Lesbók Morgunblaðsins - 31.12.1946, Blaðsíða 2

518
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
siglingaleið hans alla leið frá Njörva-
snndi norður með Englandi, Skot-
landi, Hjaltlandi, til íslands og ]>að-
an norður til Scoresbysunds á Gr.cn-
landi (Vilhj. Stefánsson). Þá var ís-.
land nefnt *l'hule, og virðast lýsingar
hans á landinu bera hess vitni, að
hann hafi hafst við um tíma á Norð-
urlandi: „Á því landi eru sumarnæt-
urnar bjartar, vegna þess að á þeim
tíma gengur sólin hærra, og þótt hún
sjáist ekki sjálf. þá leg'gur nóga birtu
af henni. En um sólstöður er þar nátt-
leysa, því að þá er sólin vfir sjón-
deildarhring“.
• Næstu fregnir, sem menn hafa svo
af lslandi. eru allar frá Irum. Er þar
fyrst' getið um St. Brendan eða
„Brendan sæfara", j'rskan munk. sem
fór rannsóknaför norður í hiif ein-
hverntíma á árunum .565—573 e. Kr.
Hann var á ..curragh", skipi. sem var
þannig, að nautshúðir voru strengdar
á innviðu í stað byrðings. Hafði hann
með sjer vistir til 40 daga og smjör
til þess að bera á Ieðrið. Skipið var
með siglutrje, segli og stýri. Á slíkum
skipum er talið að verið hafi 20—30
manna áhöfn. Á ferðasögu Brendans
má sjá að þeir komu til Islands, sigldu
fyrir sunnan landið og vestur til
Grænlands, en þaðan fyrir norðan ts-
land og kornu þá til Jan Mayen.
Ilinn heilagi Columba kom til Iona
á slíku skinnskipi árið 563 og voru.
þeir 9 saman. Ilann sendi mann að
nafni Cormac norður í höf að leita að
óbygðu landi. Fór hann þrjár ferðir,
eftir því. sem Adamnav ábóti í Iona
segir í ævisögu Columba. Er talið að
hjer sje átt við ísland, menn hafi
vitað að það var til og óbygt.
Beda prestur, sem uppi var 674 —
735, segist hafa talað við menn ,sem
verið höfðu á Thule og þeir hefði sagt
sjer, að þar settist ekki sól á sumrin.
írskur munkur, Dicuil, skrifaði bók
á latínu, sem nefnist „De Monsura
Orbis Terrae". Lauk hann’ því verki
árið 825 eða 50 árum áður ert Ingólf-
ur Arnarson settist að á íslandi. Þetta
cr landafræði. Hann segir þar frá Fær-
eyjum og lýsir þeim mjög rjett. Segir
hann að helgur maður, sem ekki sje
hægt að rengja. hafi sagt sjer, að hann
haíi siglt þangað á þremur dægrum
(fra Irlandi eðg Skotlandi). Þar luifi
ein etumenn frá írlandi hafst við í
heila öld, en hafi nú flúið þaðan und-
an norrænum, víkingum og nú sje
ey-jarnar í evði og ekkert kvikt þar
nema fjöldi saifðfjár og ótal tegundir
sjófugla. Svo minnist hann á Thule,
sem sje lengra burtu, landið, þar sem
ckki sest sól á sumrin. Og svo segir
hr.nn: , Það eru nú 30 ár siðan að
nokkrir munkar. sem dvöldust á þeirri
ey. frá því í febn'iar og þangað til í
ágúst, skýrðu mier frá ])ví, að eigi
aðerns um sólstöður, heldur bæði fyr-
ir og eftir hyrfi sólin eins og bak við
lága hæð, svo að þar sje þá altaf
bjart; þá er hægt að vinna hvað sem
er á nóttunni. meira að segjavað leita
sjer lúsa eiris og um bjartan dag. Og
ef þeir (mtinkarnir) hefði verið uppi
á fjalli, hefði sólin sennilega aldrei
gengið undir. Um vetrarsólhvörf er
sfuttur dagur á Thule. Þess vegna er
það augljóst að það er ósatt sem
sumir segja. að sjórinn unihverfis
Thule sje frosinn, að þar sje sífeldur
dagur frá jaindægrum á vori til haust-
jafndægra, en sífeld nótt frá hausti
til vors. Þéssir munkar sem sigldu
þangað á kaldasta tíma ársins, segja
að altaf hafi verið skil dags og nætur
eftir sólstöður. En þeir komust að því,
að dægursiglingu norður frá landinu
var sjórinn fro.srnn".
ÞESSAR eru þær sagnir, sem vjer
verðum að byggja á. Þær sýna, að
Irar hafa siglt hingað 300 árum áður
en N^rðmenn komu. Þær sýna það, að
írskir munkar höfðu sest hjer að 100
—150 árum á undan Ingólfi Arnar-
syni. Þær sýna það líka að írskir
munkar höfðu verið í Færeyjum áður
en Norðmenn tóktt að byggja þær,
og höfðu stundað þar sauðfjárrækt,
en flýðu undan víkingum og skildu
sauðfjeð eftir. (Af þesstt fje draga evj-
arnar nafn). Sama hefir sagan sjálf-
sagt orðið hjer á landi.
Á þessu sjest líka, að írskir munkar
sóttust eftir því að búa á eyðieyjum.
Þess vegna eru landleitar leiðangrar
Cormacs gerðir út. Þess vegna byggja
þeir Færeyjar og ísland. En um reglu-
legt landnám var ékki að ræða. Þeir
juku ekki kyn sitt. Fólksfjölgun varð
því ekki nema að fleiri flyttist inn,
en fellu frá. Hin ntikla sauðfjármergð,
sent þeir skildtt eftir í Færeyjum, virð-
ist benda til þess að þeir hafi verið
nokkuð margir þar. Og það þarf ekk^
svo ýkja margar skipshafnir til þess,
að þær geti dreift sjer hjer um alt
Suðurlandsundirlendið, éf 30 hafa
verið á hverju skipi og flestir ge’rast
einsetumenn. Og hafi nokkur skip
komið hingað á hverju ári, þá hefir
getað safnast hjer saman álitlegur
mannfjöldi á einni öld. Hvað er og
líklegra en að þeir, sem flýðu úr Fær-
eyjum, hafi leitað hingað?
BÚSTAÐIR Papanna i heimalandi
þeirra, írlandi, voru með tvennu móti:
Jarðhús (hellar) og byrgi hlaðin sam-
an í mæni. Sú byggingarlist, að hlaða
veggi á sig þangað til þeir mættust
í mæni, er talin írsk að uppruna. Hjer
á landi hefir ])essi by^gingaraðferð
verið vel kunn, eins og sjá má á forn-
ttm grjótbyrgjum fyrir fje, einkum á
Suðnrlandi, og eins voru torfkofar
hlaðnir þannig. A Hháðum í Eyja-
firði var 6 nautgripa fjós þannig hlað-
ið, enn við líði 1898. (Sjá Jónas Jón-
asson: Þjóðhættir). Skoskur fornfræð-
ingur, sem hingað kom fyrir nokkrum
árum og skoðaði nokkur grjótbyrgi,
var ekki í neinum vafa um það, að
sá byggingarstíll væri frá írum kom-
inn. Þrátt fyrir það þarf hann ekki
að vera frá Pöpum kominn. Hingað
var upphaflega fluttur fjöldi verk-
manna (þræla) frá írlandi og Suður-
eyjum, og þeir hafa auðvitað haft sín
vinnubrögð hjer. Það mætti líka segja,
að þeir hefði fyrstir byrjað á hella-