
stakir embættismenn hafa fengið i innheimtu-
laun. Af opinberri hálfu er litið svo á, að birting
slikra talna sé árás á viðkomandi embættismenn.
f fljótu bragði verður þó ekki séð, að það sé at-
laga að viðkomandi mönnum þó að greint sé frá
hverjar tekjur þeirra eru lögum samkvæmt.
Þetta er litið dæmi um það, hversu embættis-
mannakerfið getur verið lokað. Hér er þó ein-
vörðungu um að ræða lögmæltar launagreiðslur,
og þær ætti ekki að þurfa að fela.
Ýmiss konar tilvik af þessu tagi sýna nauðsyn
þess, að settar verði ákveðnar reglur um upplýs-
ingaskyldu. Á Alþingi hefur verið til meðferðar
frumvarp til laga um þessi efni. Það var þó þeim
annmörkum háð, að það festi leyndarstarfsemina
i sessi miklu fremur en hitt, enda náði það ekki
fram að ganga.
Það er afar þýðingarmikið að vinna nýtt frum-
varp, er raunverulega tryggði almenningi og fjöl-
miðlum rýmri aðgang að opinberum gögnum.
Réttar upplýsingar eru forsenda heilbrigðra
þjóðmálaumræðna. Þess vegna er afar brýnt að
tryggja fjölmiðlum greiðari aðgang að upplýs-
ingum um opinber málefni.
Miklu erfiðara er að þvinga stjórnmálaflokka
með löggjöf til upplýsingaskyldu. En eigi að siður
er ástæða til þess að gagnrýna, hversu lokaðir
stjórnmálaflokkarnir eru i raun og veru. I þvi
sambandi má til að mynda minna á fjármál
þeirra. Hvaða skýringar eru t.d. á hinum miklu
byggingarframkvæmdum flokkanna á þrenging-
artimum eins og nú eru? Slikum spurningum þarf
að svara.
Konur lóto
meira að
sér kveða
ó glœpa-
braut
Konur hafa veriö meöal flugræningja, og vitaö er meö vissuumeina arabiska konu, sem stjórnaöi
flugránsflokki Svarta september. Sérfræöingar Sameinuöu
þjóöanna segja að aukning af-
brota, sem stúlkur eða konur
hafa framið, sé svo mikil, að
löggjafar, dómarar og lögregla
víða um heim verði senn að
grlpa til sérstakra ráðstafana til
að mæta henni. Fáir hafa
hegningarhús eða endur-
hæfingarhæli til að hýsa þennan
aukna fjölda afbrotakvenna,
sem lögin hafa haft hendur i
hárinu á.
Þetta vandamál verður eitt
aðalmálið á dagskrá þessarar
tveggja vikna glæparáðstefnu,
sem hefst núna á mánudaginn.
Meðal annarra mála verða svo
alþjóðleg hryðjuverkastarf-
semi, listaverkaþjófnaðir,
skipulögð glæpasamtök, aukið
ofbeldi og endurskipulagning
hegningarlaga.
Eftir því sem höfundar
skýrslunnar ofannefndu segja,
þá kom þessi aukning afbrota ,
kvenna ekki á óvart. Eftir þvi
sem bilið hefur minnkað milli
hlutverkaskipta kynjanna „ætti
mönnum að vera ljóst, að konur
öðlast um leið þá möguleika,
sem karlar sátu áður einir að,
og á það jafnt við á refilstigum
sem I öðru dagfari,” segja þeir.
Skýrslur alrikislögreglu
Bandarikjanna (FBI) hafa sýnt,
að á tólf ára timabili fram til
ársins 1972, hefur fjölgað mjög
konum, sem komizt hafa I kast
við lögin. Handtökur á konum
hafa þrefaldazt miðað við f jölg-
un á handtökum karla.
A þessu tímabili jókst tiðni
þess, að konur væru handteknar
vegna rána um 277%, meðan
handtökur ræningja af sterkara
kyninu jukustuml69%. Svipaðan
mun er svo að finna i skýrslum
yfir aukningu fjársvika (280%
méðal kvenna, en 50% meðal
karla), þjófnaða (allt að 303%
hjá konum en 82% hjá körlum)
eða innbrota (allt að 168% hjá
konum miðað við 63% hjá körl-
um).
Þessi reynsla Bandarikja-
manna hefur svo speglazt i
þjóðlifi annarra landa. Japan
hefur til dæmis upplýst, að af
heildarfjöldí: afbrotafólks hafi
hlutur kvenr a aukizt úr 9,8%,
sem var árið 1962, upp I 13,6%,
sem var 1972.
1 Vestur-Þýzkalandi hefur
hlutur afbrotakvenna aukizt úr
15,4% afbrotamanna árið 1963 i
17,1% árið 1970. 1 Kanada tvö-
faldaðist þetta hlutfall á árun-
um frá 1960 til 1969, og I Noregi,
bar semkonur höfðu aldrei farið
upp fyrir 4% af öllu afbrotafólki
fram til ársins 1958, eru konur
nú orðnar 10% afbrotamanna.
Þótt þessar tölur séu byggðar
á þeim fjölda, sem refsivöndur
laganna kemst i tæri við, og þvi
eðlilega háðar þvi, að löggæzlan
hefur ef til vill hert eftirlit sitt
með kvenfólki, þá gefa þær vis-
bendingu um, hver þróunin er.
Samkvæmt skýrslunni, sem
er rætt um, þá hafa sérfræðing-
ar S.þ. fundið áberandi mikla
aukningu á afbrotum unglings-
stúlkna. I sumum löndum þykir
það naumast lengur tiðindum
sæta, þótt stúlkur hafi tekið þátt
I innbrotum, bilþjófnuðum eða
jafnvel fjárþvingun.
Á ráðstefnu Sameinuðu þjóð-
anna um glæpamál, sem hefst I
Genf I næstu viku, mun bera á
góma éinn kaflinn i þróun jafn-
réttinda konunnar, og sennilega
sá óæskilegasti. Nefnilega aukin
hlutdeild veikara kynsins I af-
1 brotum.
i skýrslu, sem gerð hefur ver-
ið fyrir ráðstefnuna, er fjallað
um sivaxandi þátt konunnar i
glæpum, sem sagður er áber-
andi um heim allan. Er þar bent
á, að glæpaheimurinn sé ekki
lengur einkavettvangur karl-
kynsins.
Á þessu yfirstandandi alþjóða
kvennaári rennur það upp fyrir
mönnum, að konur slást, stela,
svikja og neyta eiturlyfja meir
en nokkru sinni fyrr. I skýrsl-
unni, sem lögð verður fyrir ráð-
stefnuna, er vakin athygli á þvi,
aö jafnhliða þvi sem konur leit-
ast við að ryðja sér rúm við hlið
karlmannsins réttu megin við
lögin, hafa sumar þeirra haslað
sér völl við hlið afbrotamann-
anna röngu megin við lög og
rétt.
Konur hafa jafnvel gengið I lið með bankareningjum og hasla sér
völl núna á kvennaárinu á hinum óliklegasta vettvangi.

m mm
Umsjón: GP