Morgunblaðið - 18.08.2002, Page 33

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 18. ÁGÚST 2002 33
Framkvæmdir við að setja Geirsgötu í stokk
eru að sjálfsögðu kostnaðarsamar, en á móti
vegur að hér er hreinlega um að ræða það mikið
hagsmunamál, að það getur beinlínis skipt sköp-
um um hvernig sá mikilvægi miðborgarhluti sem
hafnarsvæðið er dafnar í tengslum við aðrar líf-
æðar miðborgarinnar. Umferð um Geirsgötu er
nú þegar mjög mikil og á væntanlega eftir að
fara vaxandi því Hringbrautin mun ekki enda-
laust taka við aukinni umferð þar sem hún er
þrengst. Það er því fyrirsjáanlegt að með tím-
anum verði Geirsgatan enn meiri hindrun á milli
hafnar og miðborgar en hún er núna. Ekki er
ráð nema í tíma sé tekið og full ástæða til að
ítreka það sem vikið var að hér að ofan varðandi
það að sú fjárfesting sem þarna er fyrirhuguð
skili sér sem best – hagsmunirnir eru marg-
þættir fyrir ferðamannaiðnaðinn, verslun og
þjónustu í miðborginni og ekki síst borgarbúa
sjálfa.
Listaháskólinn
sem hreyfiafl
Morgunblaðið hefur
áður lýst þeirri skoð-
un að tæpast sé hægt
að finna Listaháskóla
Íslands ákjósanlegri stað í Reykjavík en í
tengslum við þá fjölbreyttu menningarstarfsemi
sem fyrirhuguð er á hafnarsvæðinu í framtíð-
inni. Samkvæmt verðlaunatillögunni um tónlist-
ar- og ráðstefnuhús, er gert ráð fyrir að hann
verði í Tryggvagötunni og tengist menningar-
starfsemi á Miðbakka með göngubrú. Fleiri
möguleikar eru vafalaust fyrir hendi, því nokkrir
álitlegir auðir reitir eru á þessu svæði auk
möguleika á að nýta húsnæði sem þegar er til
staðar að hluta til eða sem heild. Hvernig sem
nánari útfærsla á því á eftir að verða er í öllu
falli víst að á þessu svæði yrði skólinn í næsta
nágrenni við Borgarbókasafn, Listasafn Reykja-
víkur í Hafnarhúsi og fyrirhugað tónlistar- og
ráðstefnuhús, en að auki í námunda við Þjóðleik-
húsið, Íslensku óperuna og Listasafn Íslands.
Þjóðarbókhlaðan, háskólasvæðið og fyrirhugað
þekkingarþorp í Vatnsmýrinni er heldur ekki
langt undan og því allar forsendur til samnýt-
ingar og samstarfs á milli allra þessara stofnana
eins og best verður á kosið.
Listaháskólinn er ungur og starfsemi hans og
hlutverk í íslensku samfélagi enn í mótun. Af
þeim sökum ber að hafa í huga að honum er ætl-
að mjög öflugt og margþætt hlutverk í menning-
ar- og menntalífi landsmanna sem án efa mun
auka á vægi hans sem eins hornsteina menning-
arlífsins þegar til framtíðar er litið. Til þess að
fjölbreytni starfseminnar verði óumdeildur
styrkur skólans þarf að huga vandlega að teng-
ingum hans sem lifandi miðstöð lista, ekki bara
við aðrar listastofnanir eins og áður var nefnt,
heldur einnig við samfélagið í heild. Það er því
mikill fengur að því að hafa Listaháskólann þar
sem hjarta miðborgarinnar slær, þar sem sem
skólinn sjálfur og nemendur hans njóta góðs af
mannlífinu í miðborginni, tengslum við atvinnu-
lífið við höfnina og síðast en ekki síst nálægð við
hið opna haf sem svo sterkt hefur mótað lífs-
mynstur og sjálfsímynd þjóðarinnar í gegnum
aldirnar.
Ekki má heldur gleyma að stór vinnustaður á
borð við slíkan skóla er einnig mikil lyftistöng
fyrir þjónustu og verslun í miðborginni yfir dag-
inn og fyrirsjáanlegt að allt það fólk sem þar
kemur til með að sinna starfi sínu og námi
myndi án efa verða litskrúðugt mótvægi í borg-
armyndinni við það næturlíf sem nú setur svo
sterkan svip á borgarmyndina.
Grófin og
Aðalstræti
Grófin hefur tekið
miklum stakkaskipt-
um að undanförnu og
eiga Borgarbókasafn-
ið og starfsemi Listasafns Reykjavíkur í ný-
uppgerðu Hafnarhúsi ekki síst þátt í því. Ef til
vill má segja að sú menningarstarfsemi sem
þessar stofnanir standa fyrir á þessu svæði sé
dæmigerð fyrir þá breytingu á hlutverki hafn-
arsvæðisins sem nú er að eiga sér stað, en á ár-
um áður gegndi Grófin einmitt lykilhlutverki í
starfsemi hafnarinnar og tengslum hennar við
miðborgina. Í Grófinni var öldum saman upp-
sátur fyrir báta sem reru þaðan og lá Aðalstræti,
elsta gata í Reykjavík, beint niður að henni. Í
gegnum Bryggjuhúsið var undirgangur niður að
Grófinni og segir Trausti Valsson í bók sinni
„Reykjavík, vaxtarbroddur, þróun höfuðborgar“
með réttu, að húsið hafi þjónað sem einskonar
borgarhlið fyrir Reykjavík þar sem allur varn-
ingur var t.d. selfluttur frá skipum með uppskip-
unarbátum að bryggjunni þar og síðan inn í bæ-
inn. Bryggjuhúsið, sem yngri Reykvíkingar
þekkja líklega betur undir nafninu Kaffi Reykja-
vík, setur enn svip sinn á það sem í seinni tíð
hefur verið nefnt Grófartorg og því vel við hæfi
að arkitektar hins nýja húsnæðis Listasafns
Reykjavíkur í Hafnarhúsi hafi kosið að gera úr
inngangi Listasafnsins eins konar bryggju eða
brú í gegnum húsið í átt til hafnarinnar. Sú brú
er ef til vill táknræn fyrir framtíðarhlutverk
menningar á hafnarsvæðinu og þróun Reykja-
víkur sem heimsborgar á alþjóðlegan mæli-
kvarða. Í nýju deiliskipulagi fyrir þetta svæði er
gert ráð fyrir að endurnýja tengsl Aðalstrætis
og Ingólfstorgs við hafnarsvæðið með því að
opna þangað gönguleiðir á nýjan leik og fer
ákaflega vel á því að tengja þannig saman minj-
ar liðinnar tíðar og menningu samtímans.
Aðalstræti er líklega sú sögufræga gata í mið-
borginni sem tíminn hefur farið einna hörðust-
um höndum um. Götumyndin þar er ærið sund-
urleit og því gæti reynst erfitt að brúa bil gamla
tímans og hins nýja. Þær hugmyndir sem kynnt-
ar hafa verið um uppbyggingu á horni Aðal-
strætis og Túngötu eru þó mikilvægt skref í þá
átt en þar er fyrirhugað að byggja endurgerðir
sögufrægra húsa úr götunni, í tengslum við upp-
byggingu Aðalstrætis 16. Framkvæmdin er um
margt áhugaverð, jafnvel þó aðeins sé um ytri
endurgerð byggingnna að ræða, ekki síst vegna
þess að vonir standa því til að hægt verði að
samtvinna gamlan tíma og nýjan með þessum
húsum en þau verða samtengd með nýtísku-
legum glerbyggingum. Það er þó afar mikilvægt
að vel takist til þannig að aðgengi að þeim forn-
minjum sem þarna eru verði gott og þeim sýnd-
ur tilhlýðilegur sómi. Eftir að Ísafoldarhúsið var
gert upp á nýjum stað í Aðalstræti hefur hin
gamla mynd götunnar að auki styrkst nokkuð
enda kallast sú framkvæmd á við endurbætur á
Geysishúsinu sem eru í fallegu samræmi við
gamlar og sögufrægar byggingar á borð við
Fálkahúsið í Hafnarstræti.
Hagur borg-
arinnar er
okkar hagur
Eins og tæpt var á í
Reykjavíkurbréfi fyr-
ir viku skiptir miklu
máli að skapa grund-
völl fyrir nýja íbúa-
byggð í miðborginni,
en dagleg þátttaka íbúa í borgarlífinu er ríkur
þáttur í að styrkja innviði miðborgar vegna
þeirra fjölbreyttu starfsemi sem þarf til að þjóna
þörfum þeirra. Sá mikli fjöldi íbúa sem nú býr í
nýjum fjölbýlishúsum í Skuggahverfinu fyrir of-
an Sæbrautina hefur án efa gætt miðborgina
meira lífi, þótt ekki séu allir sammála um ágæti
svo hárra bygginga við strandlengjuna þar sem
viðkvæm tengslin á milli manna og umhverfis
eru auðveldlega rofin. Íbúðarbyggð vestast á
hafnarsvæðinu og á þeim auðu svæðum sem eru
vestan við Seljaveg getur hæglega vegið jafn-
þungt og um leið verið mikilvægur þáttur í þeim
landfræðilega ramma sem mun afmarka mið-
borgina þegar Vatnsmýrin verður orðin virkur
hluti hennar.
Í niðurlagi borgarumfjöllunar síðustu viku var
vísað til orða Italo Calvino úr skáldsögunni
„Ósýnilegum borgum“, en þar fjallar hann m.a.
af næmleika um tengsl mannskepnunnar við þá
miklu vél sem siðmenningin og borgarsamfélag-
ið er og mikilvægi þess að meta það að verð-
leikum sem þátt í andlegum veruleika mann-
anna. Í bókinni vísar Calvino á einum stað til
samtals Marco Polo og Kublai Kahn þar sem
þeir ræða þátt einstakra steina í styrk þess boga
er heldur uppi steinbrú. Kahn segir sig ekkert
varða um steinana, hann hafi einungis áhuga á
boganum sjálfum, en Polo bendir honum á að án
steinanna sé enginn bogi. Þessi myndlíking er
ákaflega sterk með tilliti til borgarinnar og vísar
að sjálfsögðu til þeirrar staðreyndar að styrkur
heildarinnar liggur í þeim einstöku þáttum sem
mynda hann. En Calvino, sem hafði einstakt lag
á að setja fram fleira en eitt sjónahorn, er sjálf-
um sér samkvæmur og telur myndlíkingu Polo
ófullnægjandi því „án bogans hafa steinarnir
enga þýðingu“, segir hann. Orð hans lýsa
ómældri virðingu fyrir heildinni ekki síður en
einstökum þáttum hennar – borgin, með öllum
þeim fjölskrúðugu möguleikum sem hún hefur
upp á að bjóða, gefur lífi okkar þýðingu sem við
sem einstaklingar gætum ekki notið með öðrum
hætti. Þau eru þörf ábending til okkar allra, ekki
síst á afmælisdegi borgarinnar á morgun 18.
júní, um að bera hag borgarinnar fyrir brjósti
ekki síður en hag okkar sjálfra, þar sem þetta
tvennt fer óhjákvæmileg saman.
Morgunblaðið/Golli
Kvöldstemning í Þórsmörk.
Framkvæmdir við
að setja Geirsgötu í
stokk eru að sjálf-
sögðu kostnaðar-
samar, en á móti
vegur að hér er
hreinlega um að
ræða það mikið
hagsmunamál, að
það getur beinlínis
skipt sköpun um
hvernig sá mik-
ilvægi miðborg-
arhluti sem hafn-
arsvæðið er dafnar í
tengslum við aðrar
lífæðar miðborg-
arinnar.
Laugardagur 17. ágúst