Alþýðublaðið - 17.12.1983, Blaðsíða 18

18
Laugardagur 17. desember 1983
íslensk bókamenning er verómæti
EYSTEINN
í ELDLÍNUNNI
Skíðadcild KR tók nýja skíða-
lyftu í gagnið á síðasta vetri. Sjón-
varpað var frá vígslunni og alþjóð
varð vitni að því, að tveir knálegir
menn vippuðu sér í stólana og
brunuðu upp. Annar aivanur Blá-
fjalla- og Aipakappi, sonur glímu-
kóngs og núverandi forsaetisráð-
herra. Hinn á tæp þrjú ár í áttrætt.
Saga Eysteins Jónssonar er svo
einstæð að hreinni undrun sætir.
Og fyrir þá, sem gaman hafa af
þjóðmálum og þó sérstaklega því
kyngimagnaða hugtaki „stjórnun
efnahagsmála“ er hún hreinn reyf-
ari.
Ljóslifandi birtist lesandanum
heljarglíma smáþjóðar við ömur-
legustu atburði veraldarsögunnar,
stríð og kreppu. En hún er líka
vitnisburður um seiglu, þor og
hæfileika til þess að sjá út úr
sortanum, láta ekki bugast og end-
anlega sigra þraut. Bæði sigur á
þeim ógnaröflum, sem steðjuðu að
utanfrá og enginn mannlegur mátt-
ur hér uppá Fróni gat ráðið við. En
ekki síður sigur þess, sem stendur í
miðju iðukasti stjórnmálanna í öll-
um þeim höggorustum sem harð-
astar voru háðar, engetur samt met-
ið andstæðingana.
Það sem mesta athygli vekur þó
við lestur ævisögu Eysteins Jóns-
sonar er óvanaleg staða hans í
stjórnmálasögunni og hvernig þess-
ar tvær sögur fléttast saman.
Eysteinn var þannig búinn að sitja á
þingi í hvorki meira né minna en
þrettán ár þegar menn á borð við
Gylfa Þ. Gíslason og Hannibal
Valdimarsson stíga fyrst á þing.
Eysteinn hafði setið nær áratug á
þingi og þar lengst af sem ráðherra,
þegar Bjarni Benediktsson settist á
þing og efast þó enginn um það
svipmót sem Bjarni setti á stjórn-
mál aldarinnar. Einar Olgeirsson,
sem yngri kynslóðinni finnst ábygg-
ilega að hafi átt í rammaslag við
íhaldið frá upphafi íslandsbyggðar,
er fjórum árum yngri þingmaður en
Eysteinn.
Sjálfur Framsóknarjöfurinn
Ólafur Jóhannesson, sem einnig er
að senda frá sér bók um þessar
mundir, var rétt að hefja sitt starf á
Alþingi íslendinga, þegar beinum
valdaferli Eysteins var að Ijúka.
Og enn leikur Eysteinn sér á skíð-
um. Ef þetta er ekki það sem gamla
fólkið I sveitinni kallaði „að endast
vel“, þá veit ég bara ekki hvað það
er.
Vilhjálmi Hjálmarssyni, fyrrum
menntamálaráðherra Framsóknar,
ferst sagnaritunin vel úr hendi.
Sagan er t.d. furðanlega laus við allt
kjördæmatos og má segja það í
rauninni stórkostlegt, þar sem þeir
Eysteinn þjónuðu svo lengi sama
kjördæminu.
Fyn'dni þeirra félaga nýtur sín
ágætlega, ekki síst þar sem hún
birtist í beinum tilvitnunum í ræður
og rit á hverjum tíma.
Fyrir áhugamenn um sagnfræði
er bókin stórkostleg. Og þó fyrst
fremst vegna vægi þeirra atburða
sem um er fjallað og það á mæli-
kvarða sögunnar. Eldlína Eysteins
er nefnilega enginn smá sinueldur.
Átökin eru við stríð og heims-
kreppu og ágjöfin á þjóðarskútu
Islendinga er vissulega mikil. Sá
sem segir frá er einnig í brenni-
punkti vandans, fjármálaráðherra
þjóðarinnar og ritari leiðandi
stjórnmálaflokks. Frásögnin af
þessari miklu viðureign er því frá
fyrstu hendi, og vandamál Eysteins
eru svo innilega samofin vandamál-
um heimsins að í bókahillunni
mætti Eysteinn þess vegna standa
með Roosevelt og Keynes.
Þetta tímabil þeirra félaga hefur
hlotið gífurlega fræðilega umfjoll-
un og heil „náttúrulögmál" í hag-
fræði hafa orðið til. Stórþjóðir
hafa velkst í vafa hvað gera skal.
Svo berjast menn uppá ísiandi við
drauginn og tekist er á um hvort
„slá eigi niður kaupgetuna" eða
auka verklegar framkvæmdir, eins
og Eysteinn og félagar vildu.
Nú er alltaf þægilegt að vera vitur
eftir á, sérstaklega þegar veröldin er
búin að heyja heila heimsstyrjöld,
til þess svona í og með að afsanna
vitlausar kenningar í efnahagsmál-
um. Svo eru auðvitað sjálfsagt
margar leiðir að sama markmiði.
En það er blátt áfram stórkostlegt
að lesa það, að „stjórn hinna vinn-
andi stétta" uppá íslandi skyldi
ramba á þá lausn út úr vandanum,
sem vissulega með fullum rétti má
benda á sem einn möguleika til þess
að lina hörmungar heimskreppunn-
ar, — hefðu þeir Eysteinn og
Keynes fengið að ráða svona tíu
árum fyrr.
Eysteinn valdist ungur til forystu.
Sagt var að Jónas frá Hriflu hefði
næmt auga fyrir góðum mönnum
og m.a. átt ríkan þátt í að Eysteinn,
Framhald á 21 síðu
VERSTÖÐVUM, FISKIMIÐ, VIÐ-
BÚNAÐUR VERTÍÐA OG SJÓ-
FERÐA, RÓÐUR OG SIGLING,
FLYÐRA, HAPPADRÆTTIR OG
HLUTARBÓT, HÁKARL OG
ÞRENNS KONAR VEIÐARFÆRI.
í bókinni eru 361 mynd, þar af 30
prentaðar í litum.

íi'itiuíh flríðtjitnssoii
áslcmkiv
**tiumvl)íctttv
! Föðurland vort hálft
er hafió Lúðvfk Kristjánsson:
ÍSLENSKIR S)Á\ARHCTTIR III
Fyrri bindi þessa mikla ritverks
komu út 1980 og 1982 og eru
stórvirki á sviði íslenskra fræða.
Meginkaflar þessa nýja bindis eru:
SKINNKLÆÐI OG FATNAÐUR,
UPPSÁTUR, UPPSÁTURSGJÖLD,
SKYLDUR OG KVAÐIR, VEÐUR-
FAR OG SJÓLAG, VEÐRÁTTA í
MENNINGARSJŒHJR
SKÁLHOLTSSTfG 7— REYKJAVÍK — SÍMI 13652